آنان که در این عرصه فعالیت مى کنند، در بازار رقابتى فشرده و تنگاتنگ هر روز بیش از پیش خود را ملزم به تجهیز مى بینند؛ تجهیز به ابزار و وسایلى که اطلاعات مورد نیاز مخاطبان را در کمترین زمان در اختیار آنان قرار دهد.
سایت های خبری وخبرگزاریها، کارتل هاى اطلاع رسانى عظیمى هستند که در راه جذب مخاطب و حذف رقیب، ناگزیر به رقابت در میدان نبرد خبر هستند. نبردى جهانى درمقیاس گسترده‌اى به وسعت جامعه بشرى و کره زمین.
اکنون نبرد خبرگزاریها در ایران آغاز شده است. ایجاد ۲۳ خبرگزارى در کشور نامى جز «نبرد خبرگزاریها در ایران» ندارد؛ خبرگزاریهایى که چالش عمده آنها رقابت با مطبوعات، پایگاه‌هاى اینترنتى و شبکه هاى ماهواره و رقیبان داخلى و خارجى است.
سابقه تأسیس خبرگزاری ها در جهان به ۱۵۰سال پیش باز مى گردد، نخستین خبرگزارى توسط چارلز آگوست هاوس در سال ۱۸۳۲ در فرانسه پایه گذارى شد. رویتر، فرانس پرس، آسوشیتدپرس، یونایتدپرس و تاس خبرگزاریهاى عمده و مهم دنیا هستند. اما درایران، راه اندازى خبرگزاریها پیشینه اى ۷۰ساله دارد.
خبرگزارى پارس که اکنون با نام خبرگزارى جمهورى اسلامى ایران (ایرنا) مشهوراست در سال ۱۳۱۳ توسط وزارت امورخارجه تأسیس شد. پارس ابتدا کار خود را با انتشار روزانه دو بولتن خبرى به زبانهاى فارسى و فرانسه آغازکرد .از اردیبهشت ماه ۱۳۱۹سازمان خبرگزارى پارس بین وزارتخانه هاى فرهنگ، پست، کار و نخست وزیرى دست به دست شد تا آنگاه درسال ۱۳۶۰ با تصویب مجلس در زیرمجموعه وزارت ارشاد قرارگرفت.
تا آذر ۱۳۷۸ که خبرگزارى دانشجویان ایران «ایسنا» ازسوى جهاددانشگاهى شکل گرفت، انحصار خبرگزاریها دراختیار ایرنا و واحدمرکزى خبر (وابسته به صداوسیما) بود. اما از ۱۶آذر ۱۳۷۸ با راه اندازى ایسنا تب راه اندازى خبرگزارى درایران بالاگرفت، بطورى که اکنون نزدیک به ۲۳ خبرگزارى درکشور ایجادشده یا در حال راه اندازى است. فارس، مهر، ایلنا، میراث، ایپنا، شانا، پانا، موج، قسط، سینا، ایکنا و... از جمله دیگرخبرگزاریهای موجود کشورمان هستند که مهمترین ویژگى آنان انتشار اخبار برروى شبکه اینترنت است.
خبرگزاریهاى جدید، با استفاده از شبکه اینترنت اخبار روزانه خود را به جاى شبکه کابلى برروى اینترنت قرارمى دهند. ایجاد یک سایت اینترنتى ساده ترین و کم هزینه ترین راه ایجاد خبرگزارى است. اما این موضوع سبب از میان رفتن منبع درآمد برخی خبرگزاریهای مطرح که از راه فروش اخبار به حیات اقتصادی خود ادامه میدادند، شد.
خانم علی آبادی معاون آموزشی دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها در توضیح این موضوع با اشاره به راهکار خبرگزاریهای مطرح جهان می گوید: این خبرگزاریها با ارائه کلیات خبر و یا تیتر و لید در پایگاههای اینترنتی خود ، اصل خبر را به مشتریان میفروشند و ازمحل فروش این اطلاعات سرمایه های فنی خود را افزایش می دهند. این خبرگزاری ها برای تامین و تولید اخبار مورد نیاز در سراسر جهان نمایندگیهایی را برای خود ایجاد کرده اند.
اگرچه با حضور اینترنت، سالهای اخیر به عنوان یکی از تعیین کننده‌ترین مقاطع تاریخ رسانه‌ای کشور بود اما على اکبر قاضى زاده استاد دانشگاه با انتقاد از عملکرد خبرگزاریهای جدید میگوید: خبرگزاریها سایت هاى اطلاع رسانى هستند که مایلند نام خبرگزارى براى خود انتخاب کنند.
تولید خبر در محیط این خبرگزاریها بى معناست، بسیارى از این خبرگزاریها، فقط مصاحبه و اخبار خارجى را ترجمه مى کنند تولید خبر هم معمولاً صفر است و اگر خبرى هم تولید شود، چند ساعت بعد تکذیب مى شود. این سایت ها فاقد مراکز ملى، منطقه اى و بین المللى هستند، بنابراین نه تنها اخبارخارجى نمى دهند بلکه منبع اخبار خارجى مى شوند که با ترجمه به دست مى آورند. شیوه خبرى خطرناک دیگر ترویج خبرهای نقل قولی است .
درفضاى خبرى اینگونه خبرگزاریها، خبر سازان اهمیت بیشتری نسبت به اصل خبر دارند. و از آنجایى که این سبک خبری ساده گیرانه تر است و با تلفن به دست مى آید، متأسفانه رویکرد روزنامه نگاران به خبرهاى عملى کمتر و در نتیجه کشورمان فاقد تحرک و رویداد شده است.
اتشار اخباری که تاریخ مصرف آن ها گذشته یا تکراری اند نیز معضل دیگر خبرگزاریها و سایتهای خبری کشورمان است . چنانچه اخبار خبرگزارى ها یا سایت هاى خبرى مورد استفاده روزنامه ها واقع نشود دوباره آن را روى خط خبرگزاری یا سایتشان قرار می دهند.
البته این ترفند گاهى مفید واقع می شود و خبرنگاران ناوارد که حوزه خبرى خود را نمى شناسند، فریب این گونه خبرهاى سوخته را مى خورند. با این حال تکنیکى که امروزه برخى سایت هاى خبرى و حتى وبلاگ ها از آن استفاده مى کنند یعنی (Related news) یا اخبار مشابه ، هنوز مورد استفاده خبرگزاریها و سایتهای مطرح کشورمان واقع نشده است ، به همین دلیل بارها شاهد انتشارخبرهای سوخته توسط این سایتهای خبری بوده ایم.
با بکارگیری این روش ساده، چنانچه به طور مثال یک ماه پیش خبرى از یک دستاورد علمى داشتیم و امروز در همان حوزه خبر دیگرى منتشر شده است در کنار خبر جدید مى توان لینک خبر یک ماه پیش را هم قرار داد .البته نباید کارکرد اصلی خبرگزاریها و انتشار اخبار به هنگام را نیز نادیده گرفت.
خبرگزاریها در واقع اطلاعات خام اولیه را برای مخاطبانی همچون مطبوعات که تحلیل‌گران بخشهای مختلف آن هستند، تولید میکنند. اگرچه تعدد خبرگزاری ها منجر به تنبلی مطبوعات شده وخبرنگاران اغلب مطالب خبرگزاریها را عینا" نقل میکنند با این همه ، می‌توان گفت؛ سرعت و دقت در کار خبرگزاریها عامل تفکیک آنها از رسانه‌های مکتوب است و خبرگزاریهای کشور ما بدلایل مختلف فاصله بسیاری با استانداردهای کاری خود دارند.
برای مثال در سانحه‌ی هوایی فرودگاه مشهد که یک هواپیمای توپولف حامل 148 مسافر دچار آتش‌سوزی شد و جمعی از هموطنانمان کشته و مصدوم شدند، یکی از خلاء‌های موجود در عرصه‌ی اطلاع‌رسانی کشورمان یعنی نبود ستاد معینی برای اطلاع رسانی در این گونه حوادث و انتشار اخبار ضد و نقیض توام با تاخیر، رخ داد. این کمبود نه تنها اخبار حوادث بلکه کل نظام اطلاع‌رسانی ما را آسیب‌پذیر کرده است.
علاوه بر این براستی باید پرسید چرا مولفه‌های مهمی چون مشاهده و تحقیق برای کشف واقعیت، تا این اندازه از سوی رسانه‌ها مغفول واقع شده است در حالیکه آنچه به اطلاع رسانی معنا می‌دهد، سرعت ، دقت و صحت اطلاعات ارایه شده است و اگرچه صحت اخبار بر سرعت انتشار خبر ارجح است، اما این ارجحیت به معنای فدا کردن سرعت به پای دقت نیست،چراکه جامعه آگاه می‌تواند خیلی زود به صحت اخبار دسترسی یابد.
خلاء دیگر عملکرد خبرگزاریها و سایتهای خبری کشورمان کاهش فعالیت وحتی قطع فعالیت در ساعات مختلف شبانه روز و ایام تعطیل است.
عدم پیوستگی انتشار اخبار بخصوص در ارائه اخبار مربوط به سراسر جهان که بعضا" اختلاف ساعت بسیاری با ساعت رسمی کشورمان و ایام تعطیل دارند نمود بیشتری می یابد چرا که اغلب اینگونه اخبار با تاخیری چند ساعته بر روی سایتها قرار می گیرد و کارکرد آنان را تا سطح رسانه های مکتوب که بطور روزانه منتشر میشوند پایین می آورد. به همین دلیل و به اعتقاد اساتید و کارشناسانی چون دکتر قاضی زاده نمی شود عنوان خبرگزاری را بر این گونه سایتهای خبری و حتی خبرگزاریها نهاد.
در پژوهشی که بر روی برخی سایتهای خبری و خبرگزاریهای مطرح کشور نظیر ایرنا، ایسنا و مهر در هفته دوم آذر ماه صورت گرفت، مشخص شد سایت خبری ایرنا تنها سایت خبری است که در ساعات مختلف شبانه روز به طور پیوسته به انتشار اخبار مبادرت می کند اگرچه فاصله زمانی انتشار اخبار در ساعات بعد از نیمه شب و ایام تعطیل گاه به 2 ساعت نیز انجامیده اما درمواقع عادی به فاصله یک تا سه ثانیه اخبار دائما" در حال تغییر است.
پس از ایرنا خبرگزاری ایسنا به لحاظ کمیت و تنوع خبری در رتبه دوم قرار میگیرد اما این خبرگزاری نیز همچون سایر خبرگزاریها و سایت های خبری عملکردی پیوسته نداشته و فعالیتش را عموما"در ساعات بین 11 شب تا 8 صبح روز بعد متوقف میکند و در صورت داشتن اخبار در ساعات آغازین تنها به انتشاریک مورد بسنده می شود.
خبرگزاری مهر تنوع خبری کمتر، اما عملکردی مشابه ایسنا داشت. این خبرگزاری نیز از رسالت اصلی خود که انتشار اخبار بهنگام و پیوسته است فاصله بسیاری گرفته است.
بنابراین همان طور که قبلا گفته شد اگرچه صحت وتعدد و تنوع اخبار عنصر مهمی در فرآیند اطلاع رسانی است اما سرعت انتقال اخبار و پیوستگی و مداومت آن نیز تاثیر بسزایی در جذب و حفظ مخاطبان داشته و نباید در هر شرایطی نادیده انگاشته شود.
در گذشته، اطلاعات یک گنجینه مقدس و کمیاب به شمار میرفت و به دست آوردن اطلاعاتِ بیشتر یک حسن محسوب می شد. امروزه، تکنولوژی نحوه کسب خبر از سوی مردم را به کل دگرگون کرده است.
در روزنامه نگاری سده بیست و یکم، شهروندان عادی مجهز به تلفن های همراه دوربین دار می توانند بلافاصله گزارشگر یک رویداد یا انتشار دهنده یک خبر شوند. اکنون به لطف تلفنهای همراه مجهز به دوربین شرایطی فراهم شده تا شما متن و عکس را مستقیما به روی اینترنت منتقل کنید یا آنها را برای یک روزنامه محلی بفرستید.
نشر الکترونیکی از طریق تلفن همراه و دیگر تجهیزات سیار پدیده نسبتا تازه ای است که از آن به moblogging یا mobile blogging یاد می شود. هم اکنون در سایت یاهو بخشی به نام " اخبار شاهدان عینی یاهو" (You Witness News) پدید آمده است که دربرگیرنده محتویات و تولیدات شاهدان عینی رویدادهای مختلف است.
یاهو می کوشد با این کار ناظران و کاربران اینترنتی ساده را به روزنامه نگار تبدیل و آنها را تشویق کند تا عکس ها و ویدئو کلیپ های خبری خود را در این سایت قرار دهند. خبرگزاری رویترز نیز از میان کلیه عکس ها و تصاویر ارسال شده از سوی کاربران بهترین را انتخاب و پس از ویرایش و اصلاح برای انتشار در اختیار منابع خبری سوم قرار می دهد. رویترز همچنین این محتویات را در وب سایت خود نیز منتشر می کند.
امروزه ما در عصری زندگی می کنیم که سیل اطلاعات از هر طرف به سمت ما سرازیر است، عصری که در آن اطلاعات باارزش با اطلاعات بی ارزش، اطلاعات نافع با اطلاعات بی مصرف و اطلاعات موثق با اطلاعات مبتذل در هم آمیخته است. اگر نیاز پیوسته مخاطبان درکسب خبر را یک اصل بدانیم ، در هر شرایطی به وظایف اصلی خود یعنی اطلاع رسانی بهنگام خواهیم پرداخت.
منابع:
http://www.press.gov.ir/show_detail1.php?ID=51
http://www.itna.ir/archives/report/000830.php
http://noroozpour.persianblog.com
