همشهری آنلاین - زهرا بلندی: «حسین کریمان» متولد روستای آهار است و خانه پدری‌اش در کوچه‌پسکوچه‌های پرپیچ و خم این روستا قرار گرفته است، اما سرنخ حکایت پژوهش‌های او درباره پیشینه شهرری از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ این محقق علوم انسانی وقتی مشغول نوشتن کتاب «طبرسی و مجمع‌البیان» بود، می‌خواست شرایط شیعیان ایرانی در عهد شیخ طبرسی را بیان کند، اما تحقیقاتش را از هر جا شروع می‌کرد، به نام شهر شیعه‌نشین «ری» می‌رسید. استاد در مطالعاتش متوجه شد شهر کهن ری که حتی برای پژوهشگرانی مانند او غریب و ناشناخته مانده، بر گردن تهران پرآوازه حقی بزرگ دارد.
خواندنی‌های بیشتر را در اینجا دنبال کنید
همه آنچه باید درباره ری بدانید
کریمان اطلاعاتی را که از عظمت ری جمع‌آوری کرده بود، به‌صورت مختصر در کتاب طبرسی و مجمع‌البیان ذکر کرد. پس از انتشار کتاب این مطالب به اندازه‌ای مورد توجه صاحب‌نظران قرار گرفت که کریمان مصمم شد درباره ری کتاب مستقلی بنویسد. او برای پیدا کردن اجزای تاریخ ۸ هزارساله ری روزها و شب‌های بسیاری را به مطالعه کتاب‌های تاریخی مورخان و شرق‌شناسان ایرانی، عربی و یونانی گذراند و کوچه‌پسکوچه‌های ری و مکان‌های تاریخی آن را وجب‌به‌وجب جست‌وجو کرد. حاصل این تلاش‌ها کتاب دوجلدی و کم‌نظیر ری باستان بود که در آن به‌صورت مفصل و مستند به موضوعاتی مانند تاریخچه ری در دوران پیش از ظهور اسلام، ری در دوران اسلامی، حوادث تاریخی و طبیعی ری، رجال و افراد مدفون در ری، ظرایف و ضرب‌المثل‌هایی که بر مبنای شرایط اجتماعی ری شکل گرفته، آبادی‌ها و روستاهای ری و... پرداخته است.
تهران در گذشته و حال
او در هر پژوهش خود به مواردی برخورد می‌کرد که با طرح پژوهشی او مرتبط نبود، اما جرقه فعالیت مطالعاتی تازه‌ای را در ذهنش روشن می‌کرد که تا به ثمر نمی‌نشست، نمی‌توانست آرام بگیرد. در جریان نگارش کتاب ری باستان، سنگ بنای کتاب‌های «قصران» و «تهران در گذشته و حال» گذاشته شد. بسیاری از اطلاعاتی که در منابع تاریخی پیشینه ری به دست می‌آمد، با تاریخچه طهران و قصران بی‌ارتباط نبودند و استاد با نظم و وسواس خاصی آنها را طبقه‌بندی و مرتب می‌کرد تا با تکمیل هریک دایره‌المعارف تاریخی تازه‌ای پدید آورد. در این آثار، کریمان هنرمندانه پیشینه پرافتخار ری را روایت کرده و سایر تاریخ‌شناسان را به جست‌وجو در سابقه غنی این شهر ترغیب می‌کند. مرحوم کریمان بزرگ‌ترین و ارزشمندترین اثر پژوهشی و تاریخی خود را مجموعه ری باستان می‌دانست، اما سایر آثارش هم هریک گنجینه‌ای ارزشمند هستند که در زمینه تاریخ، علوم دینی، ادبیات و... نگارش شده‌اند.
ماندگاران شهر ما
دکتر حسین کریمان از مؤلفان «دایره‌المعارف تشیع» بوده است. کتاب‌های دوجلدی «طبرسی و مجمع‌البیان»، «ری باستان»، «قصران» از آثار این نویسنده بزرگ به شمار می‌آیند. از دیگر تألیفات مرحوم کریمان می‌توان به کتاب‌های «آثار باقیمانده از ری باستان»، «تهران در گذشته و حال»، «سیره و قیام زیدبن‌علی(ع)»، «فرهنگ‌نویسی در ایران»، «جغرافیای دره رودبار»، «جغرافیای شهرستان قم» و «پژوهشی در شاهنامه» اشاره کرد. بیش از ۸۰ مقاله و رساله در موضوعات دینی و علمی و ادبی و تاریخی از مرحوم کریمان به جا مانده و کتاب «سیره و قیام زیدبن‌علی(ع)» عنوان «برگزیده چهارمین دوره کتاب سال کشور» را دریافت کرده است.
کریمان که ۲۰ آذر سال ۱۳۷۲ در ۸۰ سالگی بر اثر سکته قلبی از دنیا رفت و در شهر قم به خاک سپرده شد، هیچ‌وقت در ری سکونت نداشت اما شیفته ری بود و به پاس تلاش‌های این شخصیت علمی برای یادآوری و معرفی هویت فراموش‌شده ری، در تیر سال۱۴۰۰، مدیریت شهری منطقه ۲۰، خیابانی حدفاصل میدان شهدای شاملوی شهرری تا پل شهید آوینی را به نام «دکتر حسین کریمان» نامگذاری کرد.
نظر شما