اما نکته‌ای که در این زمینه از چشم آنان دور مانده است، تاریخ و یا میراثی است که با آبگیری سدها، به خواب ابدی فرو می‌رود!
متأسفانه در سال‌های اخیر به‌دلیل عملکرد متولیان میراث فرهنگی، آثار تاریخی در طرح‌های سدسازی به راحتی از میان رفته اند، اجرای طرح کارون 3 یکی از این موارد بود که بسیاری از آثار باستانی ایذه با آن به زیر آب رفت.
این اتفاق در سدهای دیگر نیز در شرف وقوع است، برخی میراث تاریخی را از بین می‌برند و گروهی دیگر میراث طبیعی را بر باد می‌دهند و این چرخه تخریب ظاهرا همچنان ادامه دارد چرا که به گفته رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، بیش از200 سد در کشور در حال ساخت است.
قربانی فرصت های شغلی
سه‌شنبه 22 دی 1388 گروهی از فعالان میراث فرهنگی خبر از اتفاقی دیگر در زمینه میراث تاریخی دادند: «سد تاریخی جره رامهرمز در آستانه غرق شدن است!»
برخی از کارشناسان میراث فرهنگی و آثار باستانی معتقدند با وجود اعلام مجری سد جره که از ایجاد 4هزار فرصت شغلی در بخش کشاورزی، گردشگری و صنایع جانبی به واسطه بهره‌برداری از این سد سخن به میان آورده با آبگیری آن، ده‌ها محوطه تاریخی از جمله یک سد مربوط به دوره ساسانی موسوم به جره، چند گور دخمه (گور بری)، خانه‌های متعلق به دوره اسلامی، قنات و کاریزهای پشت سد به زیرآب می‌رود
و تا کنون ده‌ها تپه باستانی از جمله تپه های زیره زرد، پا گچی، مولوچه، محوطه شاه جنید، محوطه عباس علی، تپه گوراب، تپه قزو و... برای ایجاد تاسیسات جانبی و کانال‌های پایین دست این سد تخریب شده‌اند.
پیامد سدسازی
«بی‌توجهی به ملاحظات زیست محیطی، خسارات جبران‌ناپذیری به محیط زیست و میراث طبیعی کشور وارد ساخته است.» این مضمونی است که تقریباً در تمام گفت‌وگوهای کارشناسان محیط زیست به شکل‌های مختلف مطرح می‌شود. به‌ویژه وقتی پای طرح‌های عمرانی نظیر ساخت جاده، انتقال شبکه نیرو، نفت، گاز و مخابرات درمیان باشد، بارها بر این نکته تاکید می‌شود که آنچه در کشور ما جایی ندارد ارزیابی زیست‌محیطی است.
سدسازی نیز از جمله طرح‌هایی است که همواره با تخریب و تهدید محیط زیست توأم بوده است. کارشناسان، خشک شدن تالاب‌ها و به‌تبع آن جابه‌جایی جمعیتی و تاثیر بر لانه‌گزینی پرندگان، فرسایش خاک و تخریب زیست‌بوم‌‌های حاشیه رودخانه‌ها را از بارزترین اثرات سدسازی بی‌رویه در کشور می‌دانند.
دکتر بصیری، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت‌وگویی با میراث خبر اعلام کرده بود که سد زدن موجب زیر آب رفتن اراضی و در نتیجه جابه‌جایی جمعیت می‌شود. البته در این میان، تخریب زیستگاه‌ها هم اتفاقی نامیمون است که در پس‌لرزه‌های اجرای طرح های سدسازی به‌وقوع می‌پیوندد، به‌طوری که 90 در صد زیست‌بوم ایران قربانی سدسازی غیراصولی شده است.
قربانیان در صف
کارشناسان معتقدند بی‌توجهی به شرایط زیست‌محیطی در زمان اجرای طرح های سدسازی در همان قدم نخست 80 تا 90 درصد زیست‌بوم منطقه را به کلی نابود کندو به یک فاجعه زیست‌محیطی تبدیل می‌شود.
«اسماعیل کهرم»، کارشناس ارزیابی زیست‌محیطی در این باره می‌گوید: «در طرح‌های سدسازی باید از همان ابتدای اجرای طرح و پیش از مراحل اجرایی، ارزیابی‌های دقیق زیست‌محیطی انجام و در این ارزیابی‌ها همه پیامدهای مثبت و منفی در نظر گرفته شود، به‌گونه‌ای که طرحی که مورد تایید قرار می‌گیرد کمترین لطمه را به زیست‌بوم وارد کند.»
تخریب زمین‌های دشت عقیلی
«صدها کامیون به‌صورت شبانه‌روزی خاک مرغوب این اراضی و شن، ماسه و سنگ های کف رودخانه را بار می‌زنند و در مناطق دیگر تخلیه می‌کنند تا سد «گتوند علیا» برای آبگیری سال آینده آماده شود.»
این خبری است که 28 بهمن‌ماه از سوی دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان به پایگاه خبری فضای سبز و محیط زیست ایران (سبزپرس) رسید.مجتبی گهستونی در این باره گفت: تخریب محیط زیست دشت عقیلی در حالی صورت می‌گیرد که براساس گفته مسئولان سد گتوند، راندمان خاک‌ریزی در دی‌ماه سال جاری نسبت به ماه‌های مشابه در سال گذشته ۴ برابر شده و رکورد بی‌نظیری در این زمینه درکشور به ثبت رسیده است!
او ادامه داد: برای احداث سد گتوند علیا که به‌عنوان بلندترین سد خاکی کشور در دست ساخت است، ۳۱ میلیون مترمکعب خاک ریزی پیش‌بینی شده است، به همین علت از 500 هکتار اراضی حاصلخیز دشت عقیلی به عمق بیش از 5 متر گودبرداری شده تا خاک رس برای ساخت این سد ـ که قرار است در سال ۱۳۸۹ آبگیری شود ـ مورد استفاده قرارگیرد.
او اضافه کرد: ریشه‌کنی صدها اصله درخت، از بین رفتن ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی، جلوگیری از کشت صدها تن محصول صیفی همچون هندوانه، گوجه، خیار، پیاز و... در طول سال، ایجاد ناهمگونی منظری در دشت عقیلی، بیکار کردن ده‌ها نفر و پیامدهای مخرب دیگر نتیجه گودبرداری از اراضی دشت حاصلخیز عقیلی است.
این فعال میراث فرهنگی ادامه داد: در این گودبرداری ۵۰۰ هکتاری که در چند منطقه صورت گرفته تنها تعداد اندکی از درختان حفظ شده است.
همشهری استانها
