همشهری آنلاین: تازه خود دکتر هم گفت زیاد طول نمی‌کشه که به وزن دلخواهم برسم. فکر کنم دیگه تا مهمونی دوستم بتونم به وزنی که می‌خوام برسم ...» ولی باز پیش خودش فکر کرد: «خب این چندمین باره که دارم این تصمیم رو می‌گیرم و بعد از یک مدت دوباره می‌رم سراغ یک رژیم دیگه...اما نه؛ این بار دیگه موفق می‌شم ... واقعاً باید تمام تلاشمو بکنم.
تا حالا هر چی داشتم دادم پولِ انواع و اقسام رژیم‌های مختلف از کشورهای مختلف و دکترهای جورواجور تضمینی و غیر تضمینی...ولی چه فایده؟ هر بار، اول دو، سه کیلو اومدم پایین و باز برگشتم سر جای اول و گاهی هم بیشتر از وزن قبل ... ولی این بار فرق داره، یعنی برای مریم که خیلی خوب جواب داده ...، خب، پس چرا برای من جواب نده...مگه من چیم از اون کمتره!؟ اصلاً اگه نتونم این بار دیگه آبروم می‌ره...باید بتونم، باید ...» توی همین فکرها بود که با بوی شیرینی‌های موردعلاقه‌اش که از توی قنادی بهش چشمک می‌زدند ناخودآگاه رفت توی قنادی و یک بار دیگر به خودش قول داد که از فردا دیگه شیرینی نمی‌خورم ...
امروزه تبلیغات انواع و اقسام رژیم‌های لاغری چندروزه، چندهفته‌ای، گرمی، وزنی و ... با انواع دستورات مختلف، نه‌تنها در کلینیک‌های تخصصی لاغری، بلکه در انواع صفحه‌ها و کانال‌های مختلف مخصوص رژیم‌های لاغری در فضای مجازی، آن‌قدر وسوسه‌کننده و گاه اغواگر هستند که هرکسی را که سودای کاهش وزن دارد، وسوسه می‌کنند که بالاخره یکی از آن‌ها را امتحان کند و جالب اینکه هر بار هم با هزار امید و آرزو، افراد یکی را شروع می‌کنند و دوباره بعد از مدتی می‌روند سراغ دیگری؛ دیگری و باز هم...
ولی واقعاً چرا گاهی بعضی چیزها مانند کم کردن وزن باید برای عده‌ای تا این حد پیچیده و بغرنج شود که نه‌تنها وقت، انرژی، سلامت و پول زیادی را از آن‌ها برباید، بلکه کم‌کم آن‌ها را از لحاظ فکری و ذهنی نیز تا جایی درگیر کند که فکر کنند شاید واقعاً توان، قدرت و اراده‌ی لازم را برای به ثمر رساندن هدف خود ندارند. در این خصوص با دکتر پیام فرح‌بخش، پزشک و متخصص تغذیه بالینی و رژیم‌درمانی گفت‌وگو کرده‌ایم.
اگر بخواهیم در مورد سلامتی و رژیم‌های غذایی و اهمیت آن بیشتر بدانیم چه تعریفی می‌توانید از آن ارائه دهید؟
رژیم غذایی و توجه به تغذیه‌ی روزانه، درواقع برنامه‌ای است که هر فرد باید در زندگی خود به آن توجه ویژه داشته باشد. امروزه بسیاری از بیماری‌های شایع در جامعه مانند گذشته از نوع بیماری‌های واگیردار نیست، بلکه از جنس بیماری‌هایی مانند دیابت، چربی خون و فشارخون به شمار می روند که درواقع به آن‌ها بیماری‌های مدرن می‌گوییم؛ یعنی بیماری‌هایی که یکی از عوامل مهم بروز آن‌ها می‌تواند سبک زندگی و تغذیه‌ی غلط یا چاقی باشد، بنابراین اگر می‌خواهیم زندگی سالمی داشته باشیم باید بتوانیم تناسب‌اندام خود را حفظ و نوع تغذیه‌مان را به‌گونه‌ای انتخاب کنیم که دچار سوءتغذیه یا چاقی نشویم ولی اگر هم با این مشکل مواجه شدیم (چون بسیاری از مردم جهان با این مشکل مواجه هستند و از هر سه نفر، یک نفر دچار اضافه‌وزن است.) باید به دنبال رژیم غذایی مناسبی باشیم.
البته هدف هرکسی برای کاهش وزن با دیگری متفاوت است. عده‌ای با هدف لاغری یا زیبایی و عده‌ای دیگر نیز به قصد کسب سلامت و افزایش شاخص‌های تندرستی، رژیم‌های مختلف را امتحان می‌کنند. اگرچه این رژیم‌های مختلف ممکن است به کاهش وزن منجر شوند اما این کاهش وزن‌ها نه‌تنها مدت زیادی طول نخواهند کشید، بلکه گاه منشأ بیماری‌های دیگری نیز خواهند شد، بنابراین فرد ممکن است بعد از مدتی ۱۰ تا ۱۵ کیلو وزن کم کند ولی این کاستن از اعداد ترازو، کاهش وزن مطلوبی نخواهد بود.
چرا افراد معمولاً رژیم غذایی خود را رها می‌کنند؟
یکی از دلایلی که افراد رژیم غذایی خود را نیمه‌کاره رها می‌کنند، این است که انگیزه‌ی کافی برای ادامه دادن آن رژیم را ندارند. مثلاً با توصیه یکی از دوستان رژیمی را شروع و فکر می‌کنند رعایت رژیم لاغری هم کار آسانی مثل دارو خوردن است که با یکی، دو دوره رعایت کردن، سریع به وزن دلخواه خود می‌رسند.
درصورتی‌که رژیم گرفتن، انگیزه و روحیه‌ی خاصی را می‌طلبد و به‌ویژه کسی که وزنش خیلی بالاست، باید انگیزه‌ای قوی برای انجام کاری مستمر و طولانی‌مدت داشته باشد.
درواقع فرد باید بداند خیلی زود نمی‌تواند نتیجه بگیرد، بلکه باید صبر و تحمل زیادی داشته باشد. همچنین گاهی مواقع چون بعضی رژیم‌ها، نامناسب، سخت و غیرقابل اجرا هستند یا با نوع زندگی افراد همخوانی ندارند، خیلی زود هم کنار گذاشته می‌شوند.
پیشنهاد شما برای رفع این مشکل چیست؟
برای هر کسی ابتدا باید با توجه به شیوه‌ی غذایی خود او، رژیم خاصی را در نظر گرفت و بعد آهسته آن را تغییر داد. به‌این‌ترتیب از کسی که عادت به صبحانه خوردن ندارد، نمی‌توان انتظار خوردن یک صبحانه‌ی مفصل را داشت یا اگر برای کسی که عادت به ریزه‌خواری دارد، میان‌وعده تعیین نکنیم، خیلی زود خسته می‌شود و رژیمش را رها می‌کند.
بهتر است متخصصان تغذیه «یاد آمد» (سبک غذا خوردن فرد) غذایی فرد را در نظر بگیرند و با توجه به آن چیزی که فرد می‌خورد، نوع رژیم او را به‌تدریج تغییر دهند چون اگر رژیم فرد با شیوه‌ی زندگی او تطبیق نداشته باشد خیلی زود آن را رها می‌کند.
یکی دیگر از عوامل ترک رژیم‌های غذایی، نوع متفاوت و ناآشنای آن برای فردی است که می‌خواهد رژیم بگیرد.
مثلاً برای کسی که اصلاً به خوردن کره‌ی بادام‌زمینی، میگو و ...عادت ندارد، نمی‌توان این‌گونه مواد غذایی را تجویز کرد. درواقع رژیم غذایی هر فرد باید با توجه موقعیت اقتصادی، شغلی و غذایی خودش باشد. یعنی نمی‌توان از اشخاص شاغل توقع داشت سرکار در ساعت خاصی، از آب‌میوه‌ی تازه یا چیزهای دیگری که امکان تهیه‌ی آن‌ها سخت است، استفاده کنند، بنابراین انتخاب وعده‌های اصلی یا میان‌وعده‌ها باید با توجه به سبک زندگی فرد باشد، زیرا در غیر این صورت خیلی زود او را خسته و دل‌زده می‌کند.
شرایط ذهنی و روانی فردی که می‌خواهد رژیم بگیرد، در موفقیت او چقدر تأثیر دارد؟
البته اراده، شرایط روحی و روانی و نوع شخصیت فرد در تجویز رژیم غذایی بسیار مهم است و به هر کس با توجه به این موارد باید رژیم خاص خودش را داد. مثلاً اگر شخصیت فردی، اضطرابی است یا عادت به ریزه‌خواری دارد، باید با توجه به شرایط خود او رژیم داد. همچنین افرادی که شخصیت کمال‌گرا دارند، گاهی از دستور رژیم‌درمانگر خود هم جلو می‌زنند و به همین خاطر نباید به آن‌ها رژیم‌های خیلی سخت داد، بنابراین همه‌ی این موارد باید در نظر گرفته شوند. ضمن اینکه نباید به‌هیچ‌وجه برای کاهش وزن عجله داشت؛ و در همه‌چیز حتی در انجام حرکات ورزشی هم باید متعادل و متناسب رفتار کرد.
مهم‌ترین نکته‌ای که هنگام انتخاب رژیم غذایی مناسب باید به آن توجه داشته باشیم، چیست؟
نخستین چیزی که برای انتخاب رژیم غذایی مناسب باید در نظر داشته باشیم، این است که درست وزن کم کنیم و فقط به لاغر شدن و سرعت بالای رسیدن به وزن دلخواه دل نبندیم چون بعضی افراد با انتخاب رژیم‌هایی که بدن آن‌ها را با فقر و قحطی غذایی مواجه می‌کند به‌سرعت لاغر می‌شوند؛ اما فراموش می‌کنند که انتخاب این‌گونه رژیم‌ها نه‌تنها سلامتشان را به خطر می‌اندازد، بلکه خیلی زود دوباره به وزن قبل (و حتی بیشتر از آن) برمی‌گردند.
بعضی رژیم‌ها نیز رژیم‌های تک‌گزینه‌ای هستند که فرد فقط می‌تواند از یک نوع ماده غذایی مثل گوشت، مایعات و ... استفاده کند که در این روش‌ها نیز گاهی افراد به‌سرعت وزنشان پایین می‌آید اما با توجه به اینکه چربی لازم و آب میان‌بافتی بدن خود را خیلی زود از دست می‌دهند و همین‌طور عضلاتشان تحلیل می‌رود، باید به فکر درمان عوارض جانبی ناشی از آن‌ها نیز باشند.
چطور می‌توانیم از میان رژیم‌های مختلف و متنوع موجود، رژیم مناسبی را انتخاب کنیم؟
امروزه در میان آگهی‌های تبلیغاتی، صدها توصیه‌ی لاغری و تناسب‌اندام و رسیدن به وزن ایدئال و ... را می‌بینیم که گاهی بسیار هم اغواگر، جالب‌توجه و وسوسه‌برانگیز هستند؛ «هرچقدر می‌خواهید بخورید ولی لاغر بمانید! لاغری تضمینی، چگونه در کمترین زمان به وزن ایدئال خود برسید و...» همچنین برخی افراد به نام دکتر تغذیه، توصیه‌های غیرعلمی به مراجعان می‌کنند، درحالی‌که حتی تخصص و مدرک مرتبطی در این زمینه ندارند بلکه صرفاً با تبلیغات خوش آب و رنگ باعث می‌شوند که افراد به آن‌ها مراجعه کنند. با توجه به اینکه افراد معمولاً با رعایت این‌گونه رژیم‌ها زود به نتیجه می‌رسند، از این روش‌ها استقبال می‌کنند اما نباید فراموش کرد که برای انتخاب رژیم غذایی صحیح و علمی حتماً باید از کارشناس یا پزشک متخصص تغذیه، دستور رژیم غذایی بگیریم.
حتی پزشکان عمومی هم در این خصوص تخصص لازم را ندارند، ضمن اینکه حتی بعضی افراد به رژیم‌های غذایی باشگاه‌های ورزشی و پرورش اندام اعتماد و بسنده می‌کنند که این‌گونه رژیم‌ها نیز به‌هیچ‌وجه قابل‌قبول نیستند.
رژیم‌های نامناسب چه عوارضی را به دنبال دارند؟
گرفتن رژیم‌های نامناسب و نادرست، عوارض بسیاری به دنبال دارند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ ابتلا به مشکلات کلیوی، کبدی و گوارشی، ریزش مو، خشکی پوست، احساس ضعف عمومی، کم‌خونی و ...
گاهی می‌بینیم بسیاری از افرادی که به یک پزشک برای دریافت رژیم غذایی مراجعه می‌کنند، رژیم‌های مشابهی دریافت می‌کنند و حتی دیده شده افراد رژیم‌های غذایی خود را به دیگران هم توصیه می‌کنند، درصورتی‌که هر کس با توجه به جنسیت، وزن، شرایط جسمانی
وضعیت سلامتی خود باید رژیم مخصوص خود را دریافت کند. توجه داشته باشیم که ما نباید به عدد وزن توجه کنیم؛ بلکه باید به درست رژیم گرفتن دقت کنیم.
چطور می‌توانیم تشخیص دهیم رژیم انتخابی ما نتیجه‌بخش است؟
رژیم گرفتن نیز مثل هر کار مهم دیگری، زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود که متناسب با ظرفیت و توان فرد باشد به‌گونه‌ای که بتواند آن را همیشه ادامه دهد تا کم‌کم و به‌تدریج و بدون هیچ فشاری بر بدن به‌خوبی آن را ادامه دهد.
مثلاً خوب است با توجه به اصول تغذیه‌ای دقیق پیش برویم و ماهی دو تا چهار کیلو وزن کم کنیم اما وقتی در عرض یک ماه، ده کیلو وزن کم کنیم درواقع آنچه ازدست‌رفته، آب بدن بوده یا اینکه عضلات کم‌کم تحلیل رفته‌اند که برای سلامتی انسان بسیار مضر است. همچنین نباید به‌هیچ‌وجه بر اساس توصیه‌ها و نظرات غیرکارشناسی مطرح‌شده در فضاهای مجازی یا خودسرانه رژیم خاصی را شروع کرد زیرا گرفتن رژیم صحیح کاری کاملاً تخصصی است و باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص انجام شود و اینکه فکر کنیم خودمان می‌توانیم بشقاب غذای مصرفی‌مان را نصف کنیم و به نتیجه و وزن دلخواه خود برسیم، به‌هیچ‌عنوان درست نیست؛ چون با این روش بسیاری از مواد غذایی لازم به بدنمان نخواهد رسید.
در یک رژیم غذایی مناسب چه نوع مواد غذایی گنجانده می‌شود؟
برای برخوردار بودن از یک رژیم غذایی صحیح باید مطمئن باشیم که مواد مصرفی ما تمام گروه‌های اصلی مواد غذایی (نان و غلات، شیر و لبنیات، میوه‌ها و سبزی‌ها، گوشت و پروتئین و چربی‌ها) را شامل می‌شود.
ولی نکته مهم این است که هر فرد با توجه به شرایط متفاوت به چه میزان باید این مواد را دریافت کند. مثلاً یک فرد بالغ به‌طور متوسط باید بین ۶ تا ۹ واحد از خانواده‌ی نان و غلات (یک واحد نان و غلات معادل پنج قاشق برنج یا ماکارونی یا ۳۰ گرم نان یا بیسکویت و کیک محسوب می‌شود) دریافت کند.
همچنین می‌توان از دو تا چهار واحد میوه (هر واحد به‌اندازه یک سیب متوسط)، سه تا چهار واحد لبنیات (یک واحد شیر، سه لیوان دوغ، یک گرم پنیر یا یک عدد بستنی کوچک را شامل می‌شود) و دو تا سه واحد گوشت و پروتئین (یک واحد پروتئین می‌تواند ۳۰ گرم از انواع گوشت‌های قرمز یا سفید باشد) استفاده کرد.
می‌توان گفت هر شخص باید ۳۰ درصد انرژی خود را از چربی‌ها، حدود ۵۵ درصد انرژی خود را از کربوهیدرات‌ها و حدود ۱۵ درصد آن را هم از پروتئین‌ها دریافت کند، بنابراین وقتی ما به‌طور خودسرانه غذای خود را کم می‌کنیم، نمی‌توانیم این نسبت‌ها را به‌درستی محاسبه و رعایت کنیم.
حذف برخی گروه‌های مواد غذایی در بعضی رژیم‌ها و مصرف تنها یک گروه مواد غذایی مانند پروتئین‌ها چه عوارضی به دنبال خواهد داشت؟
وقتی قصد داریم رژیم غذایی خاصی بگیریم باید توجه داشته باشیم که هیچ‌کدام از مواد غذایی لازم برای بدن نباید حذف شود یا مثلاً وقتی نسبت مصرف شیر و میوه و سبزی و گوشت خیلی نامتناسب است باید دریابیم که رژیم غذایی صحیحی نداریم. این نکته بسیار مهم است که اگر در بعضی رژیم‌های غذایی، بعضی از گروه‌های اصلی غذایی مانند غلات یا پروتئین حذف شود، این کار در طولانی‌مدت عوارض غیرقابل جبرانی به جا می‌گذارد که در آینده و با بالاتر رفتن سن، بیشتر مشخص می‌شود.
یکی از روش‌های غلط دیگر هم استفاده از قرص‌های ایجادکننده‌ی بی‌اشتهایی است که از لحاظ روانی هم تأثیر بدی دارند.
برای مثال، در بعضی رژیم‌ها که فرد فقط از انواع گوشت و پروتئین استفاده می‌کند یا بعضی روش‌های کاهش وزن که با استفاده از سوزن‌های طبی جلوی اشتهای فرد گرفته می‌شود، وقتی فرد به دلایلی (مثلاً رفتن به سفر) این روش را کنار می‌گذارد، وزنش از قبل هم بیشتر می‌شود زیرا درواقع فرد در زمان کاهش وزن، به‌جای از دست دادن چربی، آب بدنش را از دست داده است، بنابراین به‌محض اینکه مایعات و غذاهای شور می‌خورد، بلافاصله وزنش بالا می‌رود.
نظر شما در مورد رژیم‌های غذایی که به‌سرعت وزن را کم می‌کنند، چیست؛ یعنی می‌توانند نتیجه‌بخش باشند؟
یکی از کارهای اشتباه برای انتخاب رژیم غذایی، استفاده از رژیم‌هایی است که نوع تغذیه، فرد را از همه‌ی اعضای خانواده، فامیل، دوستان و آشنایان جدا می‌کند، به‌گونه‌ای که او در تمام مدت روز باید به فکر چگونگی تهیه‌ی مواد غذایی یا مکمل‌های خاص و گاهی گران‌قیمت باشد. طبیعی است که این شیوه نمی‌تواند مدت زیادی دوام بیاورد و اغلب هم خیلی زود رها می‌شود. درواقع با این نوع رژیم‌های غذایی، شخص آن‌قدر درگیر مسائل مختلف است که دیر یا زود خسته می‌شود و بدین ترتیب نتیجه‌ای نیز در بر نخواهد داشت.
فراموش نکنیم اگر قصد داریم رژیم غذایی خاصی را ادامه دهیم و به هدف خود و افزایش شاخص سلامتی دست پیدا کنیم، باید بتوانیم در طولانی‌مدت آن را ادامه دهیم. گاهی بعضی‌ها به خاطر چشم‌وهم‌چشمی رژیم می‌گیرند، درحالی‌که خودشان ضرورت آن را حس نکرده‌اند و چون انگیزه‌ی لازم را هم ندارند، خیلی زود ناامید می‌شوند.
عده‌ای دیگر هم بعد از چند جلسه چون رژیم غذایی‌شان را رعایت نکرده‌اند، از پزشکشان خجالت می‌کشند و رژیمشان را نصفه‌کاره رها می‌کنند. بعضی افراد هم هستند که علاوه بر کمک گرفتن از متخصص تغذیه، باید با روان‌شناس هم مشاوره کنند چون به طرز بیمارگونه‌ای، با افزایش استرس، بیشتر و بیشتر غذا می‌خورند. عده‌ای دیگر هم فکر می‌کنند بالاخره یک روز رژیم می‌گیرند، درحالی‌که نمی‌دانند آن روز واقعاً چه زمانی از راه خواهد رسید!
نظر شما