این اختلال که احتمالاً ناشی از پاسخ بدن به یک ویروس است زمانی به‌وجود می‌آید که در اثر ویروس، عصب صورتی خصوصاً قسمتی که در داخل کانال استخوانی استخوان گیجگاهی قرار دارد متورم شده و به‌علت نبود فضای کافی روی ساختمان عصب در داخل کانال فشار وارد شده و باعث صدمه عصب می‌شود.
فلج ایدیوپاتیک صورت، بیماری شایعی است و ۲۰نفر از هر۱۰۰۰۰۰نفر در سال به آن مبتلا می‌شوند. فلج عصب زوج هفتم مغزی یا عصب صورتی منجر به فلج بل (Bell's palsy) می‌شود. در این حالت عضلات صورت به‌صورت ناگهانی و به‌طور موقت فلج می‌شوند و اغلب تنها یک طرف صورت را گرفتار می‌کنند.
درگیری عصب صورت معمولا به تنهایی یک بیماری نیست بلکه علامتی از یک بیماری دیگر است مانند عفونت، آسیب یا تومور عصب صورت. اگرچه دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد فلج بل دارای یک مکانیسم ایمنی التهابی ویروسی است. این بیماری در هر گروه سنی رخ می‌دهد ولی در 2۰تا4۰ سالگی شایع‌تر است.
درگیری عصب صورت می‌تواند با انقباضات عضلات صورت، ضعف عضلات و یا فلج صورت خود را نشان دهد، پزشک با ارزیابی‌های خود سعی در تشخیص علت درگیری عصب صورت دارد. پزشکان متخصص گوش و حلق و بینی و متخصصان مغز و اعصاب در میان سایر پزشکان بیشتر از بقیه با مشکلات عصب صورت آشنا بوده و تجربه بیشتری در درمان مشکلات آن دارند. دکتر ابوالفضل نجاران، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش در این باره می‌گوید: این بیماری ایجاد دفرمیتی درصورت می‌کند. یک فرد بالغ با شکایت از بی‌حسی مراجعه می‌کند.
احساس تورم، درد یا تغییر در سایر حس‌ها در یک سمت صورت؛ لبخند کج، کشیدگی دهان به سمتی یا ضعف بدون‌قرینه عضلات صورت؛ چشم تحریک‌شده، خشک یا با اشک‌ریزش؛ آب‌ریزش از گوشه‌دهان، یا تغییر در شنوایی یا چشایی از علائم این بیماری است. با نگاه اول می‌توان فهمید که بیمار هوشیار و اورینته است و فلج یکطرفه صورت دارد که یک سمت پیشانی را هم شامل می‌شود.
به گفته وی معاینه‌فیزیکی اعصاب کرانیال و بالای گردن، و قدرت عضلات نشان می‌دهد که آیا درگیری یکطرفه است یا دوطرفه. پزشک معمولا از بیمار می‌خواهد تا پیشانی خود را چروک بیندازد، چشمانش را روی هم فشار دهد، لبخند بزند، گونه‌هایش را باد کند و سوت بزند، و به‌دقت صورت را از نظر عدم‌قرینگی مشاهده می‌کند. اشک‌ریزش، توانایی بستن چشم‌ها، چک کردن حواس شنوایی و چشایی وکانال گوش می‌تواند کمک مهمی در تشخیص این بیماری نماید.
علائم فلج بل
به گفته دکتر نجاران ، علائم فلج بل شامل ضعف در یک طرف صورت، انقباضات کوتاه‌مدت عضلانی، افتادگی پلک و لب، اشک‌ریزش و سرازیر شدن آب دهان در طرف مبتلا، خشکی چشم، خشکی دهان، اختلال چشایی و لبخند کج است.
اغلب افراد مبتلا به فلج بل در طول دو تا سه هفته بدون درمان بهبود پیدا می‌کنند. موفق‌ترین شیوه درمان این است که علت آسیب عصبی را شناسایی و برطرف کرد. گاه سی‌تی‌اسکن یا ام.آر.آی مغز و الکترومیوگرافی عصب هفتم توصیه می‌شود. اکثریت مبتلایان به فلج صورتی بل در طول سه تا شش ماه کاملا درمان می‌شوند.
عصب صورت چه کاری را انجام می‌دهد؟
عصب صورتی شباهت زیادی به کابل تلفن دارد و حاوی حدود 7000 فیبر عصبی است. هر فیبر عصبی باعث هدایت پیام های الکتریکی به سمت یک عضله مخصوص درصورت می‌شود که این پیام‌ها در نهایت باعث تغییر حالت صورت به شکل خنده، تبسم، گریه، اخم و... می‌شود و برای همین کارکرد سالم این عصب در ارتباطات روزمره ما دارای اهمیت زیادی است. هرگاه حدود نصف و یا بیش از نصف این فیبرهای عصبی قطع شوند، ضعف عضلات صورت اتفاق می‌افتد. درصورتی‌که این فیبرهای تحریک شوند آن‌وقت حرکاتی در عضلات صورت مثل اسپاسم عضلات و یا انقباضات مکرر عضلات صورت رخ می‌دهد.
عصب صورتی نه تنها باعث انتقال پیام‌های عصبی به عضلات صورت می‌شود بلکه شاخه‌هایی هم به غدد اشکی، غدد بزاقی و عضله استخوان رکابی در گوش میانی می‌فرستد. همچنین این عصب حس چشایی قسمت جلویی زبان را نیز بر عهده دارد.
از آنجایی که عملکرد عصب صورتی بسیار زیاد و پیچیده است، علائم زیادی ممکن است در اثر اختلال عملکرد عصب صورتی در فرد بروز کند. به‌طور خلاصه آسیب به عصب صورتی می‌تواند باعث انقباضات پراکنده عضلات صورت، فلج صورت، خشکی چشم، خشکی دهان و یا اختلال در حس چشایی شود.
رایج‌ترین آزمایش‌های تشخیصی
پزشک برای آنکه مطمئن شود، علت ضعف عضلات صورت فلج بل بوده و نه عامل دیگری، مجموعه‌ای از سؤالات را از بیمار می‌پرسد و سپس معاینه کامل بدن خصوصاً سر، گردن و گوش‌ها را انجام داده و سپس مجموعه‌ای از سایر تست‌ها را هم انجام می‌دهد که شایعترین آزمایش‌ها به قرار زیر است:
1- تست‌های شنوایی: این تست خصوصاً برای مشخص کردن مواردی که عصب شنوایی را درگیر کرده است و یا آسیب به گوش داخلی و یا درگیری مکانیسم‌های ظریف شنوایی را باعث شده مفید است.
2- تست‌های تعادلی: درگیری عصب تعادلی را ارزیابی می‌کند.
3- تست اشک: قدرت تولید اشک را در چشمان می‌سنجد و درصورتی‌که تولید اشک کم شده باشد، ممکن است قطره‌های چشمی برای جلوگیری از خشکی سطح قرنیه مورد نیاز باشد.
4- تست‌های تصویربرداری: CT اسکن و MRI درصورتی که عامل آسیب عصب صورتی، تومور، شکستگی استخوان و یا اختلالات ساختمانی در اطراف عصب صورتی باشد می‌تواند این موارد را مشخص کند.
5- تست‌های الکتریکی: تحریک الکتریکی عصب صورتی برای اینکه متوجه شویم، شدت آسیب به آن چه مقدار بوده است انجام می‌شود. این تست در فواصل منظم ممکن است تکرار شود تا روند ترمیم و یا اصلاح عملکرد عصب صورتی مشخص شود.
اگر عفونت دلیل بیماری باشد، آن‌وقت استفاده از آنتی بیوتیک (مثلاً در عفونت گوش میانی) و یا عوامل ضد‌ویروس(مثلاً در عفونت ویروس تب خال که باعث درگیری اعصاب مختلفی می‌تواند شود) درمانی مؤثر خواهد بود.
اگر فقط یک تورم ساده در بدنه عصب باعث ایجاد علائم اختلال عصب صورتی شده باشد، آن‌وقت استفاده از داروهای استروئیدی می‌تواند مؤثر باشد.
در شرایط خاصی نیز عمل جراحی استخوان اطراف عصب و برداشتن استخوان برای رفع فشار از روی عصب ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
