به بیانی دیگر امروز مفاهیم موجود در دنیای مجازی بسیار تاثیرگذار شده‌اند و می‌روند تا جای تمامی دنیای واقعی را بگیرند. در میان این اتفاقات و تحولات، دین و دینداران نیز درصدد برآمده‌اند تا از قافله عقب نمانند و بخشی از دنیای مجازی را به موضوعات مورد علاقه خود اختصاص دهند.
اما کیفیت این حضور و میزان تاثیرگذاری این شبکه‌های مجازی دینی از موضوعاتی است که ذهن پژوهشگران علاقه‌مند به این حوزه را درگیر خود کرده است.آنها همانند بسیاری از اهالی دنیای مجازی، همسایه‌های تازه وارد این دنیا هستند. بر‌همین اساس هنوز دغدغه‌هایی درباره چگونه زیستن در این دنیا را در ذهن خویش دارند و در جستجوی راهی برای پاسخ دادن به این دغدغه‌ها هستند.
جهان کنونی به میدان کارزار رشد فناوری اطلاعات و امکانات جدید و وسیع فناوری ارتباطات تبدیل شده است. دامنه حضور انواع نرمافزارها و سختافزارهای قوی و کارآمد، به قلمرو علوم و معارف اسلامی نیز کشیده شده و رویکردهای جدیدی را در حوزه اطلاعرسانی علوم اسلامی پدید آورده است.
آری امروز دین وارد دنیای مجازی شده است تا ذهن نسل جدیدی را که با اینترنت و ماهواره و رسانه‌های جدید درگیر هستند بتواند به سمت خود هدایت کند. این همان چیزی است که به عنوان تبلیغ در دنیایی یاد می شود که بسیاری از مقولات جذاب دیگر هم در آن وجود دارد. در این میان این سؤال مطرح است که آیا اهالی دین‌مدار دنیای دیجیتالی توانسته‌اند خود را با این دنیای جدید وفق دهند.
یا نه هنوز نقیصه‌هایی در این‌باره وجود دارد؟ به بیانی دیگر آیا موضوع تبلیغ دینی در فضای مجازی بازتاب و بازخورد لازم را داشته است یا نه؟
البته در موضوع دین در رسانه باید به یک موضوع دیگر هم توجه کرد. همان‌گونه که گروه‌های دینی می‌توانند از ویژگی‌های اینترنت بهره بگیرند، گروه‌های ضد دین و فرقه‌های دیگر هم می‌توانند از این بستر بهره ببرند. بنابراین این مسئله ما را براین می‌دارد تا تلاش و فعالیت خود را در رابطه با تبلیغ دین اسلام در فضای مجازی بیشتر کرده تا با انعکاس آن به حقانیت آن تاکید کنیم.
حجتالاسلام دکتر علی رضا طالبپور، مدیر مؤسسه تبیان درباره این دغدغه‌ها و چگونگی تطبیق دین و دینداران با دنیای مجازی می‌گوید: تبلیغات دینی در فضای دیجیتالی، بسیار مهم و حیاتی است. مدتهاست که مؤسسات مختلفی در این زمینه به فعالیت پرداختهاند
و دقیقاً از زمانی که شرکت مخابرات ایران برای عرضه لینکهای اینترنتی و اتصال ایران به خارج، اولین گام را برداشت، مؤسسات و شرکتهای اسلامی نیز به کار تبلیغ منابع اسلامی بر روی این محیط پرداختند و خوشبختانه به موفقیتهای قابل توجهی هم در این بخش دست یافتند. ولی بحث و بازبینی فعالیتهای تبلیغی در محیط دیجیتالی تقریباً اندک بوده است.
طالبپور موضوع شناخت صحیح فضای تبلیغی را به عنوان یکی از موضوعات و دغدغه‌ها بیان کرد که در پایگاههای اسلامی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. وی با بیان وجود تفاوت میان فضای نسبی و دیجیتالی گفت: در فضای دیجیتال، قدرت انتخاب برای مخاطب وجود دارد؛ با این توضیح که مخاطبی وارد این فضا می‌شود که پنج تا سی ثانیه بیشتر وقت ندارد.
برای این مخاطب فقط میتوان کار تبلیغی کرد و قطعاً صفحه اول پایگاه مهمترین فضا برای کارهای تبلیغاتی است، هر چند گاهی اوقات افرادی هم هستند که دنبال کار تخصصی هستند که چند ساعت در یک پایگاه باقی میمانند.
خلط بین اطلاعرسانی و تبلیغ
مهندس دهقان، پژوهشگر و صاحب نظر در حوزه نرمافزارهای اسلامی نیز به تفاوت‌‌های تبلیغ دینی در دنیای مجازی و واقعی اشاره کرده و می‌گوید: در آموزش به روش کلاسیک، افراد وقت کافی برای مراجعه به معلم را دارند و معلم نیز به راحتی با دانشآموزان ارتباط برقرار می‌کند و به سؤالها و شبهات مطرحشده پاسخ می‌گوید؛ در فضای اطلاعرسانی، کمتر به تحلیل و ارزیابی اطلاعات میپردازیم.
در فضای تبلیغ، مخاطب به ما مراجعه نمیکند؛ بلکه خودمان باید مخاطب را جذب کنیم. ضمن اینکه مخاطب دوستدار سرعت در کارهاست و وقت کافی در اختیار ندارد. از اینرو، در این فضا فرصتی برای آموزش و یا طرح شبهات نخواهیم داشت.
وی ادامه داد: مطلب دیگر آنکه کسانی که درباره آموزش کار میکنند، با کسانی که در حوزه تبلیغ فعالیت دارند، کاملاً متفاوتند. در عنصر تبلیغ باید پیام و مخاطب را شناسایی کنیم؛ در حالی که مشخص نیست که مخاطب بسیاری از پایگاهها چه کسانی‌اند؟آیا مخاطب یک پایگاه اسلامی، جوان مسلمانی است که میخواهد مسلمان بماند و یا کسانی‌اند که خارج از حوزه دین هستند و با تبلیغ میخواهیم آنان را جذب کنیم؟!
بدیهی است که ارائه پیام به این دو گروه از مخاطبان باید با همدیگر فرق داشته باشند. وی معتقد است: گاهی اطلاعرسانی آموزش می‌تواند ضد تبلیغ باشد؛ یعنی اگر مطلبی را که مناسب حال کسی که از لحاظ تدین و اعتقاد دینی رتبهاش بالاست، در اختیار کسی قرار دهیم که تازه میخواهد مسلمان شود، ممکن است این کار خود به ضد تبلیغ بینجامد و مخاطب را از دین دلزده کند.
آموزش، فراگیرتر از تبلیغ
یکی از موضوعاتی که درباره تبلیغ دینی در اینترنت به آن پرداخته می‌شود، بررسی رابطه تبلیغ با آموزش و اولویت دار بودن یکی از این دو موضوع بر دیگری است. این دو از جهاتی باهم تفاوت‌هایی دارند و همین تفاوت‌ها می‌تواند زمینه اثرگذاری را کمرنگ یا پررنگ کند.
کارشناسان معتقدند آموزش دینی در فضای مجازی بر تبلیغ مقدم است، چراکه اگر آموزش دینی در این فضا از طریق سیستم انتشار سریع اطلاعات دینی و با رعایت آزادی‌های موجود در این فضا انجام شود در نهایت تبلیغ دینی را به دنبال خواهد داشت.
این بدین معناست که اگر آموزش درست انجام گیرد، در واقع همان کار تبلیغ را انجام داده است. اما یک تبلیغ صرف ممکن است بازخورد لازم را نداشته باشد. این مسئله در دنیای مجازی به علت تنوع موضوعات قابل دسترسی، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
همشهری جمعه
