همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: عبدالعزیز جواهرالکلام، نویسنده این کتاب، تبار عراقی داشت، اما بعد از مهاجرت به ایران و زندگی در تهران تحت تاثیر بناهای تاریخی پایتخت قرار گرفت و کتاب تاریخ طهران را نوشت که با گذشت سال های نسبتا طولانی هنوز هم مورد توجه محققان حوزه تهران‌شناسی است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
جواهرکلام از نوادگان شیخ محمدحسن نجفی «صاحب جواهر» بود که در دوره قاجار بنا به دلایل نامعلومی به ایران مهاجرت کردند. حمید ناصری، تهران پژوه، درباره مهمترین تالیف عبدالعزیز جواهرکلام می گوید: «جواهر کلام در زمینه فقه و اصول آثار بسیاری دارد که ترجمه کرده و کتاب «تاریخ طهران» را هم نوشته که کتابخانه منوچهری در سال ۱۳۵۰ آن را چاپ کرده است. به طور قطع تاریخ طهران نخستین کتابی به شمار می رود که درباره تهران نوشته شده و به همین دلیل کتاب مهمی است. قبل از جواهر کلام برخی سیاحان خارجی در سفرنامه هایشان درباره تهران نوشته بودند و حمدالله مستوفی یا اعتماد السطنه هم یادداشت هایی با همین مضمون داشته اند اما جواهر کلام نخستین کتاب را نوشته است.»
جواهرالکلام در کتاب «تاریخ طهران» اطلاعاتی در باره اوضاع تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و سرگذشت رجال نام‌آور تهران قدیم از قرن سوم هجری قمری تا پایان عصر ناصری ارائه داده است. حمید ناصری این کتاب را یکی مهمترین آثار مکتوبی می داند که با موضوع تهران به جا مانده است: «شیوه کار جواهر کلام مطالعاتی بوده و بخش مهمی از کتاب تاریخ طهران اقتباسی است. این کتاب در تاریخ سوم تیرماه ۱۳۵۵ یعنی وقتی جواهر کلام ۵۵ سال داشته نوشته شده و چند نسخه بیشتر از آن باقی نمانده است ...»
ناصر نجمی، سعید نفیسی و عبدالعزیز جواهرالکلام جزو نخستین نویسنده‌هایی به شمار می روند که درباره تاریخ و پیشینه تهران مطالبی منتشر کرده اند و تفاوت جواهرالکلام با تهران‌پژوهان هم‌نسل خودش این بود که برای طرح هر ادعایی به نقل‌قول‌ها و منابع مکتوب و مستندات تاریخی رجوع کرده است. ناصری در این باره می گوید: «در صفحات نخست کتاب تاریخ طهران عکسی چاپ شده و جواهر کلام توضیح داده که این عکس به اردوی کریم خان زند در حوالی حرم عبدالعظیم (ع) تعلق دارد. این سند نشان می دهد که احتمالا قبل از دوره قاجار دوربین عکاسی وارد ایران شده بود و احتمال دوم این است که جواهر کلام که به کشورهای مختلف سفر می کرد این عکس را از سیاحان خارجی که به تهران آمده بودند گرفته باشد. این مهمترین نکته نخستین کتابی است که به طور اختصاصی درباره تهران نوشته شده.»
نظر شما