چرا فرزندم دروغ می‌گوید؟ | بهترین رفتار در مقابل دروغ گویی کودکان چیست؛ به کودک احساس شرمندگی ندهید

همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: دروغ‌گویی در کودکان شایع است و آن‌ها در این سن نمی‌دانند گفتن دروغ کار اشتباهی است. اما معمولاً برای جلب توجه بیشتر والدین اغراق و وقایع را پنهان می‌کنند.

 بنابراین پدر و مادرها نباید بچه‌ها را به‌خاطر این کار تنبیه‌کنند، چون در واقع می‌توان آن را موقعیتی برای آموزش کودک دانست. ضمن آنکه بنا به نظر بسیاری از پزشکان، دروغگویی در این دوران طبیعی و به گونه‌ای بخشی از مراحل رشد کودک به حساب می‌آید. اما دلایل و ریشه‌های اصلی بروز آن باید مشخص و اصلاح شوند.

تفاوت دروغ گویی کودکان با بزرگسالان

دکتر عسل ناجیان، روان‌شناس بالینی در مورد تفاوت دروغ‌ گویی کودکان با بزرگسالان می‌گوید:  «برای همه ما لحظاتی پیش می‌آید که به دلایل مختلف ازجمله ترس از مواجهه با واقعیت، دستیابی به هدف، کسب منفعت و ... واقعیت را به گونه‌ای تحریف می‌کنیم و در واقع دروغ می‌گوییم.

ولی وقتی فرزندانمان چنین کاری می‌کنند می‌ترسیم آن‌ها در آینده دروغگو شوند. باید در نظر داشته باشیم علل دروغ گفتن در دوره‌های سنی مختلف با هم فرق می‌کند. مثلاً کودکان حدود سه چهار سالگی تفاوت زیادی برای دنیای واقعی و خیالی خود قائل نیستند. به همین دلیل اگر چیزی خلاف واقعیت می‌گویند نباید آن را دروغ یا نشانه ضعف شخصیتی‌شان تلقی کرد.

گاهی هم حدود چهار پنج سالگی، فرد دیگری را مسوول اشتباهات خود می‌دانند. مثلاً ممکن است وقتی اتاق را به هم می‌ریزند یا چیزی را خراب می‌کنند بگویند خواهر کوچکشان که فقط چند ماه دارد چنین کاری انجام داده است. بنابراین نمی‌توان نباید این گونه کارهای کودکان را دروغ تلقی کرد.»

دروغ گویی کودک

به گفته دکتر ناجیان، کودکان به تدریج و بعد از پنج سالگی با معنای دروغ گفتن و راستگویی آشنا می‌شوند. به همین خاطر وقتی دروغ می‌گویند حس خوبی ندارند.

 البته کودکان تا زیر پنج سال کاملاً متوجه دروغ و راست نمی‌شوند. به همین خاطر نباید نگران دروغ گفتن آن‌ها شویم. اما از شش سالگی به بعد؛ یعنی با ورود به مدرسه، کودک متوجه راست و دروغ خواهد شد.

برای بررسی علل دروغگویی در کودکان موضوعات زیادی می‌توانند دخیل باشند. چون دروغگویی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها هم تخیل است.

به این ترتیب پدر و مادرها باید متوجه تخیلات فرزندان خود شوند و آن‌ها را سرکوب نکنند. چون این کار یکی از مراحل رشد آن‌ها به حساب می‌آید و سرکوب آن هم می‌تواند مانع از پرورش خلاقیت کودکان شود.

تنبیه؛ عامل مهمی برای دروغ گویی کودک

دکتر ناجیان می‌گوید یکی از دلایل دروغگویی کودکان تنبیه و تهدیدی است که معمولاً پدر و مادرها یا مربیان آموزشی کودک بر او اعمال می‌کنند. در واقع می‌توان گفت در مقابل بعضی قوانین سخت و خشکی که والدین یا مربیان آموزشی برای کودکان تعیین می‌کنند چاره‌ای جز دروغ برای کودکان باقی نمی‌ماند.

گاهی سخت گیری‌های بیجا و تنبیه والدین هم بچه‌ها را وادار به دروغگویی می‌کند و کودکان برای فرار از واکنش‌های تند و تلخ از سوی والدین متوسل به دروغ می‌شوند.  وقتی به کودک احساس شرمندگی می دهید مقاومت او را به نوعی بالا خواهید برد؛ به گونه‌ای که شاید منجر به دروغ گفتن بیشتر او شود.

دروغ گویی برای جلب توجه

به گفته این روان‌شناس کودک بعضی مواقع هم توجه نداشتن کافی به کودکان باعث دروغ گویی آن‌ها می‌شود. در واقع کودک برای جلب توجه اطرافیان به خصوص پدر و مادر، دروغ گفتن را انتخاب می‌کند و اغلب بعضی موضوعات را به صورت اغراق آمیز به قدری بزرگ جلوه می‌دهد تا بتواند توجه لازم را از دیگران دریافت کند.

والدین در برابر چنین رفتارهایی از جانب کودک و به جای متمرکز شدن بر رفتار او باید بیشتر به چگونگی رفتار خودشان توجه داشته باشند، بیشتر برای فرزند خود وقت بگذارند و از او حمایت کنند.

دروغ گویی والدین

دکتر ناجیان می‌گوید وقتی خود پدر و مادرها به راحتی دروغ می‌گویند چرا انتظار دارند فرزندانشان دروغ نگویند. هنگامی که کودک شاهد دروغ گفتن پدر و مادرش باشد نمی‌توان از او انتظار داشت هیچ وقت دروغ نگوید.

توجه داشته باشیم کودکان خیلی زود متوجه می‌شوند که ما از دروغ گفتن به عنوان یکی از روش‌های حل مساله استفاده می‌کنیم. بنابراین باید منتظر باشیم آن‌ها هم دیر یا زود همان گونه عمل کنند و از دروغ گویی به عنوان یک راه حل برای رسیدن به خواسته‌هایشان استفاده کنند.

راهکارهایی در مقابل دروغ گویی کودک

به عقیده این روان‌شناس، هنگامی که متوجه دروغ گفتن‌های کودک می‌شویم مهم‌ترین کار آن است که به طور مستقیم راست گویی را به آن‌ها گوشزد نکنیم و نگوییم که چرا دروغ می‌گوید.

همچنین می‌توان از طریق کارهایی مانند گفتن قصه و داستان مشکلات و پیامدهای دورغ گویی را برای بچه‌ها توضیح داد. البته بهتر است خود کودک هم در جریان گفتن داستان قرار بگیرد و نظر او را هم در مورد شخصیت‌های داستان که راست یا دروغ می‌گویند جویا شویم.

پس از آن می‌توانیم به زبان ساده برای کودک توضیح دهیم افرادی که در داستان دروغ گفته‌اند ناچار می‌شوند عواقب کار خود را بپردازند چون کسی نمی‌تواند به آن‌ها اعتماد کند، بنابراین تنها و غمگین خواهند شد.

همچنین گفتن قصه برای بچه‌ها بسیار مؤثر است. البته آموزش غیر مستقیم راست گویی به کودکان نیز می‌تواند مانع از دروغگویی آن‌ها خواهد شد.

در واقع این بسیار مهم است که خود والدین هم دروغ نگویند. ضمن آنکه می‌توان از هر فرصتی مثلاً هنگام تماشای فیلم یا کارتون و خواندن کتاب برای آموزش غیر مستقیم به کودکان استفاده کرد. چون تأثیر بسیار مطلوب‌تری از گفتن جملات دستوری و در نظر گرفتن اجبار و تنبیه برای آن‌ها خواهد داشت.