همشهری آنلاین - مریم سرخوش: سلامت روان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های زندگی باکیفیت برای جوامع بشری به شمار می‌رود، اما مشکل اینجاست که بیماری‌های روان چندان جدی گرفته نمی‌شوند.
افرادی که با اختلالات روانی مواجه می‌شوند، واکنش‌های مثبتی از سوی اطرافیان و جامعه دریافت نمی‌کنند و گاهی دیده می‌شود که برای استفاده از قرص‌های درمانی اعصاب و روان هم مورد تمسخر قرار می‌گیرند. نکته مهم اما اینجاست که مطالعات نشان می‌دهد، ۶۰ درصد مردم ایران با درجاتی از اختلالات روانی مواجه هستند، اما نسبت به آن آگاهی ندارند و برای درمان مراجعه نمی‌کنند، اما در برخی موارد این افراد به‌دلیل علائم جسمی چاره‌ای جز حضور در مطب‌های روانپزشکی و مراکز روانشناسی ندارند و اینجاست که متوجه می‌شوند با درمان‌های مناسب می‌توانند کیفیت زندگی خود را افزایش دهند.
۱۸ مهر (۱۰ اکتبر) روز جهانی سلامت روان نامگذاری شده؛ روانی که بعد از پاندمی کرونا بیشتر هم تحت‌تأثیر قرار گرفت و ۳ اختلال اضطراب، افسردگی و اختلال عملکرد اجتماعی را در مردم ایران تقویت کرد.
تهرانی‌ها بیشتر در معرض خطرند
«آخرین مطالعه درباره اختلالات روانپزشکی در کشور تقریبا یک سال بعد از شیوع پاندمی کووید-۱۹ انجام شد (۲۰۲۲میلادی) که نتایج آن نشان می‌داد حدود ۳۰درصد مردم مبتلا یا در معرض ابتلا به اختلالات روانپزشکی هستند.»
رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران با بیان این مطلب عنوان می‌کند: «این آمارها نسبت به مطالعات قبلی ۲۱ درصد افزایش نشان می‌داد که درصدی هم مربوط به پاندمی کرونا بود. در این مطالعه افرادی که به کرونا مبتلا شده یا بیمار نشده بودند را با هم مقایسه کردند و درصد اختلالات روانپزشکی در افراد مبتلا بالاتر بود. همچنین در کسانی که عزیزانشان را به‌دلیل کرونا از دست داده بودند هم این آمارها بیشتر بود.»
دکتر وحید شریعت درباره شایع‌ترین اختلالات می‌گوید: «اضطراب، افسردگی و اختلال عملکرد اجتماعی در صدر اختلالات قرار گرفته‌اند و بیشترین ابتلا هم به اضطراب و پس از آن به افسردگی تعلق داشته است. در زنان، در افرادی که شغل خود را از دست دادند، افراد بی‌سواد و ساکنان شهرها هم این میزان اختلالات بیشتر بوده است.» به‌گفته این متخصص روانپزشکی، در این مطالعه اعلام شد که میزان اختلالات روانپزشکی در استان تهران در مقایسه با میانگین کل کشور ۳۷درصد بوده و این عدد به شکل قابل‌توجهی نسبت به سایر شهرهای کشور بیشتر است.
او در پاسخ به این سؤال که آیا احتمال کاهش اختلالات با پایان پاندمی و فروکش کردن کرونا هم وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: «این مطالعه یک‌سال بعد از شروع پاندمی انجام شد و در این مطالعه چیزی که عنوان شده این است؛ در کسانی که بیش از یک‌ماه از ابتلای آنها گذشته بود، نسبت به کسانی که تازه مبتلا شده بودند، اختلال روانی کاهش پیدا کرده بود. با توجه به این مسئله می‌توان انتظار داشت که اکنون این عدد در همین زمینه کاهش پیدا کرده باشد، اما نکته مهم اینجاست که عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زیادی وجود دارد که تغییری در آنها ایجاد نشده و انتظار افزایش اختلال روانی وجود دارد. »
بیماری‌های روان را جدی نمی‌گیریم
«بیماری‌های روان جدی گرفته نمی‌شوند و گاهی با بروز علائم جسمی، این بیماری‌ها به شکل واقعی خودشان را نشان می‌دهند. سلامت روان آنقدر مهم است که باید از زمان ازدواج والدین یک فرد آغاز و به آن توجه شود. بر این اساس هر سال همایش سالانه انجمن علمی روانپزشکان ایران برگزار و موضوعات مهمی در این‌باره مطرح می‌شود. امسال هم این همایش از ۱۸ مهر و به‌مدت ۳ روز برگزار خواهد شد.»
رئیس اسبق انجمن علمی روانپزشکان ایران با بیان این مطلب درباره وضعیت سلامت روان در جامعه ایرانی می‌گوید: «درباره آسیب‌های سلامت روان نکته مهم دسترسی بیماران به دارو و روانپزشک است و اینکه فردی که دچار بیماری شده، بعد از بهبود نسبی، زندگی خود را چگونه خواهد گذراند. مشکلی که با آن مواجه هستیم، برچسب‌هایی است که به افراد با اختلالات روانی زده می‌شود و می‌تواند زندگی آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد یا حتی دچار تبعیض اجتماعی کند. این عوامل در کنار سایر عوامل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، شرایط پیچیده و در هم‌تنیده‌ای را تشکیل می‌دهند که بخش زیادی از آنها در اختیار نظام سلامت نیست.»
دکتر مجید صادقی درباره اینکه آیا بهتر نیست توجه به سلامت روان از همان دوران کودکی و مدارس آغاز شود و افراد در بزرگسالی زندگی با کیفیت‌تری داشته باشند، گوشزد می‌کند: «در این حوزه چندین انجمن فعال داریم که انجمن علمی روانپزشکان ایران جدا شده‌اند، ازجمله انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان، انجمن روان‌تنی، انجمن روان‌درمانی و... و. انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان تعامل خوبی با مدارس دارند و در حدی که کاربرد داشته باشند، این خدمات را ارائه می‌کنند، اما نکته مهم این است که سلامت و بهداشت روانی برای یک فرد آنقدر اهمیت دارد که باید از زمان ازدواج والدین او آغاز و به آن توجه شود.»
صادقی درباره بی‌توجهی عموم جامعه به بیماری‌های روانی هم یادآور می‌شود: «اختلال روان متفاوت از دیگر بیماری‌هاست و احساس درونی افراد به شمار می‌رود. ما فشار خون را اندازه‌گیری و برای آن عدد اعلام می‌کنیم، اما روان، بسته به وضعیت افراد، متغیر است. در این‌باره ما نیاز داریم که جامعه را آموزش دهیم تا عوامل اختلال روان را بشناسند و برچسب‌زنی به این بیماری‌ها حذف شود. ما شاهد هستیم که برخی افراد به دیگران توصیه می‌کنند که قرص‌های اعصاب و روان مصرف نکنند؛ چون برای دیوانه‌هاست... ت. این تعبیر اشتباه و آسیب‌زایی است.»
به‌گفته این روانپزشک، این برچسب‌زنی‌ها باعث شده که افراد اختلال روان را جدی نگیرند و در نهایت با علائم جسمانی به روانپزشک مراجعه کنند: «گاهی مشاهده می‌کنیم که بیماری با علائم درد، سوءهاضمه، تپش قلب، احساس خستگی مداوم، سردرد، مشکلات تنفسی و... مراجعه می‌کند. بسیاری از این افراد با بروز علائم اختلالات روانی از سوی اطرافیان خود انکار می‌شوند، اما زمانی که با بروز علائم جسمی مواجه می‌شوند، تازه اطرافیانشان آنها را بیمار می‌دانند و به مشکلاتشان توجه می‌کنند که به‌اصطلاح به آن جسمی‌سازی می‌گویند.» رئیس اسبق انجمن علمی روانپزشکان ایران جسمی‌سازی بیماری‌های روانی را یک امر مرسوم در تمام دنیا می‌داند، اما معتقد است که در ایران این مسئله بیشتر است.
به کدام‌یک مراجعه کنیم روانپزشک یا روانشناس؟
بسیاری از مردم نمی‌دانند که در مواجهه با اختلالات روانی، ابتدا به روانپزشک مراجعه کنند یا روانشناس. دکتر مجید صادقی، رئیس اسبق انجمن علمی روانپزشکان ایران در این‌باره توضیح می‌دهد: «روانپزشکان، همان پزشکان عمومی هستند که با ادامه تحصیل در این حوزه متخصص شده‌اند. تشخیص بر عهده پزشک است و ترجیح این است که بیمار در مرحله اول به روانپزشک مراجعه کند؛ چون بسیاری از اختلالات روان ممکن است علامتی از یک بیماری جسمی باشند. در ابتدا باید ثابت شود که فرد مشکل جسمی و سابقه بیماری نداشته باشد و بعد درمان اختلالات آغاز شود.»
در سنین ۶۰ به بالا غربالگری اختلالات شناختی انجام شود
«اگر به اختلالات روانپزشکی توجه نشود، ۱۰ تا ۲۰سال سن را کاهش خواهد داد؛ این در حالی است که آخرین مطالعات هم نشان داده ۶۰درصد ایرانی‌ها از وجود اختلال روان در خود ناآگاهند و برای درمان مراجعه نمی‌کنند. جامعه همواره این‌گونه است که افراد نمی‌دانند دچار مشکل هستند. آنها دچار اختلالات رفتاری و روابطی با جامعه، همکاران و خانواده خود هستند، اما از چنین چیزی خبر ندارند.»
این نکته‌ای است که دبیر اجرایی سی‌ونهمین همایش سالانه انجمن علمی روانپزشکان ایران به آن اشاره می‌کند و در توضیح بیشتر می‌گوید: «افراد نمی‌دانند که باید خدمات سلامت روان را دریافت کنند؛ به همین دلیل روز جهانی سلامت روان هم درنظر گرفته شده است که مصادف با ۱۰ اکتبر و ۱۸ مهر است. با این هدف که ابتدا خود مردم و در مرتبه بعدی سازمان‌ها و نهادها به موضوع پیشگیری از اختلالات روانی توجه کنند.»
دکتر غلامرضا حاجتی به تست‌ها و غربالگری‌های این حوزه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «توصیه این است که در سنین ۶۰ به بالا غربالگری اختلالات شناختی در جامعه انجام شود. در سنین پایین‌تر هم ضرورت دارد که برخی غربالگری‌ها انجام شود، اما مهم این است که در سطح یک پیشگیری، باید آموزش روانی و مهارت‌های زندگی برای عموم جامعه درنظر گرفته شود.»
نظر شما