همشهری آنلاین- علی‌الله سلیمی: انتخاب حجت‌الاسلام رسول جعفریان، پژوهشگر و نویسنده حوزه تاریخ و روحانی شیعه به عنوان رییس کتابخانه مرکزی، مرکز اسناد و تامین منابع علمی دانشگاه تهران، در روزهای اخیر، بار دیگر نام کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران را در صدر اخبار حوزه فرهنگ قرار داده است. جعفریان استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران و بنیان‌گذار کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران است. او ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی را در کارنامه دارد. جعفریان همچنین از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران را بر عهده داشت. برای آشنایی بیشتر با زمینه‌ها و تاریخچه شکل‌گیری کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و جایگاه آن در بین کتابخانه‌های مطرح ایران و جهان، سرگذشت این مرکز مهم و تاثیرگذار فرهنگی در جامعه دانشگاهی ایران را مرور می‌کنیم.
- تاسیس کتابخانه در دانشکده‌های ادبیات، حقوق و پزشکی
در سال ۱۳۱۳ و پس از تأسیس دانشگاه تهران، مسئولان این دانشگاه تلاش کردند تا این مرکز دانشگاهی کتابخانه ویژه خود را هم داشته باشد. این اقدام در نخستین ظهور خود، در دانشکده‌های ادبیات، حقوق و پزشکی آغاز شد و اندکی بعد، فکر ایجاد کتابخانه مرکزی پدید آمد، کتابخانه‌ای که بتواند در سطحی گسترده نیازهای استادان و دانشجویان را برآورده کند. کتابخانه مرکزی در حوالی سال۱۳۵۰ با سرمایه علمی قابل توجهی، یکباره بسان خورشید طلوع کرد و خوش درخشید. اقدام برای تأسیس این کتابخانه و تلاش برای توسعه آن، باعث اعتبار عظیم این دانشگاه شد، به طوری که در یک دوره تاریخی، وقتی سخن از کتابخانه‌های بزرگ به میان می‌آمد، در رأس آنها کتابخانه مرکزی دانشگاه بود.
- اهدای کتابخانه‌های استادان بزرگ
یکی از بهترین گام‌ها اهدای کتابخانه‌های استادان بزرگی بود که حاصل عمر خود را به کتابخانه مرکزی دادند و عظمت این کتابخانه را رقم زدند، روشی که متأسفانه در دهه‌های اخیر کند شد، و امیدوار می‌رود بار دیگر بتوان آن را احیا کرد. کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران بزرگترین کتابخانه دانشگاهی ایران است و مجموعه‌ای غنی و گسترده از منابع گوناگون در زمینه‌های مختلف علوم و فنون و فرهنگ و ادب را در برمی‌گیرد. این کتابخانه در کنار کتابخانه‌های تخصصی دانشکده‌ها که هر یک برحسب نیازهای علمی و آموزشی ویژه خود به وجود آمده‌اند، بیشتر به امر پژوهش اختصاص دارد و به گردآوری آثار مربوط به مطالعات اسلام‌شناسی، ایران‌شناسی و شرق‌شناسی می پردازد. وجود حدود یک میلیون ماده کتابخانه‌ای و آرشیوی در این کتابخانه که در برخی موارد منحصر به فرد هستند، این کتابخانه را از دیگر کتابخانه‌های دانشگاهی متمایز می‌سازد. تنوع منابع ارزشمند موجب شده کتابخانه مرکزی در کنار دیگر کتابخانه‌های بزرگ ایران، مانند کتابخانه ملی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی، مورد مراجعه پژوهشگران زیادی در داخل و خارج از کشور قرار گیرد.
- بنیان‌گذاری کتابخانه با کتاب‌های اهدایی سیدمحمد مشکوه
از سال ۱۳۲۸ که سیدمحمد مشکوه مجموعه ارزشمند نسخه‌های خطی خود را که شامل ۱۳۲۹ جلد نسخه خطی بود به دانشگاه تهران اهدا کرد و بنیان کتابخانه مرکزی دانشگاه را نهاد تا امروز ۷۵ سال می‌گذرد. کتابخانه مرکزی از زمانی که، پیش از گشایش ساختمان بزرگ، در زیرزمین دانشکده علوم و اتاق‌های مسجد دانشگاه فعالیت می‌کرد و پس از گشایش ساختمان بزرگ آن، که نخستین کتابخانه مدرن در ایران بود، تا امروز فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر نهاده است. در طول این سال ها اندیشمندان و کتابداران زیادی اندیشه و توان خود را برای پیشرفت و اعتلای این کتابخانه صرف کرده‌اند. اگر امروز این کتابخانه در زمره مهم‌ترین کتابخانه‌های ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی ایران و جهان قرار دارد مرهون ایده‌های ناب کتاب‌شناس برجسته مرحوم ایرج افشار است که سنگ بنای این مجموعه را چنان استوار نهاد که ناملایمات بی‌شماری که بر آن گذشت نتوانست پایه‌های آن را سست کند.
- بزرگترین کتابخانه دانشگاهی ایران
کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران بزرگترین کتابخانه دانشگاهی ایران است و مجموعه‌ای غنی و گسترده از منابع گوناگون در زمینه‌های مختلف علوم و فنون و ادب را در برمی‌گیرد . این کتابخانه در کنار کتابخانه‌های تخصصی دانشکده‌ها که هر یک برحسب نیازهای علمی و آموزشی ویژة خود به وجود آمده‌اند، بیشتر به امر پژوهش اختصاص دارد و به گردآوری آثار مربوط به مطالعات اسلام‌شناسی، ایران‌شناسی و شرق شناسی می‌پردازد .
- گشایش بنای فعلی کتابخانه در سال ۱۳۵۰
بنای فعلی کتابخانه، در یکم مهرماه سال ۱۳۵۰ گشایش یافت. در طول این مدت، امور فنی کتابخانه، ایجاد ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی جهان، انتخاب و به کار گماردن کتابداران متخصص، در زیرزمین سازمان مرکزی، و زیرزمین دانشکده علوم و اتاق‌های مسجد دانشگاه انجام می‌شد. در سال ۱۳۵۳، برای گردآوری و نگهداری و سازمان‌دهی انتشارات غیرکتابی که از سازمان‌ها، وزراتخانه‌ها، دانشگاه‌ها و انجمن‌های فرهنگی و مؤسسات و مراکز داخل و خارج از کشور به کتابخانه مرکزی اهدا می‌شد، «مرکز اسناد» کتابخانه دایر گشت و نام آن به کتابخانة مرکزی افزوده شد.
- ۵۰۰۰۰ عضو ثابت کتابخانه
ساختمان کتابخانه با مساحت بیش از ۲۲۰۰۰ متر مربع دارای۹ طبقه است که شامل دو طبقه زیرزمین، همکف، طبقه اول و ۵ طبقه مخزن کتاب و مطبوعات و اسناد است. کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در حال حاضر حدود ۵۰۰۰۰ عضو ثابت دارد و روزانه پاسخگوی بیش از ۴۵۰۰ نفر مراجعه‌کننده از دانشجویان دانشگاه تهران و دیگر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و محققان و پژوهشگران داخل و خارج از کشور است. کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد از سال ۱۳۴۶ به عضویت فدراسیون بین المللی انجمن‌های کتابداری(ایفلا) درآمده است.
نظر شما