تهرانی‌ها چگونه چشم‌زخم را از خانه‌شان دور می‌کردند؟

همشهری آنلاین - سمیرا باباجانپور : آیه شریفه وَإِن یَکَادُ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لَیُزۡلِقُونَکَ بِأَبۡصَٰرِهِمۡ لَمَّا سَمِعُواْ ٱلذِّکۡرَ وَیَقُولُونَ إِنَّهُۥ لَمَجۡنُونࣱ در شمار پرکاربردترین آیات قرآنی در زندگی مردم قرار دارد. همچنین یکی از آیاتی است که به شکل کامل، نوشته می‌شود و به‌منظور دور کردن چشم‌زخم بر سر در خانه‌ها، نصب می‌شود. محمود منیعی تهران ‌پژوه دراین‌باره می‌گوید: «درمعماری سنتی ما هیچ‌چیز بدون معنا و هدف خاصی در ساختمان جای نمی‌گرفت. برای اهالی خانه بسیار مهم بود که با چه نیتی وارد و با چه نیتی هم خارج می‌شوند ازاین‌رو آیه وان‌یکاد... را هم در داخل خانه و هم بیرون خانه بر سردر خانه‌ها بر روی کتیبه‌ها حک می‌کردند تا چشم بد و چشم‌زخم از اهالی خانه به دور باشد. هم در زمان خروج از خانه چشمشان به آیه بیفتد و هم در زمان ورود به خانه آیه شریف را دیده و زمزمه کنند.»

خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید

علیرضا عسگری پژوهشگر نیز درباره پرتکرارترین متن کتیبه‌های سردر خانه‌های تهران می‌گوید: «و این یکاد نه‌تنها پرتکرارترین بلکه جزو متن‌هایی است که محدود به زمان و مکان خاصی نبوده است؛ یعنی اگر برسردراغلب خانه های دوران قاجار ما این آیه شریف را می‌بینیم در حال حاضر نیز پرطرفدار است و بر سردر خانه‌ها نگاشته می‌شود. البته علاوه براین، آیه ماشاءالله لا قوة الا بالله نیز نزد تهرانی‌ها بسیار مورد احترام بوده و در کتیبه‌های سردر خانه‌ها به چشم می‌خورد.

این جمله شریفه بخشی از آیه ۳۹ سوره کهف است، در رابطه با داستان کسی است که باغ خود را بهتر و پربارتر و خود را ازلحاظ مال و فرزند برتر می‌دانست و وقتی با بلای الهی روبرو شد، به او گفتند: در چنین حالی باید می‌گفتی: «ماشاءالله لا قوة الا بالله» بنابراین گفته‌اند: هر گاه از چیزی خوشتان آمد و نظر شما را به خود جلب کرد و ترس از آن دارید که آن را دچار چشم‌زخم کنید، این آیه شریفه را قرائت کنید.این جمله که گاه به‌صورت «ماشاءالله» یا «ماشاءالله لاحول و لا قوة الا بالله» بر سردرد خانه‌های تهرانی‌ها دیده می‌شد. کسانی که سردر خانه‌های خود را به این آیه شریفه مزین می‌کنند براین باور هستند که هرچه خدا خواست، همان می‌شود و هیچ نیرویی جز نیروی او در کارها مؤثر نیست.»