همشهری آنلاین-شهره کیانوش راد: اگر چه نام امامزاده صالح(ع) برای تهرانی‌ها یادآور بقعه‌ای در قلب شمیران است، اما بقعه امامزاده صالح(ع) فرحزاد نیز برای اهالی غرب تهران، زیارتگاهی مشهور و شناخته شده‌است که در ایام خاص و مراسم مذهبی میزبان دوستداران اهل بیت(ع) و گردشگرانی است که این محله را برای روزهای پایانی هفته انتخاب کرده‌اند. در شجره‌نامه نصب‌شده در آستان این امامزادگان، نسب امامزاده صالح(ع) و ابوطالب (ع) به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسد و به گفته مصطفی لآلی، از معتمدان محله فرحزاد، مراجع تقلیدی همچون آیت‌الله مرعشی نیز بر صحت سندیت این امامزاده ها تأکید داشته‌اند: «روایت‌های معتبری هم از عالم ایرانی، شیخ طبرسی، و یاقوت حموی جغرافی‌دان و تاریخ نویس عرب‌زبان سده ششم، مبنی بر نسب این دو امامزاده ذکر شده است.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
چناری که نزد اهالی مقدس بود
تاریخ بنای اولیه بقعه امامزاده صالح(ع) به سال ٩٨٦ برمی‌گردد. گنبد این بقعه در سال ۱۳۱۸ توسط یکی از خیران محله به نام ابوطالب دربان، بازسازی شد. بقعه مبارک امامزاده ابوطالب بن فضل بن زید بن علی بن الحسین(ع) در شمالی‌ترین بخش محله فرحزاد است. قدمت بخشی از بنای این بقعه به دوره فتحعلی شاه و قسمت دیگری از بنا به دوره ناصرالدین شاه قاجار می‌رسد. چنار همواره همسایه امامزاده‌های تهران بوده و در جوار امامزاده ابوطالب هم، درخت کهنسالی وجود داشته که اکنون فقط بقایایی از این درخت باقی مانده است. احمد فرحزادی از معتمدان محله می‌گوید: « این درخت نزد اهالی بسیار ارج و قرب داشت. روایتی میان اهالی قدیمی فرحزاد وجود دارد که بسیار مشهور است مبنی بر اینکه از تنه این درخت مایعی شبیه صمغ یا چربی طراوش می‌شده که زائران برای پادرد یا کمردرد از آن استفاده می‌کرده‌اند. به دلیل اینکه امامزاده صالح و ابوطالب در نزدیکی هم قرار داشتند. مردم برای نشانی دادن و رفتن به امامزاده ابوطالب می‌گفتند برویم امامزاده درخت دنبه.»
به دلیل اینکه این دو امامزاده در مسیر امامزاده داوود(ع) و مسیر رفتن به شمال کشور قرار داشت برای رفاه حال مسافران و زائران در امامزاده ابوطالب یک آب انبار ساخته شده بود که اکنون اثری از آن نیست. دفن مردگان در آستان این دو امامزاده، غسالخانه‌ای در بخش شرقی امامزاده صالح بود و اهالی فرحزاد مردگان خود را در این محوطه به خاک می سپردند. بسیاری از نیاکان اهالی فرحزاد نیز در مسیر این دو امامزاده دفن شده‌اند، اما به گفته مصطفی لآلی، روی اغلب قبرهایی که از گذشته باقی مانده نامی از متوفی درج نشده‌است.
لالی می‌گوید: «ساکنان ده پایین متوفیان خود را در آستان امامزاده صالح(ع) به خاک می‌سپردند و متوفیان ده بالا به دلیل صعب‌العبور بودن مسیر دسترسی به آستان امامزاده ابوطالب(ع) گاهی مردگان خود را در میانه‌های راه به خاک می‌سپردند.»مسیر امامزاده ابوطالب(ع) مسیر سخت و پرپیچ و خمی بود بازماندگان هر چقدر که در توان‌شان بود جنازه متوفی را در مسیر رسیدن به امامزاده ابوطالب(ع) بالا می‌بردند و هر جا که دیگر قادر نبودند همانجا او را به خاک می‌سپردند. به همین دلیل است که امروز در بخش‌های مختلف خیابان ابوطالب(ع) که راه رسیدن به امامزاده ابوطالب(ع) است قبرهای بسیاری وجود دارد.
قبرهایی با نشانه‌های زنانه و مردانه
در مسیر میان امامزاده صالح(ع) و امامزاده ابوطالب(ع) سنگ قبرهایی وجود دارد با علامت‌هایی که نشان از مونث بودن یا مذکر بودن فرد متوفی دارد. احمد فرحزادی درباره این نشانه‌ها می‌گوید: «در گذشته سنگ قبر به شکل امروزی وجود نداشت و اهالی فرحزاد برای مشخص شدن فرد متوفی علائمی مانند شانه، النگو و گردن بند و .. که روی سنگ تراش داده شده بود را بالای سنگ قبر زنان و علائمی مانند تسبیح، انگشتر و .. را روی قبر مردان قرار می‌دادند. بعدها اسامی متوفی هم روی قبرها حک می‌شد. بسیاری از قبرهای قدیمی و علائم آنها از بین رفته، اما هنوز هم می‌توان تعدادی از قبور قدیمی را در مسیر این دو امامزاده پیدا کرد.»
«زین‌العابدین لآلی» یکی دیگر از قدیمی‌های فرحزاد درباره آنچه از گذشتگانش درباره قبرستان‌های ده فرحزاد شنیده است می‌گوید: « بازماندگان متوفی یک قطعه سنگ بالای سر و یک قطعه دیگر پایین پای او می‌گذاشتند تا محدوده قبر متوفی مشخص شود. البته این درباره قبر آقایان است. برای قبر خانم‌ها ۳ قطعه سنگ استفاده می‌شد؛ یکی بالای سر، یکی پایین پا و دیگری در میانه قبر. تا به این‌ترتیب در نگاه اول مشخص شود این قبر متعلق به یک خانم یا یک آقاست.»
نظر شما