آیا اوباما از سیاستی که در رابطه با ایران تعریف کرده بود عقب‌نشینی کرده است؟ مسیر گفت‌وگوهای ایران و آمریکا که قرار بود انجام شود به کدام سو می‌رود؟
اخیرا نماینده ویژه کاخ سفید (دنیس راس) که گفته می‌شود دیپلمات کهنه‌کاری در دستگاه سیاست خارجی آمریکاست به کاخ سفید نقل مکان کرده و در آنجا دفتری دایر کرده که به‌طور خاص به امور ایران رسیدگی می‌کند.
پیش از این ، راس، مسئول سیاست خارجی آمریکا در امور خاورمیانه بود. رفتن دنیس راس به کاخ سفید چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ آیا اوباما قصد داشت کارشکنی برخی کارشناسان وزارت خارجه آمریکا در کار دنیس راس را متوقف کند یا او را به کاخ‌سفید آورد تا راه‌های برون رفت از اختلافات30 ساله با ایران را با محوریت توجه به نقش رهبرمعظم انقلاب اسلامی در سیاست خارجی ایران سامان دهد؟ آیا توجه به این نقش آمریکا را ملزم می‌کند که حل موضوع ایران از سطح وزارت خارجه آمریکا فراتر رفته و در کاخ سفید رهبری شود؟ پاسخ به این پرسش‌ها بدون توجه به آثار رخدادهای پس از انتخابات در ایران واقعی نخواهد بود.
تلاش‌های اوباما برای ایجاد شرایط مذاکره
روی کار آمدن اوباما شرایطی ایجاد کرد که حاکی از باز شدن راه‌های برون رفت 2 کشور از اختلافات 30 ساله بود اما اکنون به‌نظر می‌رسد با وجود آنکه هنوز هم این راه‌ها بسته نشده اما تحولات روزهای پس از انتخابات ریاست‌جمهوری دهم تاثیرات نسبتا عمیقی بر روابط 2 کشور گذاشته است.
در مدت چندماهی که از انتخاب اوباما به ریاست‌جمهوری آمریکا می‌گذرد او سعی زیادی کرده که با اتخاذ روش‌ها و رفتارهای مناسب، بر دیپلماسی تغییر که مهم‌ترین شعار انتخاباتی‌‌اش بود مهر تایید بزند.
یکی از مهم‌ترین تصمیمات او تاکید بر این بود که رهبر معظم انقلاب اسلامی، تصمیم‌گیرنده اصلی در سیاست خارجی کشور ایران است و از این‌رو همواره اظهارات ضد‌آمریکایی سایر مقامات ایرانی را بی‌تاثیر بر سیاست گفت‌وگو با ایران اعلام کرده و بر قصد خود جهت گفت‌وگوی بی‌قید و شرط با جمهوری اسلامی تاکید می‌کرد.
اوباما پس از ارسال پیام تبریک به ایرانیان در عید نوروز، ایراد سخنرانی در مصر راجع به مسلمانان و اینکه آمریکا دشمن اسلام و مسلمانان نیست و عذرخواهی از دخالت آمریکا در کودتای 28مرداد و... سعی‌کرد هر روز تلاش بیشتری را در جهت کاستن از تنش‌های موجود میان ایران و آمریکا سامان دهد تا زمینه مذاکره با ایران را فراهم آورد.
حتی در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری دهم در ایران نیز مدعی عدم‌مداخله آمریکا در مسائل این انتخابات شد و در زمانی که اعتراضات به نتیجه انتخابات هم در ایران آغاز شد بر احترام نسبت به سیستم سیاسی ایران تاکید و از زیر سؤال بردن مشروعیت دولت ایران خودداری و بر عدم‌حمایت از ناراضیان داخل ایران تاکید کرد.
این سیر مثبت در رابطه ایران و آمریکا در حال طی شدن بود که جمهوریخواهان، رقیب دمکرات‌ها فرصت را مغتنم شمرده و حوادث ایران را دستاویزی برای تحت فشار قراردادن اوباما و به چالش کشیدن سیاست‌های او به‌ویژه دربرابر ایران قرار دادند. روزنامه آمریکایی کریستین ساینس مانیتور در گزارشی در همین رابطه به فشارهای جدید کنگره آمریکا علیه ایران اشاره کرد و نوشت: تعدادی از نمایندگان کنگره آمریکا که به‌نظر می‌رسد از سیاست‌های مسالمت‌آمیز اوباما در قبال ایران به تنگ آمده‌اند، در تلاشند تا بر اقدامات خود علیه ایران و فلج کردن اقتصاد این کشور بیفزایند.
فشار بر اوباما برای تغییر سیاست‌های خود
روز 11 خرداد، وزارت امور خارجه آمریکا از سفارتخانه‌های ایران در کشورهای مختلف دعوت کرده بود که در جشن استقلال آمریکا شرکت کنند. نیویورک تایمز در شماره 29 می
( 8 خرداد) خودبه نقل از یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا که خواسته بود نامش فاش نشود، نوشت که در شب سفر 3روزه هیلاری کلینتون به آمریکای‌لاتین، مجوز دعوت از دیپلمات‌های ایرانی برای جشن روز استقلال آمریکا صادر شده است.
مقام آمریکایی دیگری گفته بود در زمانی که ایالات‌متحده فعالانه درپی تعامل با ایران است، بیش از این عدم‌رابطه بی‌معنی است.روز دوشنبه اول تیر ماه سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا «ایان کلی» هم دعوت از دیپلمات‌های ایرانی برای حضور در جشن‌های روز استقلال در سفارتخانه‌های آمریکا در سراسر جهان را مجدداً مورد تأیید قرار داده بود.
«کلی» گفته بود هیچ‌گونه ذهنیتی درباره لغو دعوت از دیپلمات‌های ایرانی وجود ندارد. ما برای تعامل با ایران، تصمیمی راهبردی گرفته‌ایم. سال‌های طولانی برای انزوا تلاش کردیم و اکنون راه متفاوتی را دنبال می‌کنیم.
همان روز خبرگزاری‌آسوشیتدپرس از وزارت خارجه ایالات متحده خبر داد که هنوز هیچ‌یک از دیپلمات‌های ایرانی دعوت آمریکا را برای حضور در جشن‌های روز استقلال نپذیرفته‌اند. اما زمان این دعوتی که ایان کلی آن را راهبردی خوانده بود خیلی طول نکشید و آمریکا دعوتش را پس گرفت.
جان مک کین، رقیب انتخاباتی اوباما یکی از کسانی بود که باعث شد اوباما مواضع آرام خود در برابر ایران و حوادث انتخاباتی تهران را تغییر دهد. شاید از نظر اوباما سخنرانی
مک کین در کنگره یک واکنش عاطفی به وقایع خیابانی تهران بوده است اما به‌نظر می‌رسید این سخنرانی یک مانور سیاسی برای کسب امتیاز در برابر اوباما و بازداشتن وی از هرگونه گفت‌وگو با ایران نیز بوده است.
فشارهای متعدد باعث شد اوباما نسبت به مسائل داخلی ایران از موضع سابق خود عقب نشینی کرده و سخنان تندتری بگوید. البته باز هم او سعی کرد آمریکا را از مسائل داخلی ایران دور نگه دارد و همواره بر سیاست عدم‌مداخله در امور داخلی ایران تاکید می‌کرد هر چند در نهایت ناچار شد که موضع تندتری را اتخاذ کند.
یک روز پس از اظهارات باراک اوباما مبنی بر اینکه اتفاقات رخ داده طی2 هفته گذشته در ایران روی گفت‌وگوهای احتمالی ایران و واشنگتن تاثیر خواهد گذاشت، وزارت خارجه آمریکا از صدور ویزا برای سفر داوودی معاون اول احمدی‌نژاد برای شرکت در اجلاس بحران مالی جهانی سازمان ملل خود داری کرد.
پــیش از اظــهارات روز جــمعه اوبــاما، محموداحمدی‌نژاد از اوباما درخواست کرده بود که به خاطر دخالت درامور داخلی ایران عذرخواهی کند.
احمدی‌نژاد درمصاحبه‌ای با اشاره به سخنان قبلی اوباما در رابطه با نحوه برخورد با معترضان نتایج انتخابات گفت: «اون چرا دخالت کرد و اظهار نظر خارج از عرف وقاعده وادب کرد؟ هی می‌گویند می‌خواهیم با ایران گفت‌وگو کنیم ما هم اعلام آمادگی کردیم اما با این ادبیات؟ البته اشتباه کرد؟ دستشان برای ملت ایران باز شد.»
ایران در اجلاس جی8 که درباره مسائل افغانستان هم بود شرکت نکرد. در حالی که در این 2 مراسم احتمال مذاکره ایران و آمریکا وجود داشت. البته ایران هنوز به‌طور رسمی اعلام نکرده است که به چه دلیلی از شرکت در اجلاس جی8 خودداری کرده است. عدم‌تمایل ایران برای کمک به کشورهای حاضر درافغانستان ممکن است یکی از دلایل شرکت نکردن در اجلاس جی 8 باشد. شاید هم مسائل مهم پس از انتخابات برای مسئولین دولت نهم از اهمیت بیشتری نسبت به مسائل افغانستان برخوردار بوده است.
هنوز زمینه‌های تمایل به گفت‌وگو میان ایران و آمریکا به‌خصوص در مورد مسائل عراق و افغانستان بسیار فراهم است اگر چه اکنون دچار خلل شده است. البته برخی صاحب‌نظران حوادث روزهای اخیر میان ایران و آمریکا را دلیلی بر عدم‌تمایل آمریکا به برقراری روابط با ایران ندانسته و معتقدند که این روابط به‌دلیل اظهارنظرهای اوباما دچار خلل و وقفه شده اما دچار خدشه اساسی نشده است زیرا آمریکا هم در عراق و هم در افغانستان نیازمند همکاری با ایران است.
به‌نظر می‌رسد اکنون لحظه‌ای سرنوشت ساز برای دولت اوباما است که آیا سیاست مذاکره بدون هیچ پیش شرطی را در قبال ایران ادامه می‌دهد یا از خیر مذاکره مستقیم می‌گذرد.
درهر حال به‌نظر می‌رسد سیاست جدید اوباما در ایران این نتیجه را داشته که تهران اکنون نوک تیز حملات خود را علیه انگلیس و کشورهای اروپایی نشانه رفته است.
تا جایی که محمود احمدی‌نژاد که روز پنجشنبه گذشته برای بهره‌برداری از مجتمع پتروشیمی مهر به عسلویه بوشهر رفته بود گفت: «جمهوری اسلامی از دولت‌های اروپایی انتظاری ندارد، اما چرا آقای اوباما در دام آنها افتاده و حرف‌های آقای بوش را تکرار می‌کند.» در هرصورت اگر آمریکا تا‌کنون منتظر نتیجه انتخابات بود تا سیاست‌های خود را با توجه به آن تنظیم کند اما اکنون حوادث پس از انتخابات نوعی سردرگمی را میان سیاستمداران اروپایی و آمریکایی برای تصمیم‌گیری دراین زمنیه به‌وجود آورده است.
