این نمایش مدتها پیش از اینکه در تماشاخانههای ثابت اجرا شود، به هنگام عروسی و مجالس شادی توسط گروههای سیار«بنگاههای شادمانی» در خانههای مردم به اجرا درمیآمد.
مکانی که در خانهها تبدیل به صحنه نمایش میشد، حوض واقع در میانه حیاط بود که بازیگران بر آن تختی میزدند و تماشاگران برای تماشا به دور آن بر زمین و حتی روی پشت بامها مینشستند.
فضای باز و آشنا، ارتباط مستقیم و پیوسته با مخاطب، وجود عنصر زنده موسیقی، بهکارگیری تیپهای ملموس و شیرین (بهخصوص سیاه) و دستمایه قرار دادن موضوعهای جذاب و مردمی، در کل از روحوضی نمایشی شاد و شادیآور میساخت که در کنار مردم، برای مردم و بیانگر انتقادات و دلمشغولیهای همیشگی مردم بود.
بدبختانه در چند دهه گذشته با تغییر معماری خانهها، آمدن رقبای توانمند وسایل ارتباط جمعی و جدی شدن تجدد و روحیه فرنگیمآبی، نفی ارزشهای فرهنگ ملی و دستاوردهای سنتی ما در همه عرصهها و بهویژه هنر، تبدیل به نوعی تربیت فرهنگی کاذب و دیدگاه اجتماعی نابهنجار شد و در نتیجه اینگونه نمایشی زیبا و پویا و پر از شور و شادی مردمی نیز اندکاندک در محاق فراموشی، بیتوجهی و گاه تحقیر افتاد.
ما بر این باوریم که پذیرفتن تحول و آموختن چیزهای نو، تضادی با خلاقیتهای اصیل و ملی ندارد. نیاکان ما با ذوق و ابتکار و خلاقیت خود برای تنظیم رابطه خود با جهان و محیط پیرامون و دیگران، گونهای نمایشی آفریدهاند که پر از ابداعهای فنی، ابتکارهای نمایشی، قدرت ارتباط و جوهر خلاقه هنری است.
برای حفظ، تداوم و توسعه هنر و فرهنگ نمایشی دوران خود، ضمن تلاش برای پاسداری اصیل (و موزهوار) ارزشهای کهن و زیبای این نمایش، میتوان تجربههای تازهای داشت و ابعاد جدیدی بر آن افزود و از همه مهمتر با خلق رپرتوار یا «مجموعه»ای از نمایشنامههای نو و خلاق میتواند ابعاد فنی، ارزشهای محتوایی، زیباشناسی صحنهای و ظرایف بازی و کارگردانی آن را ثبت و ضبط کرد و مانع فراموشی یا به تاراج رفتن آن توسط زمانه غدار شد.
کمترین دستاورد این رویکرد، نه تنها حفظ یک گونه نمایشی بسیار شیرین و چالاک و مردمی، بلکه ارزش دادن به انگیزههای هنر ملی و حفظ اندک شادیهای زندگانی ماست.
از هنر و شادیهای خود پاسداری کنیم، از نمایش روحوضی نیز! زیرا بهقولی در دورههای بحران اجتماعی تنها 2 چیز یاریدهنده راستین انسان است: طنز و هنر! طرفه آنکه این هر دو در نمایش روحوضی بهنحوی کامل و زیبا و سرشار وجود دارد.
* کارگردان و نمایشنامه نویس