رسم بر این بوده و هست که قصه‌ها زیر گنبد آسمان اتفاق بیفتد ولی این روزها داستان تغییر شکل میدان قدیمی شهر، روی گنبد انقلاب در جریان است. گنبدی که زیر آن قطار شهری هر روز مسافران زیادی را جابجا می‌کند و درست وسط تقاطع خیابان‌ها ی انقلاب، آزادی، کارگر شمالی و جنوبی از زمین سر در آورده.
ماجرا از آنجا آغاز شد که پای قطار شهری به میان آمد. بساط ساخت مترو که وسط میدان چیده شد، میدان انقلاب شکل و قیافه همیشگی‌اش را از دست داد و از همان زمان این سؤال در ذهن همه ماند که سرنوشت این ظاهر آشفته چه خواهد شد. حالا این گنبد، تونل زیرزمینی مترو را پوشانده تا شکل و شمایل تازه‌ای برای میدان خاطره ساز شهر رقم بزند. میدانی که کمتر کسی پیدا می‌شود که خاطره‌ای از آن در ذهن نداشته باشد.
کسانی که دیروز و پریروز این شهر یا کمی آنطرف‌تر از آن را به خاطر دارند، یادشان هست که پیش از پیروزی انقلاب، میدان انقلاب کنونی میدان 24 اسفند نام داشت که سالروز تولد رضاخان بود و به همین مناسبت وسط آن هم مجسمه رضا شاه خودنمایی می‌کرد. خیابان انقلاب را هم در آن زمان شاه‌آباد می‌نامیدند که البته این رسم از خود متشکرانه خاندان پهلوی بود که همه چیز را به نام خودشان نامگذاری کنند.
شاه که رفت، مردم مجسمه وسط میدان را پایین کشیدند و فقط پایه‌اش ماند تا بعدها سازه سبزرنگ استوانه‌ای با نمادهای انقلاب آن را پوشاند و تا همین چند وقت پیش سیمای آشنای این میدان قدیمی بود.
نسل‌های جدید از وقتی که یادشان می‌آید، انقلاب، انقلاب بوده و پر از مراکز فروش محصولات فرهنگی. زمانی فقط بورس کتاب بود و این روزها بورس انواع کتاب و مجله، جزوات کنکور، تحقیق‌های دانشجویی، انواع سی دی و دی وی دی، خدمات تایپ و تکثیر و انواع وسایل کمک آموزشی. دانشگاه تهران هم که با آن وسعت و عظمتش در نزدیکی همین میدان قرار گرفته.
بگذریم از اینکه میدان انقلاب یکی از میدان‌های مرکزی مهم است و رفت و آمد‌های زیادی در آن انجام می‌شود؛ نشانه‌اش هم شلوغی همیشگی. به هر حال وقتی صحبت از بورس کتاب و محصولات فرهنگی است، مراجعان و رهگذران آن هم فرق می‌کنند. تعارف که نداریم، مخاطب بسیاری از کتاب فروشی‌های این راسته، دانشجویان، دانش آموزان و افراد تحصیلکرده‌اند.
با این تفاسیر لازم نیست بگوییم که شکل ظاهری چنین میدانی و المانی که احتمالاً قرار است در آن خودنمایی کند، چقدر اهمیت دارد و نباید از سر باز شود. این روزها بحث تغییر مجسمه میدان انقلاب دوباره داغ شده و دلیلش هم تصمیمات جدید شهرداری و سخنان مدیرعامل سازمان زیباسازی است:
«طرح جدید گنبد میدان انقلاب انتخاب شده و در شورای هنری سازمان نیز به تصویب رسیده. در حال حاضر هم اقدامات لازم روی این طرح در حال اجراست.» حجت‌الله ملاصالحی طرحی را که برای این میدان آماده شده، نمادی از هنر ایرانی می‌داند و می‌گوید: «طرح جدید میدان انقلاب با هزینه 100 تا 150 میلیون تومان اجرا می‌شود و تا 22 بهمن به پایان خواهد رسید.»
گرچه هنوز بطور دقیق مشخص نیست که طرح جدید میدان، مجسمه است یا حجمی دیگر، ولی روابط عمومی سازمان زیباسازی اعلام کرده گنبدی که دیگر سقف مترو است و نورگیرهای آن را تشکیل می‌دهد، تغییر نمی‌کند ولی نمادهای معماری ایرانی در آن بکار خواهد رفت و تلاش می‌شود میدان جدید بیانگر هویت اسلامی ایرانی باشد. مسئولان سازمان زیباسازی هنوز جزئیات طرح را اعلام نکرده‌اند ولی اینطور گفته می‌شود که روی گنبد طراحی‌های خاصی انجام خواهد شد که با نورپردازی‌های شبانه جلوه بهتری پیدا می‌کند.
سرنوشت مجسمه قدیمی به محض اینکه ساخت و ساز مترو انقلاب راه افتاد و میدان به این شکل در آمد، سازه سیمانی وسط میدان هم که طراحی ایرج اسکندری و اجرای فریدون صدیقی بود، با آن میدان شلوغ و پر رفت و آمد خداحافظی کرد تا در جریان احداث مترو آسیب نبیند. مترو که افتتاح شد، صحبت از انتقال مجدد مجسمه به میدان بود و مدیرعامل سازمان زیباسازی در مراسم افتتاح خط 4 مترو اعلام کرد:
«سازه قدیمی در حال‌حاضر محفوظ است و هیچ تغییری در شکل آن صورت نگرفته است. قصد بر این است که مجسمه در جای قبلی خود رونمایی شود. ما منتظر اتمام کار فضای میدان انقلاب هستیم تا نصب انجام شود.» با این وجود سازمان زیباسازی طی فراخوانی از هنرمندان خواست تا طرح‌های جدیدی برای میدان انقلاب ارائه کنند و خبرهای جدید هم حاکی از آن است که مجسمه قبلی به محل قبلی‌اش برنمی‌گردد و احتمالاً جای دیگری برای آن در نظر گرفته می‌شود.
خیلی از کارشناسان هم معتقدند خط روایی طرح سازه قدیمی میدان انقلاب برای نقش برجسته دیواری مناسب‌تر است و می‌توانیم امیدوار باشیم بعد از 27 سال که از طراحی و ساخت این اثر می‌گذرد، به همان شکلی بازسازی شود که ایرج اسکندری، طراح اولیه در ذهن داشته؛ یعنی کار دیواری. «مجسمه قدیمی اکنون در انبار مترو است و به میدان انقلاب برنمی‌گردد ولی اگر جای مناسبی برای آن پیدا شود و در حمل و نقل هم آسیب نبیند، به محل دیگری منتقلش می‌کنیم.» این را سید مجتبی موسوی، مدیر اداره حجم سازمان زیباسازی می‌گوید و تاکید می‌کند:
«فضای گنبدی شکلی توسط مترو ساخته شده. مسئولیت زیباسازی این است که طرحی را اجرا کند تا هم زیبایی بصری داشته باشد و هم متناسب با نام میدان باشد. طبیعی است که سازمان ما نسبت به میدان انقلاب حساس است و تلاش می‌کند بهترین گزینه انتخاب شود. چون این میدان از یک سو میدانی تاریخی و خاطره ساز است و از سوی دیگر در امتداد میدان مهم آزادی قرار دارد.»
طراح قدیمی مجسمه هم معتقد است سازه قبلی، تناسبی با میدان انقلاب نداشته و باید سازه جدیدی طراحی شود که نماد کاملا انقلابی باشد و بتواند سریع و خلاصه مفهوم انقلاب را به کسانی که از دور میدان می‌گذرند، منتقل کند.
شایعه‌های خوش‌نقش،
خبری که از همان روزهای نخست آغاز به کار مترو بین مردم کنجکاو به سرنوشت مجسمه پیچید، شایعه شکستن آن بود. خیلی‌ها می‌گفتند مجسمه در جریان انتقال به انبارهای مترو شکسته و سازمان زیباسازی حتی اگر بخواهد هم نمی‌تواند آن را به میدان برگرداند. در حالی که مسئولان مترو هر بار با اطمینان اعلام کرده‌اند که مجسمه قدیمی سالم است و هیچ بلایی بر سر آن نیامده. گرچه کسی مجسمه را پس از انتقال به انبار از نزدیک ندیده تا سلامت آن را تأیید کند ولی خبر موثقی هم از شکستن آن وجود ندارد و به شایعه‌ها نمی‌شود استناد کرد. امیدواریم این اثر هنری هنوز سالم باشد و به فضای مناسب‌تری در حوالی همین میدان انقلاب منتقل شود.
پلی در کار نیست
هر وقت صحبت از تغییر و تحول در میدان یا خیابانی می‌شود، خیلی‌ها به خودشان وعده راه افتادن پل‌های مکانیزه را می‌دهند که بشود با آرامش روی پله برقی ایستاد و بی خطر و خستگی از خیابان رد شد. در میدان شلوغ انقلاب هم جای خالی پل مکانیزه احساس می‌شود ولی امیدوار نباشید، چون پلی در کار نیست. مدیرعامل سازمان زیباسازی اعلام کرده در این محل به دلیل عرض کم گذرگاه‌ها امکان احداث پل مکانیزه وجود ندارد.
همشهری محله - 6
