قطعاً می‌دانید هر چیزی در دنیا عمری دارد که یک‌روز به‌پایان می‌رسد. پلها هم درست مثل ما انسان‌ها گذر زمان را احساس می‌کنند. آنها تا جایی که بتوانند فشار ناشی از تردد خودروها را تحمل می‌کنند و اگر این فشار بیش از حد تحمل‌شان باشد؛ خیلی زودتر از عمر طبیعی‌شان می‌میرند.
درست مثل اتفاقی که برای پلهای شهر تهران افتاده! با این تفاوت که آنها هنوز زنده‌اند و سازمان مهندسیوعمران شهرداری تهران، تلاش می‌کند برای اولین بار در ایران با مقاوم‌سازی پلها، سال‌های از‌دست‌رفته را به آنها بازگرداند.
درحالی‌که در بسیاری از کشور‌ها‌ی پیشرفته، تعمیر و نگهداری سازه‌‌ها اهمیت بیشتری نسبت‌به ساخت سازه‌‌ها‌‌ی جدید دارد، یکی از ملاک‌‌ها‌‌ی پیشرفت و رشد اقتصادی در کشور‌ها‌ی درحال‌توسعه، اجرای پروژه‌‌ها‌‌ی عمرانی جدید است!
بعضی از مدیران، برای این‌که نمرات مثبت بیشتری در کارنامه خود ثبت کنند، هر روز کلنگ پروژه جدیدی را بر زمین می‌زنند، به‌همین‌دلیل معمولاً کسی مسئولیت نگهداری از سازه‌‌ها‌‌ی جدید را بر‌عهده نمی‌گیرد. ماه‌ها و سال‌ها می‌گذرد و سازه‌‌ها‌‌ی شهری، در عنفوان جوانی پیر می‌شوند! آن وقت است که بار مسئولیت نگهداری از سازه‌‌ها‌‌ی مستهلک، بر دوش مدیری می‌افتد که هیچ نقشی در ساخت آن نداشته است.
این ماجرا شامل سرگذشت پلهای تهران هم می‌شود. از آن‌جا که پلها در کلان‌شهری مثل تهران یکی از مهم‌ترین شاهرگ‌‌ها‌‌ی ترافیکی هستند؛ بحث مقاوم‌سازی آنها در چند سال اخیر به‌شدت مورد‌توجه قرار گرفته است، تا جایی که امروز به یکی از مهم‌ترین برنامه های سازمان مهندسیوعمران شهرداری تهران تبدیل شده‌است. به‌همین‌دلیل گفت‌وگویی با دکتر نصرآزادانی، مدیرعامل این سازمان درباره پروژه مقاوم‌سازی پلهای تهران انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
- آقای دکتر، لطفاً توضیح بدهید چه اتفاقی برای پلهای شهر تهران افتاده و چرا شهرداری برنامه مقاوم‌سازی آنها را در دستور‌کار خود قرار داده است؟
276دستگاه پل سواره‌رو در شهر تهران وجود دارد که قدمت 30درصد از این پلها بیش از 30سال است. ما حتی پلهای 50ساله هم در تهران داریم که با توجه به رشد ترافیک و ضعف در نگهداری در گذشته، به‌خوبی حفظ نشده و نیازمند رسیدگی و نگهداری هستند.
- 30 سال برای یک پل عمر زیادی نیست؟ آیا بهتر نیست به‌جای مقاوم‌سازی، پلهای قدیمی را تخریب کنیم و به جای آنها پلهای جدید بسازیم؟
پلها از نظر استراتژیک نقش مهمی در سیستم حمل‌و‌نقل و ترافیک دارند. آنها جزو سرمایه‌‌ها‌‌ی شهر هستند که باید برای استمرار خدمات‌رسانی و تقویت‌شان تلاش کرد، چراکه در صورت فرسوده بودن، حتی با داشتن پول کافی، جایگزین کردن آنها کار راحتی نیست. در واقع به‌رغم هزینه بالای کار و سختی آن، با توجه به نیاز ترافیکی مجبور هستیم، پلها را حفظ کنیم.
30سال عمر زیادی برای یک پل محسوب نمی‌شود. حقیقت این است که برخی از سازه‌‌ها اگر درست نگهداری شوند حتی تا 150سال هم قابل‌استفاده هستند. اما اتفاقی که دقیقاً برای پلهای تهران رخ داده، این است که کنترل بهره‌برداری در آنها صورت نگرفته و در واقع اصلاً نگهداری نشده‌اند!
اصولاً در فرهنگ اجرایی کشور ما، بحث نگهداری رعایت نمی‌شود. به‌همین‌دلیل سازه‌‌ها خیلی زودتر از عمر حقیقی خود فرسوده می‌شوند. باید بگوییم که پلهای تهران به پیری زودرس دچار شده‌اند و این تنها به‌دلیل بهره‌برداری نامناسب از آن‌ها‌ست.
- آقای دکتر، چگونه می‌شود بهره‌برداری از یک پل را کنترل کرد؟ یعنی اصولاً به چه نوع بهره‌برداری، نامناسب گفته می‌شود؟
وقتی بار ترافیک روی پلها کنترل نشود و کامیون‌ها‌ی حامل بار‌ها‌ی سنگین‌تر از حد مجاز بر روی پلها تردد کنند، طبیعی است که خسار‌ت‌های جبران ناپذیری به پل وارد می‌شود که در اثر مرور زمان خودش را نشان می‌دهد. حال اگر در طول سال‌ها بهره‌برداری نادرست، هیچ تعمیری هم در پلها صورت نگرفته و در واقع از آنها نگهداری هم نشود، این مشکل دوچندان شده و عمر مفید پلها روز‌به‌روز کمتر می‌شود.
- با شرایط موجود چه تعداد از پلهای تهران به این وضع دچار شده‌اند؟
طبق مطالعات انجام‌شده در چند‌سال اخیر 110دستگاه از پلهای تهران به تعمیر و مقاوم‌سازی نیازمندند. در حدود 4سال قبل به دستور شهردار قالیباف اولین اقدامی که در سازمان مهندسیوعمران شهرداری تهران انجام شد، شناسایی مشکلات موجود برای ارتقای توان تعمیر و نگهداری بود. بنابراین در یک برنامه مدون مشکلاتی که سبب کاهش توان تعمیرات و نگهداری پلهای شهر تهران شده مورد‌بررسی قرار گرفت.
از آن‌جا که تعداد این مشکلات زیاد بود، نمی‌شد به‌طور همزمان تمامی این مشکلات را رفع کرد. لذا این معضلات براساس میزان اهمیت و سهولت رفع، اولویت‌بندی شدند. از آن‌جا که نتایج اولویت‌بندی، بسته به دقیق بودن میزان اهمیت و یا سهولت رفع متفاوت بود؛ برای رسیدن به یک اولویت‌بندی مناسب، پارامتر دیگری به نام شدت اثر تعریف شد و مشکلات بر اساس شدت اثر اولویت‌بندی شدند.
- با این توضیحات در‌حال‌حاضر برنامه مقاوم‌سازی پلهای تهران در چه مرحله‌ای قرار دارد؟ آیا کار مطالعاتی آن به پایان رسیده است؟
بله، مطالعات ما به پایان رسیده و از ابتدای سال جاری عملیات اجرایی 6دستگاه از آنها که شرایط حادتری داشته و فرسوده‌تر بودند، آغاز شده‌است. مهم‌ترین فرآیند این بخش، انتخاب پل مناسب برای انجام عملیات تعمیر و نگهداری است. براساس اولویت‌بندی پلهای موجود، عملیات مقاوم‌سازی در پل سیدخندان، پل تقاطع بزرگراه شهید مدرس و شهید حقانی، پل شهید صنیع‌خانی در منطقه19، پل بعثت و پل روی مسیر راه‌آهن و پل شهیدتندگویان آغاز شده است.
- جنس پلهای تهران چیست و شما چه‌طور آنها را مقاوم می‌کنید؟ آیا خطر ریزش پلها در این مرحله وجود دارد؟
به هیچ‌وجه. پلها با حفظ کاربری و درحالی‌که ترافیک بر روی آنها در جریان است، تعمیر می‌شوند و این کار هیچ خطری برای خودروها ندارد. جنس پلهای تهران یا از فلز است و یا از بتون ساخته شده‌اند. برخی پلها هم به صورت ترکیبی از فلز و بتون ساخته شده‌اند. ما تلاش می‌کنیم «توان» و «دوام» آنها را با استفاده از روشهای مهندسی افزایش دهیم.
- آیا برای مقاوم‌سازی پلها از توان داخلی استفاده شده است؟
بله، بخش عمده‌ای از کار با توان مهندسین داخلی انجام می‌شود. اما با توجه به این‌که مقاوم‌سازی پلها در ایران کاری بی‌سابقه است، ما از تجارب مشاوران خارجی هم برای انجام این پروژه استفاده کرده‌‌ایم. این پلها مثل بیمارانی هستند که در حین کالبدشکافی ممکن است، مشکلات جدیدی در آنها شناسایی شود. بنابراین ما متناسب با نوع بیماری آنها روشهای درمانی متفاوتی را به‌کار می‌بریم و برای این کار به مشاوران باتجربه خارجی هم نیازمندیم.
همشهری مسافر
