احیای نسل زیباترین درنده فلات ایران

مطالعات انجام شده توسط اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نشان می‌دهد نسل پلنگ‌های ایرانی در منطقه حفاظت شده کیامکی ارسباران ‌از خطر نابودی نجات یافته است.

به گزارش مهر در وانفسای تخریب محیط زیست و اخباری که از نابودی انوع گونه‌های گیاهی و جانوری در گوشه و کنار ایران و البته جهان به گوش می‌رسد، خبر احیای نسل پلنگ ایرانی جالب، قابل توجه و امیدوار کننده است. [نسل پلنگ ایرانی منقرض نمی‌شود]

مهندس محمدرضا مسعود ضمن انتقاد از رویکرد فضای رسانه‌ای کشور نسبت به محیط زیست می‌گوید: برخی از رسانه‌های کشور تنها اخبار مربوط به انقراض و نابودی گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری را با آب و تاب منعکس می‌کنند اما توجهی به احیای برخی دیگر از گونه‌های مهم ندارند.

وی گفت: برخی از مطبوعات دوست دارند فقط برای محیط زیست مرثیه سرائی کرده و مردم را بگریانند اما از انعکاس اخبار امیدوارکننده گریزانند! [پلنگ؛ نه در یلواستون، در تندوره خراسان]

توسعه به بهای نابودی حیات وحش

توسعه جوامع بشری طی قرون متمادی به ویژه سالیان اخیر همواره به قیمت نابودی محیط‌زیست و حیات وحش بوده و در این میان چه گونه‌هایی که برای همیشه تاریخ از صحنه گیتی محو شده‌اند.

در این میان، ‌فلات ایران نیز به دلایل مختلف از خطر نابودی محیط زیست در امان نبوده و برخی از گونه‌های گیاهی و جانوری آن در معرض انقراض قرار گرفتند.

در پی عدم توجه به شرایط زیستی پلنگ ایرانی، نسل سلطان فلات ایران طی سال‌های اخیر در معرض خطر قرار گرفته بود.

در این میان، پلنگ ایرانی به عنوان یکی از زیباترین گربه‌سانان جهان با خصوصیات منحصر به فرد خود یکی از گونه‌های جانوری در معرض تهدید به شمار می‌آمد به طوریکه کارشناسان حیات وحش بارها نابودی این گونه جانوری را فریاد می‌زدند. [در جست‌وجوی پلنگ‌های ایران!]

بر اساس نظر کارشناسان حیات‌وحش، پلنگ به عنوان بزرگترین گربه‌سان و درنده فلات ایران طی سالیان متمادی عامل تعادل حیات وحش در ایران بوده و نابودی آن فاجعه‌ای بزرگ برای آینده محیط زیست کشور می‌بود.

آذربایجان شرقی و احیای نسل پلنگ ایران

با این اوصاف طی سالهای اخیر نسل پلنگ ایران در منطقه شمالغرب کشور به ویژه استان آذربایجان شرقی به صورت غیرقابل باوری احیا شده و حتی جمعیت آن رو به افزایش نهاده است.

محمدرضا مسعود، کارشناس مسئول دفتر حیات وحش و آبزیان اداره کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی گفت: طی دهه گذشته عوامل مختلفی باعث شد که جمعیت پلنگ در مناطق مختلف آذربایجان شرقی به طور چشمگیری افزایش یافته و این گونه از خطر تهدید خارج شود.

وی ضمن برشمردن دلایل این رویداد جالب توجه خاطرنشان کرد: پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، الگوی کشت در کشورهای همجوار شمال غرب ایران تغییر یافت.

وی تصریح کرد: این امر موجب افزایش حیواناتی همچون گراز شد که به عنوان یکی از غذاهای اصلی پلنگ محسوب می‌شود.

وی همچنین یادآور شد: مناقشه قره‌باغ و ناامنی در این منطقه نیز باعث شد حیوانات مختلف از کشورهای آذربایجان و ارمنستان با عبور از رود ارس به مرزهای ایران سرازیر شوند.

وی با نتیجه‌گیری این عوامل گفت: بدین ترتیب فراوانی غذا و مهیا بودن شرایط امن زیست‌محیطی برای حیوانات وحشی در این سوی مرزهای ایران موجب افزایش جمعیت پلنگ‌های ایرانی در آذربایجان شرقی شده است.

این کارشناس حیات وحش یادآور شد: تا قبل از این حوادث، پلنگ تنها در مناطق حفاظت شده ارسباران و کیامکی گزارش می شد اما امروزه تقریبا در تمام نقاط استان آذربایجان شرقی رد پا و آثار به جای مانده از این حیوان دیده می‌شود. [کشته شدن یک پلنگ نادر در لرستان]

وی با بیان اینکه پلنگ از حضور در مناطقی بدون عوارض طبیعی پرهیز می‌کند، گفت: کوهستانی بودن منطقه و غیر قابل دسترس بودن برخی از نقاط آذربایجان شرقی یکی دیگر از دلایل افزایش جمعیت این گونه جانوری در استان است.

این کارشناس با تاکید بر اینکه وضعیت زیستی پلنگ ایرانی از سوی کارشناسان اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی رصد می‌شود افزود: بطور کلی تعداد پلنگ‌های موجود در آذربایجان شرقی حدود 50 قلاده تخمین زده می‌شود.

در همین حال، میرمحسن حسینی قمی، معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز گفت: استان آذربایجان شرقی بر اساس بررسی کارشناسان حیات وحش مکان بسیار مناسبی برای زیست این پلنگ به شمار می‌آید.

وی با اشاره به وجود مناطق حفاظت شده در آذربایجان شرقی گفت: مناطق حفاظت شده ارسباران و پناهگاه حیات وحش کیامکی یکی از بهترین مناطق زیست پلنگ ایرانی است بطوریکه هم اکنون به حدود 10 قلاده پلنگ تنها در منطقه کیامکی زندگی می‌کنند.

دکتر حسینی قمی با بیان اینکه شاید این تعداد پلنگ برای عامه مردم رقم ناچیزی به حساب آید خاطرنشان کرد: باتوجه به اینکه قلمرو هر پلنگ حداقل 5 هزار هکتار است در وسعت 96هزار هکتاری منطقه کیامکی، وجود این تعداد پلنگ کاملا طبیعی بوده و امکان حیات برای تعداد بیشتری از این گونه عملا غیرممکن است.

پلنگ، گربه‌سان قلمروطلب

محمدرضا مسعود کارشناس حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی گفت: یکی از جالب ترین ویژگیهای این جانور، ‌قلمرو طلبی آن است به طوریکه در قلمرو هر نرپلنگ، جنس همسان دیگری نمی‌تواند وارد شود. [یوزپلنگ دارای گردنبند ردیاب توسط پلنگ کشته شد]

وی قلمرو پلنگ‌ها در نقاط مختلف جهان را متفاوت عنوان کرده و افزود: وسعت قلمرو زندگی نرپلنگ‌ها در آفریقا500 هکتار بوده اما قلمرو پلنگ‌های آسیای جنوب شرقی تا 30 هزار هکتار نیز می‌رسد.

مسعود با اشاره به محدودیت وسعت استان آذربایجان شرقی گفت: بر اساس مطالعات انجام شده، قلمر هر نرپلنگ در آذربایجان شرقی از 5 هزار هکتار در مناطق حفاظت شده تا 10 هزار هکتار در مناطق آزاد متغیر است که این وسعت برای یک گربه سان قلمرو وسیعی به شمار می‌آید.

پلنگ، درنده‌ای نجیب و قانع!

یکی از زیباترین ویژگی‌های این درنده زیبا، ‌نحوه شکار و یافتن غذای خود و اعضای خانواده است. حسینی قمی معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی اظهار داشت: پلنگ‌ها شبانه شکار کرده و در طول هفته یک شکار بزرگ و یک شکار کوچک دارد.

به گفته وی، این حیوان برخلاف برخی از درندگان هرگز بیش از نیاز خود شکار نکرده و به دیگر حیوانات یک گله آسیب نمی‌زند. قمی همچنین با بیان اینکه پلنگ غذاهای خوشمزه را ترجیح می دهد، گفت: قوچ و میش بیشترین غذاهای پلنگ را تشکیل می‌دهد گرچه در مقاطعی شاید گراز هم نصیب این صیاد ماهر گردد.

تفاوت پلنگ ایران با دیگر گونه‌های دنیا

محمدرضا مسعود کارشناس مسئول دفتر حیات وحش اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی با بیان اینکه پلنگها در سراسر جهان از گونه های مختلفی تشکیل شده اند، گفت: پلنگ های موجود در ایران زیرگونه نسلی به نام Pantera Pardus Saxicolon است که با رنگ پوست مایل به خاکستری خود از زیباترین و بزرگرتیرن نسل پلنگ‌ها محسوب می‌شوند.

وی جثه پلنگ ایرانی را درشت و قویتر از گونه‌های مشابه عنوان کرده و افزود: بزرگترین پلنگ‌های افریقایی حداکثر 45 کیلو هستند اما پلنگ‌های ایران حتی بیش از یکصد کیلوگرم نیز وزن دارند که این مقدار معادل وزن یک شیر ماده است.

مسعود در ادامه خاطرنشان کرد: این گربه‌سان باشکوه دارای قابلیت‌های بسیاری در استتار، تنوع زیستگاه و تنوع غذایی است، به همین دلیل نیز این حیوان در مقایسه با گونه‌های دیگر گربه‌سان همچون شیر و ببر از توانایی بیشتری در تطابق با محیط اطراف برخوردار است.

مسعود با اشاره به اینکه پلنگ در سراسر سرزمین ایران به جز استان همدان گزارش شده است تاکید کرد: به نظر می‌رسد استان همدان نیز به بررسی بیشتر نیاز دارد.

وی در ادامه با اشاره به اینکه افزایش جمعیت این درنده خطر چندانی برای مردم ندارد یادآور شد: این گربه سان مگر در شرایط بسیار نادر به انسان حمله نمی‌کند به طوری که طی 30 سال گذشته گزارشی از حمله پلنگ به انسان در این منطقه گزارش نشده است.

این کارشناس حیات وحش اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی در ادامه خاطرنشان کرد: از سوی دیگر فراوانی غذا در منطقه نیز موجب شده زیانکاری هایی چون حمله به دام‌های اهلی روستاییان از سوی پلنگ‌ها در آذربایجان شرقی تقریبا صفر باشد.

در تاریخ آذربایجان ‌حیواناتی چون گرگ، عقاب، خرس، مارال و ... همواره از جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ عامه مردم برخوردار بودند اما در مورد پلنگ این موضوع مصداق پیدا نمی‌کند.

با این شرایط و به دنبال افزایش تعداد پلنگ‌ها در شمالغرب کشور به نظر می‌رسد، این زیبای درنده به عنوان یکی از حیوانات بومی منطقه، رفته رفته در تمثیل‌ها و ادبیات فولکولور مردم آذربایجان جایی برای خود باز کند.