این در حالی است که طبق گفته کارشناسان و دست‌اندرکاران، ضعف در نگهداری و مراقبت از این محدوده‌ها از سوی مسئولان، عامل بیشتر این تخریب‌هاست. این روزها خبرهای مختلفی درباره تهدید محوطه‌های باستانی و تخریب آنها توسط کاوشگران غیرمجاز به گوش می‌رسد که نگرانی کارشناسان رشته‌های باستان‌شناسی و مرمت را برانگیخته است.
در سال 84 جلیل گلشن، معاون پیشین حفاظت و احیای محوطه‌های تاریخی در دومین گردهمایی معاونان حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور با بیان اینکه بسیاری از تپه‌های تاریخی و باستان‌شناسی به حال خود رها شده‌اند، گفت: «در حال حاضر بسیاری از تپه‌های باستانی که حتی تا حدودی فعالیت‌های کاوش در آنها آغاز شده بدون هیچ‌گونه محافظتی به حال خود رها شده‌اند در حالی که فعالیت‌های کاوش باید دوباره در آنها آغاز شود.
به همین دلیل حفاظت از محوطه‌ها و تپه‌های باستانی یکی از اولویت‌های سازمان فرهنگی و گردشگری است.» پس از گذشت حدود 4سال گویا این اولویت آنچنان که باید مورد توجه واقع نشده است.
مجتبی گهستونی، سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان(تاریانا) درباره تهدیدهای محوطه‌های باستانی به همشهری گفت: هرگاه باستان‌شناسان برای تعیین حریم و بررسی‌های باستان‌شناسی به محوطه‌هایی مراجعه می‌کنند، عمدتا متوجه خسارت‌های قابل توجهی می‌شوند.
در اصل حفاران غیرمجاز همیشه از باستان‌شناسان جلوتر هستند و حتی گاهی عملکرد آنها باعث می‌شود که باستان‌شناسان متوجه وجود یک محوطه تاریخی شوند.
تعیین حریم، پس از 2سال
گهستونی افزود: گاهی اوقات هم به ندرت شاهدیم که محوطه‌هایی توسط سازمان میراث فرهنگی مورد بررسی قرار می‌گیرد. البته پس از اندکی کار، محوطه‌ها بدون اینکه ثبت و تعیین حریم شوند یا پایگاه حفاظتی برای آنها ایجاد شود، رها می‌شوند که همین امر باعث می‌شود در محوطه مورد نظر حفاری‌ها و تعرض‌هایی صورت بگیرد.
از جمله محوطه‌هایی که نه به‌واسطه تلاش باستان‌شناسان بلکه به‌دلیل ضربه بیل‌های مکانیکی شناسایی شد و سازمان میراث فرهنگی اقدام به عملیات نجات بخشی از آن کرد محوطه عیلامی جوبجی است که پژوهشکده پس از عملیات نجات بخشی، آن را به حال خود رها کرد و اکنون پس از 2سال تعیین حریم آن را آغاز کرده است.
قطعا این محوطه وسیع درصورتی که مراقبت نشود، مورد تعرض‌های بیشتری قرار می‌گیرد.اما از سوی دیگر تهدید محوطه‌ها گاهی نیز از سوی اهالی محلی انجام می‌شود.
لقمان احمدزاده شوهانی، باستان‌شناس و عضو هیأت‌مدیره انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوش در این‌باره به همشهری گفت: رویکرد سهل‌انگارانه و نظارت نکردن سازمان میراث فرهنگی خوزستان در نگهداری از محوطه‌های باستانی، کشاورزان محلی را چنان بی‌پروا کرده است که حتی دامنه‌های تپه‌های باستانی را نیز شخم زده و زیرکشت گندم برده‌اند.
شوش، آغاز علم باستان‌شناسی
اما یکی دیگر از اساتید معروف رشته باستان‌شناسی با اعلام اینکه نمی‌خواهد نامی از وی برده شود، به همشهری گفت: متأسفانه وضعیت حفاظت از محوطه‌ها خوب نیست. وی با اشاره به منطقه شوش به‌عنوان اصلی‌ترین محوطه تاریخی کشور یادآور شد: شوش منطقه‌ای است که باستان‌شناسی دنیا از این محوطه شروع شده است.
فرانسوی‌ها 70 تا 80 سال در این محدوده کار کردند و باید در سال‌های 55 تا 56 در میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شد. در حال حاضر نیز اگر این محوطه را با عکس‌هایی که در سال 67 گرفته شده‌اند مقایسه کنید کاملا متوجه هجوم محدوده شهری به این منطقه تاریخی خواهید شد.
وی در ادامه افزود: در مجموعه فیروزآباد نیز چنین مشکلی دیده شده است. قرار بود خط راه‌آهن اصفهان، فارس، بوشهر از فاصله 300 متری نقش رستم عبور کند که خوشبختانه بعد از پیگیری‌ها این فاصله به 1000متر افزایش یافت.این استاد دانشگاه به محوطه‌های تاریخی دیگری نیز اشاره کرد که در معرض انواع تهدیدها قرار دارند یا حریم تاریخی آنها مورد هجوم کاوشگران غیرمجاز قرار گرفته است.
محدوده معروف به محوطه مقدس در پاسارگاد، کاخ چرخاب، کاخ بردک سیاه، جوبجی رامهرمز و محدوده‌های قرار گرفته در حریم سدهای گتوند و سیمره از این جمله هستند.
مجتبی گهستونی، سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان در ادامه اظهارات خود درباره چگونگی حفاظت از محوطه‌های تاریخی گفت: وقتی سازمان میراث فرهنگی خوزستان با انعقاد قراردادی بالغ بر 200میلیون تومان تعدادی باستان‌شناس را در شهرهای استان مامور می‌کند تا محوطه‌های باستانی را شناسایی کنند در نتیجه این اقدام متوجه می‌شویم عده زیادی از ساکنان آن مناطق کنجکاو شده و در این حالت است که باید منتظر عواقب بعدی بود.
با توجه به موارد ذکر شده و نگرانی‌های دست‌اندرکاران باید در انتظار تصمیم جدی مسئولان سازمان میراث فرهنگی در زمینه ثبت و حفاظت جدی از محوطه‌های تاریخی بود. براساس ماده 560 و 563 قانون تعزیرات هر گونه فعالیت در محوطه‌های تاریخی پیگرد قانونی دارد.
