۱۰ نکته برای روزنامه‌نگاران سلامت در تفسیر پژوهش‌های پزشکی

همشهری آنلاین- علی ملائکه: برای اینکه بتوانید یافته‌های پژوهش‌های پزشکی را به درستی تفسیر کنید، به این نکات توجه کنید:

۱- پژوهش پزشکی موردبحث را به‌طور کامل بخوانید و به خواندن چکیده یا بیانیه خبری مربوط به آن اکتفا نکنید. روش‌شناسی، اندازه نمونه، محدودیت‌ها و سایر ویژگی‌های آن را بشناسید.

۲- با کارشناسان و منابع دیگری که در این پژوهش دخالت نداشته‌اند، مشورت کنید تا بتوانید نظر کارشناسی مستقلی را درباره یافته‌های این پژوهش به دست آورید. دیدگاهی متعادل را در برابر یافته‌های جدید انتخاب کنید.

۳- یافته‌های جدید را در بافتار یا کانتکست دانسته‌های قبلی قرار دهید. بررسی‌های مربوط به این موضوع در گذشته و موارد موافقت و مخالفت یافته‌های قدیمی را جدید را ذکر کنید.

۴- به ضعف‌ها و محدودیت‌های پژوهش جدید توجه داشته باشید. پیش از اینکه در مطلبتان به نتیجه‌گیری برسید، اگر نیاز به انجام پژوهش‌های بیشتر در این مورد وجود دارد، آن را یادآوری کنید.

۵-  اگر یافته‌های جدید بر اساس بررسی‌های حیوانی است، احتیاط به خرج دهید. نتایج بررسی‌های حیوانی همیشه به‌طور مستقیم قابل‌تعمیم به انسان‌ها نیستند.

۶- بین همبستگی (correlation) و علیت (causation) تفاوت بگذارید. همبستگی یا همراهی دو عامل به معنای آن نیست که یک عامل باعث ایجاد عامل دیگر شده باشد.

۷- مفاهیم مربوط به پژوهش جدید را به‌سادگی توضیح دهید تا مخاطبتان آن‌ها را دریابد. درعین‌حال دقت علمی را در مطالبتان حفظ کنید.

۸- صرفاً به بیانیه‌های خبری پژوهشگران درباره پژوهش جدیدشان اتکا نکنید. زیرا گاهی در این بیانیه‌ها برای که پوشش رسانه‌ای بیشتری به دست آید، درباره یافته‌های پژوهش اغراق می‌شود.

۹- پیامدهای یافته‌های جدید را در دنیای واقعی را ذکر کنید، اما بر اساس شواهد محدود درباره این پیامدها اغراق نکنید.

۱۰ -از سایر کارشناسان که در بررسی جدید دخالتی نداشته‌اند، اظهارنظر کسب کنید.

با توجه به این نکات باید داوری منصفانه‌ای درباره یافته‌های پژوهش جدید انجام دهید. خبررسانی غیرمسئولانه درباره یافته‌های مقدماتی یک پژوهش (که ممکن است بعدها نادرستی آن‌ها معلوم شود) ممکن است پیامدهایی زیانباری برای بهداشت عمومی ایجاد کند.

اهدف شما به‌عنوان یک روزنامه‌نگار علمی سلامت این است که یافته‌های پژوهشی را به اطلاعاتی قابل‌فهم برای خوانندگان ترجمه کنید، بدون اینکه تفسیری نادرست از علم به دست دهید. تفسیر مسئولانه یافته‌های پژوهشی باعث حفظ استانداردهای دقت، بی‌طرفی و ریزه‌کاری در گزارش دهی شما می‌شود.

میزان اعتبار پژوهش‌های پزشکی یکسان نیست

یک نکته دیگر که باید موردتوجه روزنامه‌نگاران علمی سلامت باشد اولویت‌بندی پژوهش‌های پزشکی با توجه به میزان اعتبارشان و اتکا به پژوهش‌های با بیشترین میزان اعتبار است.

ازجمله انواع پژوهش‌های معتبر ازلحاظ روش‌شناختی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

۱- کارآزمایی‌های بالینی کنترل‌شده اتفاقی‌شده (RCT): در این بررسی افراد شرکت‌کننده به‌طور اتفاقی بین گروه‌های درمانی متفاوت تقسیم می‌شوند و نتایج مقایسه می‌شوند. RCT ها استانداردهای طلایی ازلحاظ آزمودن تأثیربخشی درمان‌ها به شمار می‌روند.

۲- بازبینی‌های نظام‌مند یا سیستماتیک و فرا-تحلیل‌ها (متاآنالیزها): این نوع پژوهش‌ها داده‌های چند RCT را به هم می‌افزایند و مجموع آن‌ها را تجزیه‌وتحلیل می‌کنند و از این راه چکیده معتبری از شواهد به دست می‌دهند. فرا-تحلیل‌ها نسبت به کارآزمایی‌های منفرد اعتبار بیشتری دارند.

۳- بررسی‌های هم‌گروه آینده‌نگرانه: این بررسی‌ها گروه‌های از شرکت‌کنندگان در طول مدت معینی پیگیری می‌کنند تا نتایج به‌دست‌آمده را مشاهده کنند. این روش‌شناسی می‌تواند توالی زمانی میان علت و اثر ثابت کند.

۴-کارآزمایی‌های بالینی مرحله سوم (فاز سه): بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین کارآزمایی‌هایی که بر روی داروها انجام می‌شوند تا امکان تأیید آن‌ها به‌وسیله سازمان‌های ناظر دارویی کشورها راهم شود و معمولاً حاوی ۳۰۰ تا ۳۰۰۰ شرکت‌کننده هستند.

۴- دستورالعمل‌های اعلام‌شده به‌وسیله سازمان‌های و انجمن‌های معتبر کارشناسی: توصیه‌ها و دستورالعمل‌هایی که سازمان‌هایی مثل سازمان جهانی بهداشت (WHO) یا همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) که مجموعه‌ای از پایگاه‌های داده‌ها در پزشکی و سایر تخصص‌های مراقبت بهداشتی است که به‌وسیله «کاکرین» (سازمان خیریه بین‌المللی که یافته‌های پژوهش‌های پزشکی را سازمان‌دهی می‌کند) و سایر سازمان‌ها فراهم شده‌اند).

۴- ژورنال‌های دارای داوری همتا: انتشار  یافته‌های یک بررسی در ژورنال‌های دانشگاهی معتبر دارای داوری همتا به معنای آن است که این یافته‌ها به‌وسیله کارشناسان مستقل مورد ارزیابی دقیق قرار گرفته‌اند.

۵- تکرار یافته‌ها: تکرارپذیری نتایج در کارآزمایی‌های متعدد میزان وقت شواهد را افزایش می‌دهد.

۶-اندازه بزرگ نمونه: بررسی‌های با مشارکت‌کنندگان بیشتر دارای قدرت آماری بالاتر و تخمین اثر دقیق‌تر هستند.

البته روزنامه‌نگاران باید هر بررسی را بدون توجه به این‌که طرح تحقیق در آن چگونه باشد، با نگاه انتقادی بخوانند. اما توجه بیشتر به پژوهش‌هایی که درجه اعتبار بالاتری دارند به اعتبار و درستی گزارش‌هایشان می‌افزاید.