همشهری آنلاین- علی‌الله سلیمی: کوچه، در فرهنگ عمومی جامعه معمولاً جایگاه ویژه‌ای دارد تا جایی که بسیاری از محققان و پژوهشگران فرهنگ عمومی، از «کوچه» به عنوان بستری برای شکل‌گیری انواع روابط اجتماعی یاد می‌کنند و افرادی زیادی هم در یادآوری خاطرات خود و خانواده از گذشته، به کوچه‌ای که با بخشی از خاطرات کودکی، نوجوانی، حتی بزرگسالی آن‌ها پیوند خورده است، اشاره می‌کنند. در انواع آثار ادبی هم کوچه جایگاه ویژه‌ای دارد و در این میان، برخی از نویسندگان، کوچه و خاطرات مرتبط با آن را به عنوان محور آثار داستانی خود قرار می‌دهند. مصطفی چترچی، داستان‌نویس معاصر یکی از این افراد است که در کتاب «پری خانم محبوب‌ترین زن کوچه»؛ داستان‌هایی با مضامین مرتبط با کوچه نوشته و در آن، برخی یادهای ماندگار را در ذهن‌ها زنده کرده است. او در مقدمه این اثر به اهمیت مفهوم کوچه در فرهنگ عمومی اشاره کرده و آورده است، شهر بی‌در و پیکر و درندشت، مثل اقیانوسی بی‌کرانه به البرز تکیه داده و اعماق ترسناکش از موجودات درنده انباشته بود اما کوچه همچون جزیزه‌ای آرام و مطمئن، همه را مادرانه در پناه خود می‌گرفت و دلم را قرص می‌کرد که اعتماد کنم و لبخند را لبخند بدانم و با اشک دیگران اشک بریزم... حوادث و ماجراهای کوچه، مثل بیشتر رویدادهای زندگی، همواره با ماست و هرگز فراموش نمی‌شود. در خانه‌ای از خانه‌های ساده کوچه به دنیا آمدیم، همان‌جا پا گرفتیم، با بازی‌های کوچه قد کشیدیم، قهر و آشتی کردیم. در کوچه عاشق شدیم، شکست خوردیم و بزرگ شدیم. داستان‌های کتاب پری خانم محبوب‌ترین زن کوچه، نگاه ساده و صمیمی به مفهوم کوچه در فرهنگ و ادبیات مردم کوچه و بازار دارد. از منظر نویسنده این مجموعه، کوچه میعادگاه همدلی، دوستی، مردانگی و یاری و دستگیری همسایه‌ها از همدیگر بوده و ساکنان کوچه‌ها در غم‌ها تسلّای یکدیگر و در شادی‌ها شریک هم بوده‌اند. به اعتقاد نویسنده این کتاب، با گسترش شهرنشینی، اژدهای خیابان و بزرگراه، و ساخت و ساز آپارتمان‌های قوطی کبریتی و بیگانه از هم، کوچه‌ها را بلعید.. خانه‌ها عمودی شدند و به حریم آسمان آبی و پر ستاره، بی‌رحمانه تجاوز کردند. دیگر از لطف و صفای گذشته کوچه‌ها کمتر نشانی باقی مانده است. مصطفی چترچی به ارتباط خود با کوچه‌هایی که هنوز وجود دارند هم اشاره و یادآوری کرده است، گاهی برای مرور خاطرات گذشته به کوچه‌هایی می‌روم که هنوز جان‌سختی می‌کنند و به آپارتمان‌های بی‌روح تبدیل نشده‌اند. می‌دانم که سرنوشت محتومشان را پذیرفته‌اند و از آن گریزی ندارند اما تا هستند دلم در هوایشان پر می‌کشد در کنار پنجره‌های محصور در دیوارهای آجر بهمنی می‌ایستم. تکه‌های باقیمانده آسمان را نگاه می‌کنم و بعد چشمانم را می‌بندم. درست مثل همه ظهرهایی که از مدرسه به خانه باز می‌گشتم، بوی عطر خوش برنج دم‌کشیده، شامه‌ام را نوازش می‌کند. در رویا فرو می‌روم، همه خاطرات یکی‌یکی جلوی چشمانم ظاهر می‌شوند... کتاب پری خانم محبوب‌ترین زن کوچه،مجموعه‌ای از اتفاقات و ماجراهایی است که در کوچه‌پسکوچه‌های زمان رخ داده‌اند. گاهی راوی داستان، خود در محور حوادث کوچه‌هاست و در برخی هم در کنار دیوارهای انباشته از خاطرات کوچه‌های شهر ایستاده و مانند ناظری خسته و بی‌طرف، راوی قصه‌های ساده و دلنشین آنهاست. در بخشی از مقدمه اثر هم به این موضوع اشاره شده، کوچه نام یک مکان نیست که معبری و احتمالاً چند تقاطع و بن‌بست و تعدادی خانه و یک جوی آب و... آن را شکل داده باشد. کوچه مفهومی بسیار فراتر از این حرف‌ها را در دل خود پنهان کرده است. با ورود به کوچه، به دنیایی رنگارنگ و وسیع از فرهنگ، عاطفه، اخلاق، منش، خاطره، نوستالژی و تاریخ پا می‌گذاریم. هر خانه و آدم و دیوار و پنجره و جوی و جدول کوچه برای خود حکایتی دارند. در یک کلام: کوچه میراث شفاهی اقوام ایرانی است که از پس قرون و اعصار با گردن‌فرازی، به عصر پرشتاب و کم‌حوصله ما سرک می‌کشد. در اغلب داستان‌های کتاب حاضر، یک نوع حس نوستالژیک در بافت قصه‌های مرتبط با موضوع کوچه‌ها تنیده شده است. بیشتر حکایت‌ها مربوط به سال‌های نه‌چندان دور است که کوچه‌ها هنوز زیبایی‌های خاص خود را داشتند و صفا و صمیمیتی بین همسایه‌ها حاکم بوده که این روزها کمتر نشانی از آن سادگی، صفا و صمیمیت بین همسایه‌ها می‌بینیم. در برخی از داستان‌ها، ردپای تاریخ هم به وضوح دیده می‌شود. مثل داستان «در آستان کوچه» که زمان وقوع حوادث آن همزمان با واقعه زلزله بوئین زهراست. در داستان، دیگری که عنوان کتاب هم از آن برگفته شده، به سال‌های اولیه ورود تلفن به خانه برخی از همسایه‌ها اشاره می‌شود که تاثیر اجتماعی غیرقابل انکاری در پیوند و استحکام برخی روابط همسایگی در سال‌های نه چندان دور دارد. در داستان دیگری از این کتاب، به وجود درختان کهنسال در حیاط برخی خانه‌ها تاکید می‌شود. در دیگر داستان‌های این کتاب هم به بسیاری از نکات تاریخی و اجتماعی اشاره می‌شود که در تاروپود قصه‌ها در هم تنیده شده است.
چاپ اول (۱۴۰۲) کتاب «پری خانم محبوب‌ترین زن کوچه» به قلم مصطفی چترچی با مقدمه مرجان مهدی‌پور، در ۱۱۵ صفحه با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۸۰۰۰۰ تومان از سوی انتشارات هنرکده منتشر شده است.
نظر شما