سال‌هاست که در محافل پزشکی در مورد مصرف نمک مباحثات داغی در جریان بوده است و پرسش محوری هم این بوده است: آیا باید نمک کمتری بخوریم؟
از یک طرف گروهی از متخصصان اظهار می‌کنند که همه افراد باید مصرف نمک‌شان را کم کنند و این کار به میزان قابل‌توجهی از بروز بیماری‌های قلبی پیشگیری می‌کند.
در مقابل گروه دیگری معتقد بوده‌اند که توصیه همگانی به کاهش مصرف نمک تاثیر ناچیزی بر سلامتی عمومی دارد و محروم‌کردنی بی‌دلیل برای اغلب افراد به شمار می‌رود.
آیا نمک بلوری است پلید؟ یا چاشنی بی‌ضرری برای لذت ذائقه ما؟ یا چیزی بین این دو؟
در این مورد نیز مانند بسیاری چیز‌های دیگر در پزشکی، پاسخ سرراستی وجود ندارد.
اینکه نمک چگونه بر فشار خون شما تاثیر بگذارد، به ژن‌های شما، سن شما و وضعیت پزشکی شما بستگی دارد.
نمک در گردش خون
نمک از دیدگاه یک شیمی‌دان هر ماده‌ای است که هنگام درهم‌فرورفتن اوربیت‌های یون‌های مثبت و منفی به وجود می‌آید.
اما برای اغلب ما نمک همان کلرید سدیم است، بلورهای سفیدی که هنگام بخار شدن آب دریا به جای می‌ماند. و این سدیم موجود در نمک است اغلب مشکلات را بوجودمی‌‌آورد.
یک قاشق چایخوری از کلرید سدیم - همان نمک خوراکی ما- حاوی 2300 میلی‌گرم سدیم است.
بدن انسان نمی‌تواند بدون مقداری سدیم به حیات خود ادامه دهد. سدیم برای انتقال تکانه‌های عصبی، انقباض و انبساط رشته‌های عضلانی( از جمله عضلات قلب و دیواره رگ‌های خونی)، و حفظ تعادل مایعات در بدن لازم است.
مقدار نمک لازم برای این کار آنقدرها زیاد نیست. مردمان یانومومو در جنگل‌های بارانی آمازون تنها 200 میلی‌گرم سدیم در روز دریافت می‌کنند(تقریبا معادل سدیم موجود در یک‌دهم یک قاشق چایخوری نمک).
در مقابل یک آمریکایی متوسط 3400 میلی‌گرم (یعنی حدود 1.5 قاشق چایخوری نمک) در روز دریافت می‌کند و در شمال ژاپن مصرف روزانه نمک به مقدار شگفت‌آور 26000 میلی‌گرم (بیش از 11 قاشق چایخوری نمک) می‌رسد.
هنگامی که سدیم به بدن کم برسد، مجموعه‌ای از پیام‌های شیمیایی و هورمونی به کلیه‌ها و غدد عرق فرمان می‌دهند که سدیم را در بدن حفظ کنند.هنگامی شما سدیم بیشتر از نیازتان مصرف می کنید، کلیه‌ها زیادی آن را با ترشح ادرار بیشتر یا غلیظ‌تر دفع می‌کنند.
اما اگر چنین کاری ممکن نشود، نمک در مایع بین سلول‌ها تجمع می‌یابد. آب به طور گریزناپذیری سدیم را دنبال می‌کند، و هنگامی که این مایع افزایش می‌یابد، حجم خون نیز بالا می‌رود.
نتیجه این است که قلب باید کار بیشتری انجام دهد و فشار بیشتری بر روی عروق خونی می آید.
در طول زمان این امر به سخت شدن دیواره عروق می‌انجامد، در نتیجه فشار خون بالا، حمله قلبی یا سکته مغزی رخ میدهد. در درازمدت مکن است نارسایی قلبی به وجود آید.
حتی شواهدی وجود دارد که نمک می‌تواند به طور مستقیم بر قلب، آئورت، و کلیه‌ها نیز اثر بگذارد، بدون اینکه لزوما فشار خون بالا رفته باشد.
برخی افراد به شدت به مصرف نمک حساس هستند- فشار خون آنها در نتیجه اثر مستقیم نمکی که می‌خورند بالا و پایین می‌رود. اما برخی افراد دیگر به نظر نمی‌رسد اصلا تحت تاثیر قرار گیرند. متاسفانه آزمون ساده‌ای برای تعیین افراد حساس به نمک وجود ندارد.
صدها تحقیق به ارتباط بین مصرف نمک و فشار خون، بیماری قلبی، سکته مغزی و مرگ و میر پرداخته‌اند.
به طور کلی این تحقیقات نشان می‌دهند که کم‌کردن مصرف نمک فشار خون را کاهش میدهد و احتمال بروز حمله قلبی و سکته مغزی را می‌کاهد. اما مشکل این تحقیقات این است که هر کدام آنها دچار نقائصی هستند؛ یا مدت بررسی کوتاه بوده است؛ یا تعداد افراد مورد بررسی کم بوده‌اند یا عواملی غیر از سدیم بر روی نتایج آنها تاثیر گذاشته‌اند. برای همین نمی‌توان بر مبنای آنها به نتیجه‌گیری قاطعی دست.
بنابراین توصیه یکسانی در مورد مصرف نمک یا سدیم برای همه وجود ندارد. برخی افراد یقینا از مصرف کمتر نمک سود می‌برند. اما در مورد دیگران تفاوت چندانی در میزان فشار خون به وجود نخواهد آمد.
اگر شما کمتر از 50 سال دارید، و فشار‌خون‌تان در حد طبیعی است (کمتر از 120 روی 80)، و وضع سلامتی‌تان خوب است، دلیلی وجود ندارد که در حال حاضر مورد نگرانی در مورد نمک غذایی‌تان داشته باشید. البته بهتر است ذائقه‌تان را نمک زیاد عادت ندهید.
رژیم غذایی کمنمک برای افرادی مناسب است که مسن‌تر هستند، مبتلا به فشار خون بالا هستند یا دیابت دارند، یا فشار خون‌شان به تدریج بالا در حال بالا‌رفتن است.
انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند مصرف سدیم (نمک) روزانه بیش از 2300 تا 2400 میلی‌گرم در روز نباشد.
اگر دچار نارسایی قلبی هستید مصرف نمک ممکن است ورم‌تان را زیاد کند. در چنین وضعیتی مصرف زیاد نمک ممکن است پزشک را مجبور کند که برای دفع مایع اضافی شما را بستری کند تا با داروهای قوی داخل‌وریدی تحت درمان قرار گیرید.
معمولا توصیه می‌شود افراد دچار نارسایی قلبی مصرف سدیم روزانه‌شان را به زیر 2000 میلی‌گرم در روز محدود کنند. افراد دچار بیماری کلیوی نیز باید پرهیز مشابهی را رعایت کنند.
نمکی که می‌خوریم از کجا می‌آید؟
مقدار ناچیزی ار نمکی که مصرف می‌کنیم از نمکی که به غذا می افزاییم یا از نمکی بر سر میز به آن اضافه می‌کنیم منشا می‌گیرد.
بسیاری از خوراکی‌ها خودشان دارای نمک هستند. از طرف دیگر انواع مختلف غذاهای آماده، چاشنی‌ها و تنقلاتی که مصرف می‌کنیم نیز سرشار از نمک هستند.
بنابراین بسیار مهم است که صنایع غذایی را با وضع مقررات به ذکر میزان نمک (سدیم) موجود در فراورده‌های تولیدی‌شان وادار کرد.
اما تا زمانی که چنین امری محقق شود، خودتان باید میزان مصرف نمک‌تان را کنترل کنید.
برچسب روی مواد غذایی را بخوانید و غذایی را انتخاب کنید که میزان سدیم (نمک) کمتری داشته باشد،مصرف غذاهای کنسروشده، منجمد یا آماده‌شده کارخانه‌ای را محدود کنید،هنگامی که در بیرون غذا می‌خورید غذاهای کمنمک را انتخاب کنید و غذاهایتان را با ادویه و گیاهان معطر به جای نمک بپزید.
به یاد داشته باشید که سدیم یا نمک تنها یکی از عواملی است که بر فشار خون و سلامتی قلب و عروق شما موثر است.
برای کنترل فشار خون و حفظ سلامت قلب و عروق‌تان باید رژیم غذایی سالمی داشته باشید، ورزش کنید، مراقب وزن‌تان باشید و استرس‌هایتان را بکاهید.
خبرنامه بهداشتی هاروارد
