همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: سرانه مصرف لبنیات در ایران حدود ۳۰ درصد کمتر از میانگین جهانی است و این فاصله با مصرف جهانی در حال افزایش است. موضوعی که باعث شده مسئولان و کارشناسان اظهار نگرانی کنند و در این زمینه هشدار دهند.
طبق گزارش چند ماه قبلِ انجمن صنایع لبنی ایران، سرانه مصرف لبنیات در کشور به ازای هر فرد در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۷۰ کیلوگرم است. در حالی که سرانه مصرف در جهان به ازای هر فرد چیزی حدود ۱۶۰ کیلوگرم است. مصرف لبنیات اتحادیه اروپا حتی از این مقدار بسیار بالاتر است؛ به طوری که در سال ۲۰۲۱ با سرانه مصرف ۲۵۶ کیلوگرم، عنوان بالاترین مصرف‌کننده لبنیات را به خود اختصاص داد.
مرکز آمار ایران چندی پیش در گزارشی سرانه مصرف شیر و محصولات لبنی از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ را به ترتیب ۱۲۷، ۱۲۰، ۱۱۵، ۱۰۹،۱۱۱، ۱۰۹، ۱۰۷، ۱۰۰ و ۱۰۶ کیلوگرم عنوان کرده بود و حالا هم که مصرف آن به زیر ۱۰۰ کیلوگرم رسیده است. این در حالی است که به گفته کارشناسان، چشم‌اندازی که در این خصوص باید محقق می‌شد، نزدیک به ۱۶۰ کیلوگرم در سال بود.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت نیز روز گذشته با هشدار درباره کاهش مصرف لبنیات در کشور، گفت: «مصرف لبنیات در کشور ما متاسفانه به اندازه یک واحد در روز است. در حالی که نیاز ما در کشور مصرف روزانه ۲ تا ۳ واحد لبنیات است. اگر به آمارهای جهانی هم نگاه کنید، در کشورهای غربی مصرف لبنیات بسیار بالا است.»
عواقب کاهش مصرف لبنیات برای سلامت | کاهش سن پوکی استخوان در کشور
مسئولان وزارت بهداشت مدتی پیش اعلام کرده بودند که «کمتر از ۲۰ درصد ایرانیان در برنامه غذایی روزانه خود حداقل ۲ واحد شیر و لبنیات مصرف می‌کنند.» عددی که از حد استاندارد جهانی بسیار پایین‌تر است.
افزایش پیاپی قیمت لبنیات، درآمد پایین بسیاری از خانوارها، کاهش قدرت خرید مردم و ضعف فرهنگ مصرف مواد لبنی در کشور از دلایل کاهش مصرف مواد لبنی مطرح شده است. این در حالی است که حذف لبنیات از سبد خانوار می‌تواند مشکلات زیادی را برای سلامت مردم ایجاد کند؛ مشکلاتی ازجمله پوکی استخوان، کوتاهی قد، پوسیدگی دندان‌ها و… . این مساله در سال‌های آینده می‌تواند هزینه بیشتری را به خانواده‌ها و جامعه برای درمانِ بیماری‌های ایجادشده تحمیل کند.
پریسا افشانه، متخصص تغذیه درباره اثرات ناگوار حذف یا کاهش مصرف لبنیات از رژیم غذایی روزانه به همشهری می‌گوید: با توجه به این که لبنیات منبع غنی تامین کلسیم و پروتئین است و بدن به میزان قابل توجهی به کلسیم برای سلامت جسم نیاز دارد، کاهش مصرف آن می‌تواند تبعات ناخوشایندی برای سلامت فرد در پی داشته باشد. توصیه این است که افراد، لبنیات را حتی کمتر از واحدهای تعیین‌شده مصرف نکنند و حتما به میزانی که بدن نیاز دارد، روزانه مصرف کنند. حالا ببینید حذف کامل آن از رژیم روزانه تا چه اندازه می‌تواند برای بدن و حتی روح و روان فرد آسیب‌زا باشد.
افشانه می‌گوید: مصرف درست و به‌قاعده لبنیات می‌تواند سلامت استخوان‌ها، سلامت دستگاه گوارش، تامین کلسیم و پروتئین بدن، تامین و جذب ویتامین D و ... را تضمین کند اما کاهش یا حذف آن از سبد مصرفی خانواده‌ها همه این موارد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های مختلف مثل پوکی استخوان، شکستگی راحت استخوان، تضعیف سیستم ایمنی بدن و ... شود.
این کارشناس تغذیه ادامه می‌دهد: الان سن پوکی استخوان در کشور به نزدیک ۴۰ سالگی رسیده و این می‌تواند یکی از تبعات عدم توجه به اهمیت مصرف روزانه لبنیات باشد. اصلا حذف هرکدام از محصولات لبنی می‌تواند مشکلات متعددی را برای سلامت فرد ایجاد کند.
خیلی‌ها مصرف لبنیات را کاری لاکچری می‌دانند | حذف برنامه شیر مدارس اشتباه بود
این کارشناس تغذیه در ادامه به حذف برنامه شیر مدارس در کشور اشاره می‌کند و آن را خطایی استراتژیک می‌داند و می‌گوید: «تا چند سال پیش لااقل در مدارس کشور بین دانش‌آموزان شیر به عنوان تغذیه توزیع می‌شد اما چند سالی است که این برنامه هم اجرا نمی‌شود و این موضوع می‌تواند تبعات زیادی برای رشد کودکان به خصوص رشد قد آنها داشته باشد. لغو این برنامه، اشتباهی استراتژیک بود و لازم است دوباره احیا شود. این موضوع (حذف برنامه شیر مدارس) در استان‌های محروم و کم‌برخوردار، خود را بیشتر نشان می‌دهد. مثلا با افزایش آمار سوءتغذیه در بین کودکان.»
افشانه ادامه می‌دهد: «در کشورهای توسعه‌نیافته یا با درآمدهای پایین که عمدتا دسترسی محدودی به منابع غذایی دارند، نقش لبنیات در رژیم غذایی بسیار مهم‌تر و پررنگ‌تر است. لبنیات مجموعه‌ای از مواد مغذیِ کلیدی را تأمین می‌کند که تأمین آن از طریق رژیم‌های غذاییِ فاقدِ محصولات لبنی دشوار است.»
این کارشناس تغذیه می‌گوید: «متاسفانه موضوع مهمی مثل مصرف لبنیات از نظر خیلی از مردم و حتی بعضی مسئولان امری لاکچری، اضافی و غیرضروری محسوب می‌شود. در حالی که اساس سلامت جسم و روح بر تامین کلسیم و پروتئین بدن است و اگر سلامت فرد تامین نشود، سلامت جامعه و درنهایت نظام سلامت کشور به خطر می‌افتد و تهدید می‌شود. شما دقت کنید، می‌بینید تعداد زیادی از والدین دست‌شان هم به دهان‌شان می‌رسد اما مصرف شیر و سایر فرآورده‌های لبنی در خانه برای آنها یک فرهنگ نیست. مثلا روزانه با وعده‌های غذایی نوشابه می‌خورند، همیشه برای بچه چیپس و پفک و فست‌فود می‌خرند اما شیر را در برنامه غذایی خود و کودک نمی‌گذارند. پس قدرت خرید، تمام ماجرا نیست و نیاز است که فرهنگ مصرف مواد لبنی هم مدام آموزش داده شود.»
روزانه باید چه مقدار لبنیات مصرف کنیم؟
توصیه مصرف روزانه محصولات لبنی بسته به عوامل گوناگونی مانند سن، جنسیت و نیازهای غذایی فرد متفاوت است. با این حال، یک دستورالعمل کلی برای کودکان ۳ وعده و برای بزرگسالان، مصرف روزانه ۲ تا ۳ وعده یا واحد لبنیات یا جایگزین‌های لبنی است.
افشانه می‌گوید: «کودکان ۴ تا ۸ ساله باید روزانه ۲ تا ۳ وعده لبنیات مصرف کنند. اهمیت مصرف لبنیات در سنین مدرسه کمتر نمی‌شود و مثلا نوجوانان ۹ تا ۱۸ ساله باید روزانه حدود ۴ وعده فرآورده‌های لبنی مصرف کنند. کلسیم بدن باید از همه فرآورده‌های لبنی مثل شیر و پنیر و ماست و کره و دوغ و ... تامین شود. حالا اگر اینها نباشند، نیاز بدن به کلسیم و پروتئین باید از مواد خوراکی دیگر یا از طریق مکمل‌ها تامین شود و اگر جایگزین‌ها هم جدی گرفته نشوند، این یک زنگ خطر برای سلامت جسم محسوب می‌شود و شوخی‌بردار هم نیست.»
این کارشناس تغذیه ادامه می‌دهد: «البته بعضی از کودکان ممکن است محدودیت‌های غذایی، آلرژی یا عدم تحمل داشته باشند که بر مصرف لبنیات آنها تأثیر می‌گذارد. در چنین مواردی، جایگزین‌های لبنیِ غنی‌شده با کلسیم و سایر مواد مغذی را باید مورد توجه قرار داد.»
این کارشناس می‌گوید: «خیلی‌ها نمی‌دانند هر واحد لبنیات یعنی چه و باید گفت هر یک واحد لبنیات برابر است با ۱ لیوان شیر، یا ۱ لیوان ماست، یا ۳۰ گرم پنیر، یا حدود ۲ لیوان دوغ.»
تلاش برای افزایش ۲۵ درصدی مصرف لبنیات در کشور | چشم‌انداز؛ سال ۱۴۰۵
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت روز گذشته خبر خوشایندی را اعلام کرد که در صورت عملی شدن می‌تواند امنیت غذایی جامعه به خصوص سلامت کودکان را تامین کند. او گفت: «امسال در وزارت بهداشت به منظور ارتقای مصرف لبنیات، برنامه افزایش مصرف لبنیات را تدوین کردیم که با همکاری شورای عالی سلامت و امنیت غذایی پیش می‌رود. هدف نهایی این برنامه این است که بتوانیم از سال جاری (سال ۱۴۰۲) تا سال ۱۴۰۵ مصرف لبنیات را در کشور حداقل ۲۵ درصد افزایش دهیم. برای دستیابی به این هدف هم دو استراتژی انتخاب کردیم که یکی آموزش و یکی افزایش دسترسی (دسترسی به لبنیات ارزان) است.»
اسماعیل‌زاده گفت: «در بخش آموزش، هم در مدارس و هم در مراکز جمعی و رسانه‌ها از طریق شهرداری‌ها و … اقدام می‌کنیم و با همکاری شورای عالی سلامت و امنیت غذایی دست به دست هم داده‌ایم تا بتوانیم اهمیت مصرف لبنیات را برای تمام گروه‌های سنی روشن کنیم تا مردم از هزینه‌هایی که برای غذا می‌کنند، بخشی را به مصرف لبنیات اختصاص دهند. از سوی دیگر تاکید ما بر روی برقرار شدن برنامه شیر مدرسه است. خوشبختانه اجرای برنامه شیر مدرسه در برنامه هفتم توسعه دیده شده است که سبب افزایش دسترسی به لبنیات خواهد شد.»
حالا باید منتظر ماند و دید مسئولان مربوط چه تصمیم‌هایی می‌گیرند و تصمیم‌ها تا چه اندازه عملیاتی خواهد شد. در عین حال باید توجه داشت که اگر از حالا برای ارتقای سرانه مصرف لبنیات در کشور برنامه‌ای نداشته باشیم و هزینه نکنیم، در آینده نزدیک باید چندین برابر برای درمان بیماری‌های گوناگون هزینه کنیم.
نظر شما