معمولا افرادی سحرخیز هستند, تحسین و تمجید می‌شوند, در حالی که شب زنده‌دارها اغلب افرادی تنبل شمرده می شوند.
اما آیا واقعا شب زنده‌دار بودن بد است، یا افرادی که تا دیر وقت بیدار می‌مانند, فقط به طور ناعادلانه‌ای تنبل تصور شده‌اند؟
شواهد علمی چه می‌گویند؟
مطالعات تجربی زیادی وجود دارد که از مزایای بهداشتی برخاستن زودتر از خواب و رفتن به بستر در زمان مناسب حمایت می‌کنند.شش یک مطالعه گروهی سال ۲۰۲۰ که روی بیش از ۵۰۰۰ نفر انجام شد و در مجله اسکاندیناویایی پزشکی و علوم ورزشی منتشر شد، افراد صبح‌کار و شب‌زی را برای دو هفته با دستگاه‌های اندازه‌گیر فعالیت مجهز کرد. محققان دریافتند که افراد صبح‌کار تا ۶۰ تا ۹۰ دقیقه فعالیت بیشتری طول روز نسبت به همتایان شب‌زی خود داشتند. (لازم به ذکر است: فعالیت بدنی با کاهش خطر ابتلا به تعداد زیادی از بیماری‌های جدی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ ارتباط دارد).
یک مطالعه که در سال ۲۰۲۱ در مجله روان‌پزشکی JAMA منتشر شد، افراد صبح‌کار را با خطر کمتر ابتلا به افسردگی مرتبط دانست. برای این مطالعه، محققان دو پایگاه داده ژنتیکی با بیش از ۸۰۰،۰۰۰ بزرگسال و همچنین داده‌های مربوط به تشخیص افسردگی اساسی و زمان معمول خواب و بیداری افراد را بررسی کردند. محققان دریافتند که افراد صبح‌کار به ازای هر ساعت زودتر رسیدن به نقطه میانی خواب خود، ۲۳٪ خطر کمتری برای ابتلا به بیماری افسردگی عمده داشتند.
مطالعه دیگری که در مجله داخلی پزشکی در سپتامبر منتشر شد، شب‌زی بودن را با خطر بیشتر ابتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط دانست. این مطالعه داده‌های ۶۳،۶۷۶ پرستار زن بین ۴۵ تا ۶۲ سال را بررسی کرد و دریافت کسانی که ترجیح می‌دادند تا دیر وقت بیدار بمانند، ۵۴٪ بیشتر در معرض عادات ناسالم مانند سیگار کشیدن، خواب ناکافی، بی‌تحرکی و رژیم غذایی نامناسب هستند. محققان همچنین دریافتند که افراد شب‌زی ۱۹٪ بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
حتی صبح‌کار بودن با طول عمر بیشتر هم مرتبط است. یک مطالعه که امسال در مجله بین‌المللی کرونوبیولوژی منتشر شد، از سال ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۸ حدود ۲۴،۰۰۰ دوقلو را پیگیری کرد و از آنها در مورد عادات خواب پرسید. محققان همچنین سوابق مرگ و میر و عواملی مانند مصرف الکل، سیگار، توده بدنی و مدت خواب را بررسی کردند و دریافتند افراد شب‌زی حدود ۹٪ خطر مرگ زودرس بیشتری نسبت به همتایان صبح‌کار خود داشتند.
اما همه اخبار برای جغدهای شب خبر بد نیست: پژوهش های قدیمی‌تر نشان داده‌اند افرادی که تا دیر وقت بیدار می مانند، با احتمال بیشتری ممکن است از کسانی که زودتر به رختخواب می‌روند، خلاق‌تر باشند. بر اساس یک مطالعه دیگر, جغدهای شب همچنین احتمال بیشتری دارد قبل از خواب از نظر ذهنی هشیارتر باشند و سرعت واکنش بالاتری نسبت به کسانی که زود بیدار می شوند داشته باشند.
چه چیزی تعیین می‌کند سحرخیز یا شب‌زی باشید
علل گوناگونی ممکن است در تعیین برنامه خواب و بیداری مورد ترجیح شما دخیل باشند.این ترجیح قطعاً جنبه‌های زیستی دارد اما می‌تواند به عاداتی مثل زمان مورد ترجیح همسرتان برای خوابیدن هم مربوط باشد.
معمولا هم شغل و هم زندگی خانوادگی بر ساعت خواب تأثیر می‌گذارند.
بهتر است از دیدگاه اجتماعی درباره سحرخیز بودن یا شب‌زی بودن افراد قضاوت نکنیم.قضاوت نکنیم. در واقع، جامعه به دو دسته این افراد برای انجام وظایف گوناگون نیاز دارد.
اگر ساعت یک بعد از نیمه‌شب تصادف کنید، ممکن است زندگی‌تان را مدیون افرادی پرانرژی و حل‌کننده مشکلات در اورژانس بیمارستان باشید. اگر در شب هنگام با هواپیما پرواز می‌کنید, باید خلبانی هوشیار داشته باشید. در فرهنگ ۲۴ ساعته امروزی، شب‌زی‌ها هم جایگاه خود را دارند.
آیا باید سعی کتید برنامه خواب و بیداری تان را عوض کنید؟
با وجود تمام تحقیقاتی که از مزایای بهداشتی صبح‌کار بودن حمایت می‌کند، پزشکان می‌گویند مهم‌تر مسئله این است که حداقل ۷ ساعت در شبانه روز بخوابید."
اگر برنامه خواب و بیداری‌تان با زندگی‌تان هماهنگ است، معمولاً بهتر است که به همان برنامه‌ای که با آن احساس راحتی می‌کنید، ادامه دهید تا اینکه تلاش کنید آن را تغییر دهید.
اگر بیدار شدن ساعت ۷ صبح برایتان مشکل است, اما می‌توانید به جای آن ساعت ۹ بیدار شوید، مشکلی نیست به شرط اینکه ورزش کنید و تغذیه مناسب داشته باشید.
فقط باید برنامه خواب‌وبیداری ثابتی داشته باشید، در این صورت مشکلی پیش نمی‌آید.
بیشتر بخوانید:
نظر شما