این اعلام البته از سوی مجری سازنده سد که قرار است بهعنوان نیروگاه برقآبی نیز مورد استفاده قرار بگیرد صورت گرفت. محوطه باستانی و تاریخی سیمره که در نوار مرزی 2استان لرستان و ایلام قرار گرفته است آثاری از دوران پیش از تاریخ از دوره پارینهسنگی تا عصر مفرغ و آهن و دوران اشکانی و ساسانی تا دوره اسلامی را در خود جای داده است. احداث سد سیمره در این محوطه از کشور که آثار ارزشمند باستانی متعلق به دورههای مختلف تمدنی و باستانی را در خود جای داده سؤالاتی ایجاد کرد که پاسخ به آنها میتواند نگرانیها مبنی بر تهدید آثار باستانی کشور را کاهش دهد.
محوطهای که قرار است سد سیمره در آن آبگیری شود از محوطههای بسیار کهن ایران است که به گفته رئیس پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی بررسی و کاوشهای باستانشناسی محوطه حوزه آبگیر آن سد از 4 سال پیش شروع شده و تا به امروز نیز ادامه دارد. گفته میشود تمامی هزینه کاوشهای انجام شده برعهده سازندگان سد بوده و سازمان میراث فرهنگی مشارکت فعالی در روند کاوشهای باستانشناسی در حوزه آبگیر سد نداشته است.
محل احداث سد سیمره که در محل تلاقی استان ایلام و لرستان قرار دارد خود دارای تاریخ کهنی است که به موجب کاوشهای انجام شده به دوران پیش از تاریخ نیز میرسد. تپههای للار، چیاسبز، پایههای یک پل تاریخی، آسیاب آبی و گورستان کافران از آن دسته آثار باستانی است که بهرغم انجام پروژههای نجات بخشی احتمال میرود به زیر آب بروند.
دره سیمره از دیرباز به لحاظ ویژگیهای طبیعی، اجتماعی و اقتصادی و موقعیت خاص خود همواره مورد توجه گروههای انسانی بود. طبیعت زیبای منطقه در فصل زمستان و بهار و گچبریهای به دست آمده شبیه به آنچه در تیسفون وجود داشته در کاوشهای صورت گرفته نشان میدهد که کوشکهای ساسانی نیز در این نقطه از کشور برپا بود.
اکنون سد سیمره مجوز آبگیری از سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری را به دست آورده است. آبگیری این سد البته با مخالفت برخی باستانشناسها نیز روبهرو بود. منتقدان آبگیری این سد میگویند چگونه است که برای انجام کاوشهای سد سیوند گروههای مشترک باستانشناسی ایرانی و خارجی با یکدیگر به فعالیت مشترک پرداختند ولی در کاوشهای انجام شده در محوطه آبگیری سد سیمره که البته ارزش تاریخی و تمدنی آن بیشتر از سد سیوند بوده از باستانشناسان خبره و هیأتهای مشترک کاوش استفاده نشده است؟
به گفته برخی باستانشناسان و دوستداران میراث فرهنگی سازمان متولی در موضوع کاوشهای سیمره تا حدودی منفعلانه عمل کرده و کاوشهای صورت گرفته نیز در سطح محدود انجام شده است. براساس خبرهای رسیده از فعالان میراث فرهنگی و برخی منابع موثق به روزنامه همشهری، کاوشهای انجام شده بهمنظور آبگیری سد سیمره که البته قرار است بهعنوان نیروگاه برقآبی نیز مورد استفاده قرار بگیرد بهطور کامل انجام نشده و حتی پروژههای نجات بخشی آثار واقع در محدوده سد سیمره نیز بهطور کامل انجام نشده است.
محوطه آبگیری سد سیمره مملو از آثار باستانی است که عمر برخی از آنها حتی به دورههای پیش از تاریخ میرسد. فصلهای کاوش در این محوطه نیز کافی نبوده است بدین ترتیب به گفته برخی باستانشناسها درصورت آبگیری سد سیمره که 50کیلومتر از نوار مرزی حدفاصل استانهای لرستان و ایلام را به زیر آب میبرد آثار تاریخی باقی مانده نیز زیر آب مدفون میماند.
برخی افراد که بهدلیل ممانعت سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری نسبت به انجام گفتوگو با رسانهها، خواستار آن شدند که نامی از آنها در این گزارش برده نشود اطلاعات جالبی درخصوص انجام مطالعات باستانشناسی در حوزه آبگیر سد سیمره دارند که با آنچه مسئولان رسمی اعلام میکنند اندکی متفاوت است.
آنها بر این نکته تأکید دارند که سیمره یکی از حوزههای تمدنی بسیار باارزش به لحاظ مطالعات باستانشناسی در ایران است. به گفته این افراد از باستانشناسهای قوی ایرانی در داخل و خارج از کشور برای انجام کاوشها دعوت نشده و پژوهشکده میراث فرهنگی تنها درصدد ارائه گزارش کار برآمده است. شنیده شد که حتی باستانشناسهای ایرانی در مقاطع دکترای خارج از کشور نیز حاضر به سرمایهگذاری برای انجام مطالعات در موضوع سیمره بودهاند که این امر محقق نشده است.
بررسیهای ابتدایی در حوزه آبگیری سد سیوند از سال 86 آغاز شده و گفته میشود که بهدلیل انتخاب بد زمان و پوشش گیاهی در این بررسیها نیز برخی آثار شناسایی نشدند. محل احداث سد در سیمره قرار دارد که مرز دو استان لرستان و ایلام است به این ترتیب که این محدوده کهن از لرستان در شهرستان کوهدشت قرار گرفته و در ایلام نیز درهشهر و شیروان چرداول را در خود جای داده است.
در بررسیهای نخست تخمین زده شد که با احتساب محوطههای دورمانده از چشم گروه بررسیکننده، آثار باستانی و تاریخی موجود در محوطه 150 اثر مشتمل بر تپهها و گورستانهای باستانی، پلها و قلعهها و آسیابهای آبی باشد که هر کدام نیازمند فصلهای طولانی کاوش یا بررسی هستند.
به گفته یکی از باستانشناسها درست است که توسعه خوب است و نمیتوان در برابر آن ایستاد ولی طرحهای توسعهای نباید موجب نابودی یا ایجاد مشکل برای محیطزیست و میراث فرهنگی کشور شود.
جالب آنکه از میان 150 اثر موجود در این محوطه تنها 15 اثر در پروژه نجات بخشی قرارگرفتهاند. از میان کاوشها نیز تنها محوطههایی که از اهمیت بیشتری نسبت به دیگر محوطههای حوزه آبگیر برخوردار بودند مورد کاوش قرار گرفتند. گفته میشود آثاری از دورههای مختلف تاریخی از عصر نوسنگی، مفرغ و آهن تا دوره اشکانی، ساسانی، هخامنشی و دوره اسلامی در این محوطه حوزه آبگیر سد یافت شده است.
یک پل تاریخی نیز که از تمام آن تنها پایههایش مانده است نیز از آن دسته آثار موجود در محوطه آبگیر سد سیمره است. آبگیری سد سیمره در وسعتی برابر با 50 کیلومتر صورت میگیرد. یک باستانشناس به همشهری میگوید: آثار ارزشمندی از دورههای مختلف در سیمره وجود دارد. اینکه اثری از دوره مفرغ در این محوطه خارج شود اهمیت زیادی دارد یا وقتی گچبریهای ساسانی به دست میآید که نمونههای آن در تیسفون و دیگر محوطههای باستانی کشور وجود داشته خود نشانگر ارزشمند بودن این منطقه است.به گفته وی آثار شناسایی شده در بررسیهای تاریخی اهمیت زیادی دارند و پژوهشکده میراث فرهنگی در موضوع کاوشهای سیمره بسیار کوتاهی کرد و نتوانست به نیاز باستانشناسی کشور پاسخ بدهد.
کامیار عبدی، باستانشناسی که البته در یکی از فصلهای کاوشدر سیمره نیز حضور داشته، میگوید: براساس آنچه باستانشناسهای دیگر نیز اعلام کردهاند آثاری از 25 هزار سال قبل تا دوران اسلامی در کاوشهای سیمره به دستآمده و سفالهای نادری نیز از این محوطه تاریخی یافت شده است. وی همچنین بهوجود یادگارهایی از دوران ساسانی شبیه به کوشک یا کاروانسرهای ساسانی در این محوطه با استناد به گچبریهای ساسانی یافت شده از سیمره خبر میدهد.
اهمیت جغرافیایی سیمره به گفته این باستانشناس از آنرو است که این منطقه یکی از راههایی بود که ایلام را به زاگرس و خوزستان و از آنجا به عراق وصل میکرد. وی از این منظر به آبگیری سد سیمره نگاه میکند که این اقدام منجر به از میان رفتن بخشی از آثار باستانی میشود. به گفته عبدی، محوطههای اطراف نیز درصورت آبگیری سد ممکن است دچار فرسایش و از بین رفتن آثار تاریخی موجود در آن شوند.