همشهری آنلاین- سمیرا باباجانپور : اگرچه شاهان و درباریان هزینه‌های هنگفتی برای اجرای تعزیه و شبیه‌خوانی می‌پرداختند اما نباید فراموش کرد که روحیه فراغت‌طلبی و علاقه به تفریح اکثر شاهان قاجار در این دست‌ودلبازی نقش داشته و آنها در کنار جنبه مذهبی، قصد سرگرم شدن نیز داشتند، موضوعی که باعث شد در برهه‌ای ابتذال و انحطاط دامن تعزیه‌خوانی تهران را بگیرد و حتی دستمایه‌ای برای ممنوعیت آن شود.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
اواخر دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه و آغاز دوران مظفرالدین شاه سرآغاز ورود تئاتر و نمایش در پایتخت بود. در این میان، اجرای نمایش‌های مسخره‌بازی و لودگی کم نبود، آن‌قدر که برای سرگرم کردن مردم از فرصت تعزیه‌خوانی استفاده و بعد از اجرای تعزیه بساط نمایش خود را پهن می‌کردند.
معروف‌ترین این نمایش‌ها مربوط به دار و دسته «کریم‌پشه‌ای» بود. کریم که از حدود ۲۰ سالگی از اصفهان به تهران آمده بود به دلیل لودگی و نیش زبانی که داشت معروف بود و مورد توجه درباریان قرار گرفت. لقب کریم‌پشه‌ای نیز به دلیل نیش زبانش به او داده شده بود. البته او بعدها به کریم‌شیره‌ای معروف شد.
کریم مجاز بود هر طعنه و کنایه‌ای که خوشش می‌آید به درباریان بزند و سبب خنده آنها را فراهم کند. حضور او در تکیه دولت بعد از اجرای تعزیه اگرچه برای شاه و درباریان خوش بود، ولی برای اهل مذهب و تعزیه‌خوانان حرفه‌ای وصله ناجوری به‌حساب می‌آمد. همین لودگی و دلقک‌بازی‌ها زمینه را برای تعطیلی تعزیه در تکیه دولت و تکیه‌های بزرگ تهران فراهم کرد.
داوود فتحعلی‌بیگی، نویسنده و پژوهشگر هنرهای نمایشی، که سال‌ها در زمینهٔ تعزیه پژوهش کرده است، می‌گوید: «زمانی که تعزیه‌های دولتی و شاهانه در تکیه دولت و مابقی تکیه‌ها تعطیل شد تعزیه‌خوانان حرفه‌ای به روستاها و شهرهای کوچک کوچ کردند و به‌صورت دوره‌ای تعزیه اجرا می‌کردند. مسلما همین کار آنها باعث شد چراغ نمایش تعزیه هیچ‌گاه خاموش نشود. اما افرادی بودند که همیشه نگاه منفعت‌طلبانه به این موضوع داشتند.»
با کوچ بسیاری از تعزیه‌خوانان حرفه‌ای از تهران برخی معرکه‌گیران سودجو، فرصت‌طلب و ناآگاه از سنت‌های تعزیه از علاقه مردم به این آیین مذهبی استفاده می‌کردند و دسته‌های کوچک راه می‌انداختند و در کوچه و پس‌کوچه‌های تهران نمایش‌های سبک به نام مجلس تعزیه برگزار می‌کردند و بلافاصله از مردم طلب پول و انعام داشتند.
این موضوع نیز بهانه‌ای شد تا حکومت پهلوی تعزیه را نمایشی نامعقول بپندارد و سال ۱۳۱۲ دستور ممنوعیت برگزاری آن به‌طور رسمی در پایتخت و شهرهای دیگر صادر شد.
نظر شما