مرور تبریک‌گفتن‌های شب‌های عید تهران قدیم | اصطلاح «من کاظم، پول لازم» از کجا آمد؟

همشهری آنلاین - زهرا بلندی: ساختمان اداره پست تهران قدیم که امروزه به ساختمان موزه ارتباطات معروف است در خیابان امام خمینی، سردرباغ ملی قرار دارد و در دوره پهلوی اول بین سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ هجری شمسی با معماری «نیکولای مارکوف» ساخته شده است.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید

ساختمانی که سال ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۵۰۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، روزگاری قبل از اینکه اداره پست مرکزی به چهارراه لشکر منتقل شود، این وقت از سال پرمشغله‌ترین روزهایش را می‌گذراند. «نصرالله حدادی»، تهران‌شناس، شلوغی اداره پست در روزهای پایانی سال را اینگونه توصیف می‌کند: «وقتی می‌خواستی در نزدیکی ایام عید از میدان توپخانه رد شوی، اداره پست مملو از کسانی بود که برای ارسال بسته‌های پستی صف کشیده بودند. آن زمان رسم بود که در آستانه سال نو، مردم به مناسبت عید نوروز برای یکدیگر کارت تبریک بفرستند. خودروهای حمل‌کننده نامه و کارت هرساعت یک‌بار می‌آمدند و انبوهی از کارت تبریک را به نقاط مختلف می‌بردند. جعبه‌های پستی شهری، شهرستان و خارجه در خیابان‌ها قرار داشت که روزی ۲ تا ۳مرتبه توسط مأموران پست خالی می‌شدند. در این میان برخی افراد با نام میرزابنویس یا نامه‌نویس هم در دادگستری، بالاتر از چهاررراه گلوبندک، می‌نشستند تا اگر کسی سواد نداشت نوشتن نامه برای برای بستگان و دوستانش را به آنها بسپارد. این شلوغی حتی تا سوم و چهارم نوروز هم ادامه داشت.»

حدادی ادامه می‌دهد: «در آن زمان وسیله ارتباطی ۳چیز بود. تلفن، تلگراف و نامه. تلفن که زیاد در دسترس افراد نبود. تلگراف هم خیلی گران بود، چراکه در تلگراف براساس کلمه از فرد پول دریافت می‌شد( تا حدی که برای به اختصار رساندن منظور، بعضی اصطلاحات کوتاه و مخفف اختراع شده بود که در کوتاه‌ترین جمله‌ها نیت خودشان را برسانند. اصطلاحاتی مثل «من کاظم پول لازم» یا «رقم رمق ندارد» و...) و نامه گزینه‌ای بود که برای جمعیت غالب مردم مناسب بود.»

علاوه بر نامه، یکی از ارسالی‌های مهم مردم در روزهای نزدیک به عید نوروز، کارت پستال بود. آنطور که حدادی می‌گوید: «از وقتی اداره پست آمد، واردات کارت‌های فرنگی به ایران هم زیاد شد و حتی فروشگاه‌هایی در خیابان ناصرخسرو، مثل فروشگاه برادران کاشانی که کارت پستال‌های فرنگی را می‌فروختند، مردم را ترغیب می‌کزدند تا برای تبریک عید نوروز برای یکدیگر کارت پستال پست کنند. در دهه۵۰ با توجه به تنوع کارت‌هایی که از خارج به ایران می‌آمد، به‌خصوص کارت‌های سه‌بعدی، این موضوع خیلی باب شده بود.»