امروز دیگر برای کاهش ترافیک و افزایش دسترسی شهروندان به محله‌های مختلف تهران نمی‌توان از شیوه‌های سنتی استفاده کرد. شاید احداث خیابان‌ها و فرعی‌ها و چند محور جدید برای دسترسی به یک محله یا خیابان پرتردد در تهران کمی قدیمی و کم‌اثر به نظر برسد، چون افزایش جمعیت و اتومبیل، تهران را یک دایره بسته و در حصار ترددهای شهری قرار داده است.
با این حال چند سالی است که مدیریت شهری با احداث بزرگراه‌ها و تونل‌های کوچک و بزرگ در شهر توانسته بار سنگین اتومبیل‌های شهر را به زمین بکشاند و مفرهایی برای رسیدن به مقاصد شهری بیابد. بدون شک احداث تونل توحید را باید به عنوان یکی از پروژه‌های بزرگ شهری که در برابر پروژه‌های بزرگ خاورمیانه و دنیا قد علم کرده، به شمار آورد که پس از حضور دکتر قالیباف در شهرداری تهران با خصوصیات فنی و مهندسی خاص و زمانبندی منحصر به فرد به اجرا درآمد و در آستانه افتتاح قرار گرفته است.
بدون شک با توجه به ترافیک سنگین و نیاز شدید بخشی از شهر به اتصال 2 بزرگراه چمران و نواب صفوی ساخت پروژه تونل توحید در دستور کار شهرداری قرار گرفت، زیرا قبل از احداث این پروژه عظیم نابسامانی ترافیکی در محدوده توحید نیز بسیار مشهود بود.این پروژه دارای 2 رشته تونل مجاور هم دوقلو و هر رشته دارای 3 باند رفت و برگشت به طول 2136 متر است.
اتصال این 2 بزرگراه از میدان توحید تا میدان جمهوری تا سال 1377 بلاتکلیف بود، اما با توجه به حساسیت، ترافیک سنگین و نیاز شدید شهر به کاهش بار ترافیکی، شهرداری تهران در سال 1377 اقدام به انتخاب مشاور برای مطالعه و بررسی اتصال این 2 بزرگراه کرد. در اواخر سال 1385 پیمانکار انتخاب و رسماً عملیات اجرایی پروژه تونل توحید آغاز شد.
با احتساب و برنامه زمانبندی شده، پروژه باید در مدت 29 ماه از زمان عقد قرارداد اجرا، تکمیل و بهره‌برداری شود که همین مدت زمان تعیین شده برای انجام این پروژه بزرگ با این موقعیت مکانی و ویژگی‌های استثنایی، یک رکورد کم‌نظیر در جهان برای کشور است. از ویژگی‌های خاص، مهم و منحصر به فرد این پروژه باید به تلاقی تونل با خط 2 و 4 مترو اشاره کرد.
اما انجام چنین پروژه‌ای مشکل‌های فراوانی را در دل خود داشت که «مجید صادقی» مسئول دفتر فنی و کنترل پروژه در نشستی که با حضور شهردار منطقه برگزار شد به بیان آن پرداخت.
قنات‌ها، کانال‌های فاضلاب و تأسیسات شهری در مسیر تونل
مجید صادقی گفت: «روند حفاری تونل توحید گاهی با ناپایداری خاک بویژه در شمال شفت میدان توحید مواجه شد که این موضوع کندی عملیات اجرا را در بر داشته و همچنین در طول مسیر حفاری به معارضانی از جمله لوله‌های آب شرب، تأسیسات شهری، رشته‌های متعدد قنات، کانال‌های فاضلاب و غیره برخورد کرد که با تمهیدات لازم و دقت، موانع را رفع کردیم تا روند اجرا مخدوش نشود.»وی گفت: «یکی از مسائل پراهمیت دیگر در این پروژه توانمندی فنی و تجربی 3 هزار و 400 نفر پرسنل اجرایی در تونل توحید و استفاده از 708 دستگاه تجهیزات سبک و سنگین مدرن در روند اجرای پروژه است.
صرفه‌جویی در مصرف بنزین و کاهش آلودگی هوا
درعملیات احداث وهمچنین تجهیزات مورد استفاده در تونل توحید از تکنولوژی و دانش فنی و مهندسی روز بهره گرفته شده که 70 عدد جفت فن، 11 اگزوز فن برای تهویه و خروج هوای آلوده و ورود هوای تازه به تونل، ژنراتورهای اختصاصی و اضطراری برق که در صورت قطع برق تهران و شبکه سراسری بصورت خودکار برق تونل را همواره روشن نگه دارد، تأمین روشنایی استاندارد و پیش‌بینی تنظیم نور طبیعی بیرون و نور مصنوعی داخل تونل ¨عدم خیرگی، تعبیه شبکه‌های فاضلاب و همچنین نصب بیش از 3 هزار شمع و بیش از 25 هزار قطعه بتنی و نصب سیستم هوشمند و محاسبه دقیق و مقاوم‌سازی تونل در مواجهه با زلزله و تکان‌های تخریبی ناشی از گسل‌ها از جمله آنهاست.»
صادقی می‌گوید: «تونل توحید نخستین بزرگراه شمال به جنوب تهران است که 2 بزرگراه شهید چمران و شهید نواب صفوی را به یکدیگر متصل می‌کند. با بهره‌برداری از تونل توحید مشکل ترافیک در حدفاصل تقاطع خیابان باقرخان و بزرگراه شهید چمران و خیابان آذربایجان و بزرگراه شهید نواب صفوی رفع می‌شود و صرفه‌جویی در مصرف بنزین و کاهش آلودگی‌های هوا، صوتی و بصری را نیز به دنبال خواهد داشت.»
تلاقی تونل با 2 خط مترو
صادقی درباره ابعاد مختلف پروژه گفت: «2 رشته تونل مجاور یکدیگر ¨دوقلو© برای اتصال بزرگراه چمران به بزرگراه نواب احداث می‌شود که شامل 3 باند رفت و 3 باند برگشت است. همچنین مسیر دسترسی و پیاده‌روی اضطراری در طرفین تونل با گاباری عبوری هر تونل به ابعاد 5 در 11 متر با رمپ و لوپ‌ها احداث شده و دسترسی های مورد نیاز در ابتدا و انتهای تونل با تمام امکانات و تأسیسات مکانیکی و برقی در نظر گرفته شده است.»
وی همچنین درباره مشخصات فنی پروژه گفت: «این تونل با 2 پرتال از شمال خیابان باقرخان تا خیابان آذربایجان در بزرگراه نواب احداث می‌شود و شامل 6 کارگاه انجام بخش‌های مختلف پروژه است. عملیات بازگشایی 2 رمپ ورودی و خروجی تونل از اهمیت بالایی برخوردار است بطوری که تأثیر عمده‌ای بر وضعیت ترافیک منطقه خواهد داشت.
تلاقی تونل با خطوط مترو باعث شده تا مطالعات فنی در سطح بالایی انجام پذیرد. از کارگاه‌هایی که در اولویت تجهیز و شروع فعالیت بودند می‌توان به کارگاه‌های رمپ شمالی و میدان توحید و میدان جمهوری و تقاطع آزادی اشاره کرد. مسیر انحراف ترافیک شمال باقرخان با وجود معارض متعدد ملکی و تأسیساتی از اهمیت ویژه‌ای برای عملیاتی شدن فعالیت‌های اصلی برخوردار بوده است.»
مزایای احداث تونل
وی در پاسخ به این سؤال که احداث تونل توحید چه مزایایی برای شهروندان محله‌های مختلف تهران خواهد داشت، گفت: «کاهش زمان سفرهای درونشهری و ترافیک عبوری به علت افزایش متوسط سرعت حرکت وسایل نقلیه و تسهیل در دسترسی‌های محلی، کاهش مصرف سوخت وسایل نقلیه و جلوگیری از هدر رفتن سوخت، افزایش ایمنی عبور و مرور و در نتیجه کاهش حوادث، تصادفات و جرایم ترافیکی، کاهش آلودگی محیط زیست اعم از صوتی و هوا، کاهش استهلاک وسایل نقلیه و هزینه‌های نگهداری و تأمین قطعات یدکی، بالارفتن امنیت فکری و کاهش اضطراب شهروندان از مزایای تونل توحید به شمار می‌رود. این تونل از شمال خیابان باقرخان تا خیابان آذربایجان در بزرگراه شهید نواب صفوی احداث می‌شود تا شمال به جنوب تهران را متصل کند. شرکت «مدیریت راهبردی ابنیه مهندسی مرام» مجری پروژه تونل توحید است.»
مکانیزم مشترک
در تونل رسالت و توحید مکانیزم تونل رسالت برای تونل توحید یک تجربه بزرگ محسوب می‌شود. همه عوامل در این پروژه عواملی هستند که در تونل رسالت کار کرده‌اند. در این تونل مکانیزه خاصی به کار نرفته است. در ساخت این تونل از یکسری دستگاه‌های حفاری استفاده شده که در اکثر پروژه‌ها مشترک هستند و از همان دستگاه‌هایی که در داخل کشور وجود است استفاده شده است.
البته به خاطر آبرفتی بودن خاک مسیر تونل توحید، حفاری در این تونل با استفاده از دستگاه‌های «رود هدر» و «باب کت» انجام شده. باب کت به دلیل حجم کوچک و کارآیی بالایی که دارد کمک زیادی در حفاری پروژه کرده است. در واقع تفاوت چندانی در مکانیزم عمل در 2 پروژه وجود نداشته. اما به دلیل تغییر مدیریت شهری و نیز شرایط پیمان، این پروژه زودتر به اتمام رسیده است.
ضمن اینکه پیمان این پروژه بصورت EPC است. در پیمان‌های EPC کارفرما یک مدیریت طرح انتخاب می‌کند. وظیفه مدیر طرح نظارت بر کار پیمانکار است و مسائل مالی و تأیید آن، مستقیم از طریق مدیریت طرح پیگیری می‌شود. به همین دلیل این مسئله باعث می‌شود که مکاتبات اداری حذف شود و کارها سریع‌تر انجام شود.
سه نوبت کاری
8 ساعته کارگران در 3 شیفت کاری 8 ساعته مشغول به کار هستند. بالغ بر 4 هزار نیرو و پرسنل اعم از تکنسین، مهندس و کارگر مشغول به کار هستند. حجم کاری که در این پروژه انجام می‌شود بی‌نظیر است و در چند بخش انجام می‌شود و در حال حاضر پروژه در مراحل پایانی است. عملیات اجرایی این پروژه از سال 86 آغاز شده و مدت 29 ماه است که کارگران و مهندسان مختلف مشغول به کارند و بزودی قابل بهره‌برداری است.
همشهری محله - 10
