در چنین حالتی می‌توان اذعان داشت که برنامه به‌عنوان یک محصول، بر یافته‌ها و داده‌های منطقی استوار بوده و می‌توان به اتکای آن هم به الزامات موضعی موجود پاسخی شایسته و در خور داد و هم برخورد توسعه‌ای بایسته‌ای را نیز با وضع آتی در شکل مقدور داشت. تدوین چنین امری(برنامه) لازمه اش درک مناسب از وضعیت‌های موجود در نسبت با شهر، شهروند و مدیریت شهری از یک سو و از دیگر سو وابسته به آگاهی از چشم‌اندازهای توسعه آتی آنهاست؛ امری که به یقین شناخت منطقی از آنها می‌تواند در تعیین مسیر حرکت از وضعیت موجود به مطلوبیتی مقدور مؤثر افتد و مدیریت شهری را در حوزه‌های اجرا از ضرورت‌های آنی صرف به الزامات توسعه‌ای آتی سوق دهد.
شهرداری دزفول نیز به‌عنوان کانون مدیریت شهری که می‌خواهد شهر را با مدیریت یکپارچه شهری خود کنترل کند، بر آن شده تا در گریز از روش‌های رایج در تهیه و تدوین برنامه عمرانی و پنج ساله شهر که بر پاسخ گویی به الزامات جزئی، روزمره و اولیه استوار است به رویکردی روشمند، کارآمد، کلی نگر و آینده گرا بر حسب مقوله توسعه پای فشارد تا در پرتو آن بتواند در نسبت به زمان به الزامات متفاوت شهر و شهروندان در اندازه‌های لازم پاسخی مناسب به تناسب امکانات و محدودیت‌ها ارائه دهد.
چنین نگرشی باعث خواهد شد که شهرداری دزفول دو امر را در پیوستگی با یکدیگر در جهت حرکت از وضع موجود به وضعیت مطلوب برای تحقق وضعیتی مقدور به‌عنوان خط‌مشی اساسی خود پی گیرد که عبارتند از:
1- تدوین نظام چشم‌انداز توسعه شهر دزفول با تکیه بر اسناد راهبردی بالادست در افق بلندمدت2- تهیه برنامه پنج ساله شهرداری با تکیه بر نظام چشم‌انداز در افق کوتاه مدت
درخصوص نخستین خط‌مشی بررسی ابعاد توسعه‌ای تدوین شده در حوزه تصمیم‌گیری کلان به‌منظور اخذ داده‌های مرتبط باشهر دزفول در افق زمانی بلندمدت، از این پس مهم‌ترین اهداف شهرداری شهر دزفول در تنظیم برنامه‌های شهر بیان شده است.چنین امری به منزله اصلاح و تعدیل وظایف سنتی شهرداری و میل به مشارکت آن در اجرای تصمیمات توسعه‌ای است.
تا آنجایی که بررسی کرده‌ام و تا حدودی در جریان امر قرار دارم رویکرد شهرداری به این امر در جهت ارتقای نظام اجرایی و نظام پنج ساله به سوی اهداف توسعه است. وجهی که با تغییر مدیریت‌های پی در پی نه تنها خدشه‌ای بر آن وارد نمی‌شود، بلکه با شکل‌گیری مدیریت واحد شهری در آینده- که حوزه وظایف شهرداری را به چشم‌انداز سوق می‌دهد- از الزاماتی است که از امروز نه تنها مدیریت شهری شهر دزفول بلکه سایر شهرهای کشور نیز می‌باید برای آن روز تدبیر کنند.
البته تا آنجایی که اطلاع دارم چند شهر کشور از جمله قزوین، تا حدودی کرمان، نیاسر کاشان و تهران اقداماتی را انجام داده یا در حال انجام آن هستند.
البته روشن است که مدیریت آگاه و هوشمند می‌تواند سیستم بحرانی مدیریت شهری را با در اختیار داشتن مشاورین آگاه و خلاق، ساماندهی کند، به همان دلیلی که سیستم ناآگاه نیز می‌تواند سیستم کارا را از کار بیندازد.
به تجربه ثابت شده است که برنامه به تنهایی و بدون مجری و مدیر شایسته چون سندی بی‌معناست. به وضوح معلوم است که این دو طبیعتا لازم و ملزوم یکدیگرند.
مدیر شایسته در تعیین اهداف و تهیه برنامه و سپس اجرای درست آنها اقدام می‌کند و آگاهانه زمینه‌‌های مساعد را برای رشد مهارت و خلاقیت‌ها در تهیه برنامه‌های خوب فراهم می‌آورد. معکوس این رابطه صادق نیست؛ زیرا هیچ برنامه خوب بدون مدیر خوب، اولا تولید نمی‌شود، ثانیا به اجرا در نمی‌آید و از همه مهم‌تر اصلاح نمی‌شود.
در مجموع باید گفت که ساماندهی شهر و اداره شهرها به برنامه‌ریزی و مدیریت خاصی نیاز دارد و شرط لازم برای بهبود نظام شهری، داشتن مدیریت کارآمد و برنامه قابل اجراست. همچنین باید گفت که برای ساماندهی و هدایت شهر بایستی از روش خلاق، انعطاف پذیر و عملیاتی و فراگیر و مدبرانه پیروی شود. در حالی که مفهوم «جامع» برای ساماندهی و هدایت شهری، روش عقلایی، محافظه کارانه، بلندمدت و ثابت و با پیش‌بینی
خوش بینانه شرایط آینده را می‌جوید.
مسائل شهری در شرایط پیش‌بینی ناشدنی نیازمند نگرش استراتژیک و عملیات فراگیری است که از یک سو به هوشمندی، خلاقیت، فعالیت، مهارت مدیران و برنامه‌ریزان نیاز دارد و از سوی دیگر متضمن مشارکت، خردجمعی و برخورد دمکراتیک است.
تهیه برنامه‌های شهری شهر دزفول با الگوی بافت کهن و بی‌بدیل از یک سو و حضور رودخانه پرآب دز از سوی دیگر با تکیه بر نظام چشم‌انداز توسعه پایدار از مهم‌ترین گرایش‌هایی است که شهرداری دزفول را بر آن داشته تا در چارچوب طرح جامع تفصیلی داده‌های برنامه‌ای آنها را به‌صورت نظام‌مند استخراج و با داده‌های توسعه‌ای بالا دست به‌گونه‌ای منطقی در قالب برنامه اجرایی در هم آمیزد.
تهیه برنامه پنج ساله نیز با جایگاه قانونی آن (ماده 15 بهسازی و نوسازی) بازخوانی طرح‌های جامع را در راستای تشخیص و استخراج برنامه‌ها و به کارگیری آنها در فرایند تدوین برنامه پنج ساله تصریح می‌کند.امری که امروزه نظم حاکم بر تهیه برنامه‌های اجرایی شهرداری‌ها در تبعیت از آن نبوده است و امیدواریم که این مهم از سوی شهرداری‌های سراسر کشور اتفاق بیفتد. مطمئنا مرکز پژوهش‌های شهری و روستایی سازمان شهرداری‌ها و دهداری‌های کشور نیز در این خصوص شهرداری‌ها را یاری خواهند داد.
*کارشناس سازمان شهرداری‌ها و دهداری‌های کشور
