- رویکرد همشهری آنلاین در حوزه‌های مشخص شده در سایت بیشتر رویکرد خبری و اطلاع رسانی است یا بیشتر بر تحلیل تاکید دارد؟
همشهری آنلاین ۴۰ حوزه دارد که در واقع محصول بررسی سایت‌های شهری کلیدی بود که شخصا انجام دادم. بخش‌هایی از آن هم با ورودی‌های روزنامه همشهری انطباق داده شد و تقریبا می‌توانم بگویم که حالت محلی‌تر، بومی‌تر و ایرانی‌تری به آنها داده‌ایم. همه آیتم‌های ما هم همین نیست و اضافه خواهد شد. سایتی هم که الان می بینید نسخه بتاست و روی نسخه آلفا هم همزمان داریم کار میکنیم. از ۴۰ آیتم موجود هنوز آیتم جستجو فعال نیست چون کاری که داریم انجام می دهیم جستجوی پیشرفته است بنابراین یک مقدار زمانبر است که همزمان با نسخه آلفا بالا می آید. اما در مورد رویکرد؛ علی القاعده رویکرد ما زندگی شهری به عنوان یک میثاق است و در گام اول بر تهران متمرکز است و در مرحله دوم شهرستان‌ها را در نظر داریم. چون طراحی سایت به صورت News Room است، پوشش شهرستان‌ها را خیلی راحت می‌توانیم انجام دهیم. همشهری آنلاین آمیزه‌ای خواهد بود از خبر، تحلیل و سند. یعنی در ۳ حوزه، ۴۰ موضوع را پوشش می‌دهد و تلاش میکنیم به مرجعی برای پس زمینه‌های مربوط به موضوعات شهری تبدیل شود.
- زمانی که تحریریه آن مستقل شود، تغییری در روند آن به وجود نمی‌آید؟
ما الان هم تحریریه مستقل داریم و با ۱۰ نیرو داریم کار میکنیم که به جز دو اپراتور همگی با روزنامه همشهری سابقه همکاری دارند. در مرحله بعد هم نیروهایی را جذب میکنیم که الزاما نشسته در تحریریه نیستند اما برای ما کار خواهند کرد. تیم ۱۰ نفره اولیه ما بسرعت افزایش پیدا می‌کند تا از بار و فشردگی کار کاسته شود.
- آیتم‌های سایت خیلی ریز شده و شاید بشود بعضی از آنها را در یک گروه طبقه بندی کرد. دلیل این ریز شدن چیست؟
نکته‌ای که اشاره می‌کنید دقیقا درست است. آیتمی مثل مترو، خیایان یا ترافیک می‌توانند از یک جنس باشند و زیر موضوع حمل و نقل بیایند. اما ما باید برخی از حوزه‌ها را بیافرینیم. به عنوان مثال مترو یک حوزه بزرگ است ولی در مطبوعات مورد غفلت قرار گرفته است. کما اینکه در حوزه اجتماع آیتم‌هایی مثل زنان و کودکان را جدا کرده‌ایم چون در رسانه‌های ما موضوعات مورد غفلتی هستند. در زندگی شهری باید اینها را خوب تفکیک کنیم چون سرویس‌ها، مدیریت و توجه متفاوتی را می‌طلبند. در روزنامه نگاری دنیا سرویس‌هایی داریم که اصلا در ایران وجود ندارد. آنها سرویس مترو دارند. چرا آنها مترو را زیر شاخه شهر طبقه بندی نکرده‌اند؟ به دلیل اینکه می‌خواهند مترو به عنوان یک سرویس و خدمت اجتماعی مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. کما اینکه وقتی روزنامه همشهری در ترکیب کلی رسانه‌های کشور روی حوزه شهر زوم می‌کند، نمی‌توان ایرادی به آن گرفت چون بازتاب مدیریت این روزنامه است که شهرداری این شهر است و تفکیک شدن حوزه‌های آن هم به زندگی شهری ما کمک کرده است. بنابراین در همشهری آنلاین در ریز شدن این حوزه‌ها تعمد داشته‌ایم و اگر بخواهیم به زبان دایره المعارفی با هم صحبت کنیم، این حوزه‌ها حالت مدخل را پیدا می کند.
- برخی از این حوزه‌ها به حوزه عام نزدیک است. آیا در این مساله قصدی در میان بوده است؟
وقتی که سایت موسسه‌ای هستید که میثاق آن زندگی شهری است، نمی‌توانید مقوله هنر یا اجتماع را به عنوان یک مقوله کلان در نظر نگیرید. جنس موضوع جنس اجتماعی با تمرکز بر مدنیت است. بنابراین در مدنیت باید سرگرمی گنجانده شود.
- با توجه به عام بودن حوزه‌ها، در این سایت مخاطب طبقه روشنفکر هم دیده شده است؟
بخشی از این موضوع به جبر رخ می‌دهد چون رسانه ما یک رسانه مدرن است و خواننده رسانه کاغذی ممکن است الزاما کاربر یک سایت اینترنتی نباشد. بنابراین بخشی از مخاطب ما خود به خود مخاطب نخبه است یعنی مخاطبی که دست کم مهارت های کاربرد ابزارهای دیجیتال را داشته باشد، از یک استطاعت مالی نسبی برای بهره وری از اینترنت برخوردار باشد و سواد کافی برای استفاده از رسانه های نوین را داشته باشد. بنابراین آمیزه اینها او را به یک مخاطب نسبتا نخبه تبدیل می‌کند. اما این باعث نمی‌شود که ما به خاطر وجود مخاطب نخبه، ادبیات نخبه گرا باشیم. ما در موضوع مخاطب جبرا نخبه گرا هستیم اما در تولید محتوا باید زبان ساده و همه فهمی را به کار ببریم. قاعده روزنامه نگاری آنلاین این است که مخاطبی در سطح دیپلم را در نظر داشته باشد.
- یکی از مشکلات روزنامه‌نگاری آنلاین مشکل اقتصادی است. آیا یک سایت آنلاین مستقل می‌تواند از طریق آگهی نیازهای خود را تامین کند؟
به نظر من پاسخ این سوال در گرو دامنه مخاطبان است. یعنی اگر تعداد کاربران ایران که الان ۱۵ میلیون نفر هستند به ۲۵ میلیون نفر برسد، قطعا توجه آگهی دهندگان را هم جلب خواهد کرد. اما هر چه این دامنه کوچکتر باشد، طبعا نمی‌تواند از طریق آگهی زندگی کند. چون قیمت آگهی در فضای وب دقیقا برابر با قیمت دیده شدن آنهاست. تعرفه های آگهی در فضای وب در دنیا بر مبنای ۱۰۰۰ بار دیده شدن است. بنابراین زندگی اقتصادی یک رسانه آنلاین قطعا با آگهی گره می‌خورد.
اما روزنامه نگاری آنلاین بخصوص اگر روی یک «میزبان» (Host ) بنشیند، قطعا نسبت به روزنامه نگاری چاپی ارزان تر است چون هزینه کاغذ و چاپ از آن کاسته می شود. در واقع یک متغیر وابسته است و سرنوشت آن به میزان کاربر گره می خورد. هر چه میزان کاربر بیشتر باشد، شانس یک سایت برای ادامه حیات بیشتر است اما برای ادامه زندگی اش علی القاعده به آگهی نیاز دارد.
- در همشهری آنلاین برای تبلیغات چه فکری شده است؟
قیمت تعرفه ها در سایت موجود است. حوزه آن هم احتمالا بیشتر «میزبان»ها (Host ها)، «شرکت‌های فراهم کننده خدمات اینترنتی» (I.S.P ها) و شرکت‌های بین‌المللی خواهد بود که در ایران نمایندگی دارند. یک صفحه تحت عنوان آگهی الکترونیک داریم، در هر صفحه جای ۴ آگهی جانبی و یک بنر را در نظر گرفته ایم. سه «سرتیتر» (Header )سمت راست هر صفحه هم متعلق به تحریریه است که زیر آنها آگهی ها می نشیند.
- روزنامه‌نگاری الکترونیک در ایران امروز چه جایگاهی دارد؟
فکر می‌کنم در حوزه وب یک گروه قوی شکل گرفته که از رشته‌های مختلف هستند. ارتباطاتی‌ها در فضای وب خوب ظاهر شده‌اند، روابط عمومی‌ها را در درجه دوم می‌بینم، عکاس‌ها هم خوب به وب وارد شده‌اند. جریان دیگری هم که به طور نسبی جان گرفته جریان سینماست. اما این حوزه را بیشتر روزنامه نگاری شهروندی می‌دانم تا روزنامه نگاری آنلاین. ما هنوز در حوزه روزنامه‌نگاری آموزش خوبی نداریم. مرکز مطالعات سایبرژورنالیسم در دانشگاه آزاد شکل گرفته است، در دانشکده صدا و سیما هم خود من مولتی مدیا، مدیریت وب و روزنامه نگاری آنلاین را در دوره فوق لیسانس درس می‌دهم. اما آنچه که در فضای وب هست به نظرم زمینه خوبی برای روزنامه نگاری شهروندی از نوع دیجیتال است. اما شاید موثرترین حالت برای روزنامه‌نگاری آنلاین ایجاد یک مرکز آموزشی باشد. در رساله‌ام که موضوع آن «سایبرژورنالیسم و تاثیر تکنولوژی های نوین بر آزادی بیان» بود، هر دو گروه روزنامه نگاران چاپی و آنلاین بیشترین تاکید را بر روی ایجاد یک مرکز آموزش روزنامه نگاری آنلاین داشتند. بنابراین معتقدم در حوزه شهروندی بخصوص مهارت‌های دیجیتالی شکل گرفته اما مهارت‌های استانداردی که برای روزنامه نگاری آنلاین لازم است، هنوز وجود ندارد.
- در مقایسه با روزنامه‌نگاری آنلاین در خارج از مرزهای ایران کجا قرار داریم؟
در آکادمی های دنیا هم مقاومت‌هایی در برابر تغییر وجود دارد. سال ۲۰۰۰ در آمریکا واحد HTML نویسی اضافه شد، دانشگاه برکلی هم الان واحد وبلاگ گذاشته است. اما وضعیت ما با آنها خیلی متفاوت است. تجارب آنها در حوزه وب به مراتب بیشتر از ماست و اگر پهنای باند و سرعت دسترسی ما در ایران بالا برود، شاید بیشتر بتوانیم پتانسیل های خود را نشان بدهیم. مثلا استفاده از صوت، تصویر، فیلم،گرافیک خبری، نقشه و ... به خاطر محدودیت پهنای باند در ایران امکان ندارد. من برای همشهری آنلاین نقشه «تعاملی» (Interactive) را دیده بودم اما به مشکلاتی برخوردیم که امیدوارم بتوانیم آن را حل کنیم و امکان کار با نقشه‌های شهر را فراهم کنیم.
- بنفشه محمودی
- منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی
