سه‌شنبه ۸ دی ۱۳۸۸ - ۱۹:۰۱
۰ نفر

زهرا آران: نمایشگاه خطاطی «ولایت درکتابت» درست در آستانه عید غدیر خم و در موزه امام علی(ع) افتتاح شد

اگرچه این نمایشگاه به این مناسبت فرخنده برگزار شده بود ولی از جهات مختلف ویژگی‌هایی داشت که می‌تواند مورد توجه خوشنویسان حرفه‌ای قرار بگیرد. نخستین نکته مهم در این باره، حضور اعضای انجمن خوشنویسان قم بود که آثاری با موضوع ولایت امیرالمومنین(ع) خلق کرده و هنر هنرمندان این شهر را به نمایش گذاشته بودند. وقتی خوشنویسان و مخاطبان می‌توانند آثار هنرمندان دیگر شهرها را ببینند، در واقع فرصت دارند تا با شیوه خطاطی، تذهیب و روش کار خطاطان همه ایران آشنا و متوجه ضعف و قوت‌های آثار خود و همکارانشان شوند؛ موضوعی که به‌نظر می‌رسد رواج چندانی ندارد و کمتر اتفاق می‌افتد که هنرمندان رشته‌های مختلف هنرهای تجسمی، در جریان تازه‌ترین شیوه‌های کاری یکدیگر قرار گیرند.

نگاهی گذرا به آثار نمایشگاه ولایت در کتابت نشان می‌دهد که محتوا  بیش از هر عنصر دیگری در یک اثر برای خوشنویسان قمی اهمیت دارد. تذهیب‌های بسیار ساده که گاهی به نقاشی تنه می‌زند، انتخاب قلم‌های ریز و از همه مهم‌تر، سادگی در نوشتن جملات، چند دلیل ساده بر این ادعاست. هنرمندان، کمتر خودشان را درگیر پیچ و خم‌های کلمات و حروف کرده و تحریر حروف را به شیوه شکسته نستعلیق و ثلث -آن‌هم در یک خط ممتد- ترجیح داده‌اند؛ به‌عنوان مثال، در میان 40 تابلوی به نمایش درآمده در موزه، تنها خط‌نقاشی موجود، اثر محمد علی مؤمن است که خطوطی درهم و پیچیده دارد و با رنگ کرم بر پس زمینه قهوه‌ای نوشته شده و به سختی می‌توان کلمات و جملات آن را تشخیص داد.

حسن آهنگران، یکی از استادان  انجمن خوشنویسان قم، این نکته را تأیید می‌کند و می‌گوید: «چون این نمایشگاه، به مناسبت عید غدیر خم برگزار شده، هنرمندان سعی کرده‌اند بر احادیث، روایات و اتفاقات تاریخی که در این روز رخ داده، متمرکز شوند؛ به علاوه، غنای بصری آثار و خلق مثلاً خط‌نقاشی‌های بدیع باید در تابلوهای بزرگ‌تری صورت گیرد که مسئله حمل‌ونقل آنها، دردسرساز است. به‌خصوص که همه این آثار از قم به تهران آمده‌اند تا برای مدت کوتاهی در موزه نمایش داده شوند و بعد هم قرار است به صاحبانشان عودت داده شود، بنابراین این امکان فراهم نبود که تابلوهایی در ابعاد بزرگ‌تر به نمایشگاه آورده شود.»

مشکل دیگر اینکه هیچ کدام از تابلوها، شناسنامه ندارند و مخاطب، غیراز اینکه به مشخصات و مختصات فنی آثار پی نمی‌برد، درخواندن جملات و کلمات تابلوها هم  گاهی ناکام می‌ماند.

با این‌همه، از آنجا که نمایشگاه، به نام مقدس امیر مؤمنان آراسته است و از همه مهم‌تر، بزرگ‌ترین عید شیعیان را یادآوری می‌کند، مخاطب را به سمت خود می‌کشاند و او را با آثار درگیر می‌کند؛ مثلاً تابلو حسن آهنگران، شعری است که خودش سروده و همین تازگی، توجه بینندگان را جذب می‌کند: تا ماه کنار اختران پابرجاست/ تا مهر بر اوج آسمان پابرجاست/ بر تارک مهر و ماه، گلخند علی است/ یعنی که فروغ جاودان پابرجاست.

از چلیپا تا نستعلیق

آثار سید علی فخاری، به فاصله دو روز از افتتاح نمایشگاه «ولایت در کتابت» در مجموعه صبا به نمایش درآمد؛ او که هنرمندی قزوینی است، شاگرد مستقیم استاد غلامحسین امیرخانی بوده و نمایشگا‌ه‌های انفرادی و گروهی بسیاری برگزار کرده است. نمایشگاه فخاری، وجوه قابل‌توجه زیادی دارد ، پنج سطری‌ها، سه سطری‌ها و غبارنویسی‌ها، چنان در تذهیب‌های اطراف و ابرهای هندسی وسط کاغذ پیچ و تاب خورده‌اند که بیننده نمی‌تواند به آثار خیره نماند.

البته ورودی نمایشگاه، یعنی راهروی نگارخانه مجموعه صبا، به بدترین شکل ممکن چیده شده است. درست در جایی که خوشنویسی‌ها باید در تابلوهای زیبا و ارزشمند پیش روی بینندگان قرار بگیرند، عکس خطاطی‌ها آویخته شده است. با این‌همه فخاری، هنرمند خوش‌شانسی است چون مراجعان، باز هم تماشای آثار را ادامه می‌دهند.تنها نکته‌ای که آثار را با چالش روبه‌رو می‌کند، غبارنویسی‌هایی است که در ابعادی نه چندان بزرگ به نمایش درآمده و مخاطب برای خواندن متن‌ها، به دقت بسیار زیاد نیاز دارد. البته این نکته را نباید فراموش کرد که ریز بودن نوشته‌های آثار، ویژگی مهم غبارنویسی و قلمی است که در این شیوه کتابت استفاده می‌شود.

در مقابل کتابت ریز این تابلوها –که تعدادشان کم هم نیست- تابلوهای بزرگ با خط‌های درشت‌تر قرار دارند که نشان‌دهنده جسارت هنرمند در به دست گرفتن قلم‌هایی با قطرهای زیاد است.از سوی دیگر بیننده با دیدن برخی از آثار به این نتیجه می‌رسد که فخاری، علاوه بر خوشنویسی تابلوها، آثارش را مثل یک کتاب زیبا صفحه‌آرایی کرده و به تذهیبی ساده راضی نشده است؛ بسیاری از تابلوها طبق رسم معهود، در یک یا دو سطر نوشته نشده‌اند، بلکه گاهی در مربع، مستطیل یا دایره‌های هندسی قرار گرفته و گاهی هم دایره‌وار نوشته‌ شده‌اند. 

دو نمونه بسیار جالب، مناجات خواجه عبدالله انصاری است که به شیوه غبارنویسی شکسته نستعلیق نوشته شده اما این مناجات یک بار در چند مربع، دایره و مستطیل -   البته با نظم و ترتیبی متناسب- قرار گرفته و یک بار هم، هنرمند، مناجات را از وسط کاغذ آغاز کرده و هر جمله را به شکل یک دایره نوشته تا وقتی‌که مناجات تمام شود.
به همه این موارد، این نکته را هم باید اضافه کرد که در همه آثار، چه آنها که غبارنویسی هستند و چه آنها که نستعلیق و ثلث، سلیقه بصری بیننده در نظر گرفته و با رنگ‌ها بازی شده است تا مخاطب در هر تابلو، با نکته‌ای تازه و بدیع روبه‌رو شود.

به غیراز بحث‌های دیداری و تصویری آثار، شیوه‌های مختلف خوشنویسی و کتابت در نمایشگاه هم مطرح است که نباید آنها را نادیده گرفت. کمی قدم زدن در میان آثار- که در سه اتاق کوچکی که در طبقه فوقانی گالری لرزاده جاخوش کرده‌اند- شما را با آثار چلیپا، سیاه مشق و خط نقاشی‌های متنوعی روبه‌رو می‌کند؛ آن‌قدر که در هر قدم انتظار دارید با اثری متفاوت‌تر از آثار پیشین روبه‌رو شوید؛ به‌خصوص که هنرمندان، در خطاطی، مضامین مختلفی را برگزیده‌اند و حتی اشعار نو و سپید را هم می‌توان در میان آثارشان پیدا کرد.

کد خبر 98167

برچسب‌ها

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز