چه کار کنیم سنگ کلیه نگیریم؟

همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: تا حالا به این فکر کرده‌اید که سنگ کلیه دقیقا چیست و چطور کلیه‌های ما را درگیر می‌کند و اگر مراقب نباشیم، می‌تواند زندگی روزانه ما را مختل کند و حتی کارمان را به جراحی بکشاند؟

اگر کمی درباره عملکرد کلیه‌ها مطالعه کنید، حتما بیشتر از قبل مراقب آنها خواهید بود. چون متوجه می‌شوید که کوتاهی در مراقبت از این دو عضو لوبیا شکل می‌تواند به قیمت از کار افتادن همیشگیِ کلیه‌ها تمام شود و سر و کار ما را به موضوع پردردسر دیالیز و حتی پیوند کلیه بیندازد. هرچند به گفته متخصصان، پیوند کلیه هم روی ۱۰ درصد از بیماران جواب نمی‌دهد و منجر به مرگ آنها می‌شود.

البته سنگ کلیه و نارسایی کلیه‌ها دو عارضه متفاوت و جداگانه هستند. سنگ کلیه در صورت عدم رسیدگی می‌تواند منجر به آسیب دائمی کلیه‌ها شود و درنهایت ممکن است به نارسایی کلیه‌ها بینجامد، اما نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها دیگر قادر به انجام وظایف خود مانند تصفیه خون و تولید ادرار نباشند و کاملا از کار بیفتند.

۹ توصیه برای پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه

کار کلیه‌ها این است که مواد زائد و آب اضافی بدن را از خون خارج و به شکل ادرار دفع می‌کنند. مواد زیادی - از جمله انواع مواد معدنی - همراه با ادرار از کلیه‌ها عبور می‌کنند. وقتی این مواد معدنی به طور کامل از کلیه عبور نکنند یا به اندازه کافی در ادرار حل نشوند، می‌توانند به توده‌های سختی تبدیل ‌شوند که اصطلاحا سنگ کلیه نام دارند.

سنگ کلیه، توده‌ای سخت و جامد است که از تجمع مواد معدنی و نمک‌ها، کلسیم و اسید اوریک در کلیه‌ها تشکیل می‌شود. این سنگ‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که ادرار ما از این مواد اشباع شود و تعادل طبیعی میان مایعات و املاح در ادرار به هم بخورد. درنتیجه، کریستال‌هایی به شکل سنگ‌ریزه در کلیه‌ها تشکیل می‌شود که به مرور به هم می‌چسبند و شبیه سنگ می‌شوند.

عوامل متعددی در تشکیل سنگ کلیه نقش دارند؛ از مصرف ناکافی آب و سایر مایعات گرفته تا ژنتیک و سابقه خانوادگی، رژیم غذایی پرنمک، رژیم غذایی پرپروتئین، چاقی و برخی بیماری‌ها مانند عفونت‌های مزمن ادراری. سنگ‌های کوچک معمولاً بدون هیچ درد و علامتی از طریق ادرار دفع می‌شوند، اما سنگ‌های بزرگ‌تر در حالب (لوله‌ای که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برد) می مانند و جلوی دفع ادرار را هم می‌گیرند و باعث درد شدید در پهلوها، ایجاد خون در ادرار و حتی عفونت می‌شوند.

بیشتر بخوانید؛

• سنگ کلیه؛ مهم‌ترین پیامدِ زیاده‌روی در مصرف یک ویتامین

• ۳ توصیه مهم برای این که کارتان به دیالیز نکشد

• هزینه دیالیز ۸ برابر هزینه پیوند کلیه

برای پیشگیری از سنگ کلیه، متخصصان معمولاً توصیه‌هایی را ارائه می‌دهند که شامل این ۹ مورد است؛

نوشیدن آب کافی: کمبود مایعات غلظت مواد معدنی در ادرار را افزایش می‌دهد و خطر تشکیل سنگ کلیه را بیشتر می‌کند. روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید. به خصوص در هوای گرم یا موقع ورزش.

تعادل در مصرف نمک: سدیم زیاد در رژیم غذایی باعث افزایش کلسیم در ادرار می‌شود که عامل تشکیل سنگ است. توصیه‌های بین‌المللی این است که مصرف روزانه سدیم باید کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم باشد. درضمن متخصصان تاکید دارند که از مصرف غذاها و تنقلات شور مثل چیپس، فست‌فودها و کنسروها پرهیز کنید.

کنترل مصرف پروتئین‌های حیوانی: مصرف بیش از حد گوشت قرمز، مرغ و حتی ماهی، اسید اوریک را در بدن افزایش می‌دهد که می‌تواند منجر به تشکیل سنگ در کلیه‌ها شود. به جای مصرف مکرر گوشت می‌توان جایگزین‌هایی مثل پروتئین‌های گیاهی را در نظر گرفت. پزشکان توصیه می‌کنند که در مصرف جگر هم احتیاط کنید. چون جگر و سایر گوشت‌ها حاوی مقدار بالایی از «پورین» هستند. پورین به ترکیباتی در مواد غذایی گفته می‌شود که در فرآیند هضم، تبدیل به اسید اوریک می‌شود. بالا رفتن بیش از حد اسید اوریک هم احتمال ابتلا به نقرس و بیماری‌های کلیه ازجمله سنگ کلیه را به دنبال دارد.

افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات: مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه به‌خصوص میوه‌ها و سبزیجات منبع پتاسیم و سیترات به کاهش خطر تشکیل سنگ کمک می‌کنند.

مصرف متعادل کلسیم: کلسیم اضافی نه تنها فایده‌ای برای سلامت ندارد، بلکه اگر بیش از حد مصرف شود، این خطر وجود دارد که سنگ کلیه ایجاد کند. کلسیم اضافی می‌تواند در جریان خون انباشته شود و وقتی از طریق ادرار دفع می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود. البته این حرف به این معنا نیست که کلسیم مصرف نکنیم. چون کلسیم و کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند. پس به اندازه مصرف کنید.

پرهیز از نوشیدنی‌های مضر: مصرف نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های قندی حاوی مواد محرک تشکیل سنگ هستند. بنابراین متخصصان تاکید دارند که مصرف این نوشابه‌ها را تا می‌توانید کم کنید. آنها به افرادی که دچار سنگ کلیه شده‌اند، اکیدا توصیه اکید می‌کنند که مطلقا لب به نوشابه به خصوص نوشابه‌های سیاه نزنند.

فعالیت بدنی منظم: تحرک کافی به عملکرد بهتر کلیه‌ها کمک می‌کند و احتمال تجمع مواد معدنی را کاهش می‌دهد.

پرهیز از مصرف خودسرانه مکمل‌ها: زیاده‌روی در مصرف مکمل‌های کلسیم، ویتامین C و ویتامین D می‌تواند خطر ایجاد سنگ کلیه را افزایش دهد. بنابراین فکر نکنید که ویتامین‌ها کاملا امن و بی‌خطر هستند و بهتر است همیشه آنها را با مشورت پزشک مصرف کنید. مصرف خودسرانه مکمل‌ها تا جایی برای کلیه‌ها پرخطر محسوب می‌شود که دکتر ایرج خسرونیا، متخصص بیماری‌های گوارش و کبد به همشهری‌آنلاین می‌گوید: مصرف بی‌رویه و خودسرانه‌ بعضی از مکمل‌ها مثل ویتامین D و ویتامین C می‌تواند باعث بروز بیماری‌های کلیه ازجمله سنگ کلیه و سایر بیماری‌ها مثل ناراحتی‌ دستگاه گوارش، بیماری‌های کبد و حتی مسمومیت فرد می‌شود. این متخصص تاکید می‌کند که مصرف ویتامین دی حتما با نظر پزشک و بعد از انجام آزمایش خون صورت گیرد. چراکه میزان مورد نیاز هر فرد به ویتامین دی بسته به شرایط سنی، کمبود آن در بدن و ... با فرد دیگر تفاوت دارد و همه افراد نباید دوز واحدی از آن را مصرف کنند.

انجام معاینات دوره‌ای: در صورت داشتن سابقه خانوادگی یا ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت یا فشار خون بالا، معاینات دوره‌ای کلیه‌ها ضروری است. برای تعیین دقیق‌ فواصل چکاپ، بهتر است با یک متخصص اورولوژی مشورت کنید. پرشکان توصیه می‌کنند که اگر سابقه خانوادگی سنگ کلیه دارید، هر ۱ تا ۲ سال یک‌ بار برای معاینات دوره‌ای و چکاپ کلیه‌ها اقدام کنید. البته این دوره بسته به عواملی مثل شدت سابقه خانوادگی، سن، شرایط پزشکی و ... ممکن است متغیر باشد.