مناطق 21، 20، 12 و 16 از جمله مناطقی هستند که برای پیوستن به طرح جامعه ایمن در حال فعالیت هستند. بوهنریکسون، کارشناس‌ارشد دفتر همکاری‌های سازمان بهداشت جهانی در دانشگاه کارولینسکای سوئد و رضا محمدی، کارشناس و مشاور مرکز همکاری‌های سازمان بهداشت جهانی در زمینه ارتقای ایمنی مبتنی بر جامعه ایمن در گفت‌وگویی با همشهری
به شرح فعالیت‌های انجام شده این سازمان در ایران و جهان پرداختند.
- با توجه به فعالیت‌های سازمان بهداشت جهانی آیا امیدوارید که شهرهای جهان به این طرح بپیوندند؟
هنریکسون: مسلما بعید است که تمام شهرهای جهان به طرح جامعه ایمن بپیوندند اما امیدوار خواهیم بود که مدل ایران در هر استان، دست‌کم در یک شهر را الگو قرار بگیرد و شهر ایمن را در آن به اجرا درآوریم. من امیدوارم که ایران به نقطه‌ای برسد که یک مرکز ملی را برای جریان ایمن‌سازی به‌وجود آورد تا بتوانیم به بسیاری از شهرهای ایران خدمات‌رسانی کنیم، به‌ویژه اینکه هم‌اکنون 12شهر از ایران در طرح جامعه ایمن حضور دارند.
- هدف از ایمن کردن شهرها چیست؟
محمدی: نگاه به ایمنی از نظر مدیران جامعه، نگاه به یک پیش‌نیاز برای سلامتی جامعه است. اگر نگاه ما به انسان، به‌عنوان محور اصلی توسعه و پیشرفت باشد، سلامت آن برای ما مهم است. برای ایجاد جامعه سالم نیز با توجه به روند تغییر بیماری‌ها از واگیر به غیرواگیر، باید اقدامات بسیاری انجام داد، به‌ویژه اینکه دیگر نباید انتظار داشته باشیم تنها وزارت بهداشت مسئول سلامت جامعه باشد، بلکه مدیران شهری نیز باید در این راستا گام بردارند که خوشبختانه شهرداری تهران در این راستا پیشقدم شده است.
- استقرار جامعه ایمن در شهر تهران با چه مشکلاتی روبه‌رو بوده؟ در واقع می‌توان انتظار داشت که پس از اجرای طرح، تهران به یک شهر ایمن با الگوی واحد تبدیل شود؟
هنریکسون: استقرار جامعه ایمن در تهران یا در ایران با دیگر مناطق مختلف جهان بسیار متفاوت است. این تفاوت را حتی در شهر بزرگی مثل تهران می‌توان ملاحظه کرد. تفاوت مناطق تهران در اجرای طرح با توجه به جمعیت شهری متفاوت است. اجرای طرح در منطقه به منطقه شهر تهران متفاوت است. هنگامی هم که برای نخستین بار طرح پیوستن یک منطقه از شهر تهران و درنهایت کل شهر به طرح جامعه ایمن مطرح شد، ما تصور می‌کردیم که باید منطقه به منطقه عمل کنیم.
هم‌اکنون بسیاری از متفکران در مورد یک ملت ایمن سخن می‌گویند. فکر می‌کنم این بحث در مورد تهران چندان درست نباشد. تهران به‌دلیل بافت مسکونی‌‌اش تفاوت‌های بسیاری در اجرای طرح دارد و در نتیجه عکس‌العمل مناطق مختلف آن در برابر بحران‌های مختلف، گوناگون و متفاوت خواهد بود. ملت ایمن بیشتر در مورد کشور- شهرها صادق است؛ مناطقی مانند کویت و موناکو.
محمدی: در حال حاضر متوجه شده‌ایم که مدیریت شهری تهران به سمت مدیریت واحد شهری پیش می‌رود و این همدلی را هم‌اکنون در مسئولان شهری می‌بینیم؛ به‌ویژه برای من که یک ایرانی هستم و در خارج از کشور زندگی می‌کنم بیشتر قابل درک است. هنگامی که این طرح در سال76 توسط وزارت بهداشت شروع شد اصلا تهران مورد نظر نبود. در برخی شهرها مانند کاشمر و ارسنجان این طرح به اجرا درآمد اما هنگامی که شاهد تلاش داوطلبانه شهرداری تهران برای اجرای این طرح شدیم، بسیار شگفت‌زده شدیم؛ هرچند در اجرای این طرح برخی نهادها همکاری‌های خوبی کردند و برخی نیز با شهرداری تهران چندان همکاری مناسبی انجام ندادند.
- آیا سازمان بهداشت جهانی در این اندیشه است که شهرهای بسیار بی‌کیفیت مانند لاگوس در نیجریه را به این طرح وارد کند؟
هنریکسون: برای پیوستن به جامعه ایمن، هر شهری نمی‌تواند اعلام آمادگی کند. مسلما به سطح منطقی از بلوغ شهری نیاز است تا هر شهر بتواند برای پیوستن به جامعه ایمن اعلام آمادگی کند. من به شهرهای زیادی در آمریکای لاتین سفر کرده‌ام. هنوز بسیاری از شهرهای جنوب آمریکا به این سطح از بلوغ نرسیده‌اند تا بتوانند به جامعه ایمن بپیوندند. به‌عنوان مثال 10سال قبل در ایران بسیاری از مردم در حوادث رانندگی کشته می‌شدند اما از سال2007 در ایران، کنفرانس بین‌المللی جامعه ایمن برگزار شد.
در آن سال دولت برقراری جامعه ایمن در ایران را یکی از نیازهای خود اعلام کرد اما هنوز بسیاری از شهرهای جهان با مشکلات اولیه دست به گریبانند. هنوز در مکزیکوسیتی برخی از مردم در زاغه‌های حاشیه شهرها زندگی می‌کنند. جایی که هنوز مردم از امکانات اولیه زندگی محرومند، نمی‌توانیم برای ارتقای سلامت مردم اقدامی کنیم. اگرچه در تهران نیز هنوز مشکلاتی وجود دارد؛ مانند وضعیت رانندگی کردن شهروندان که بیشتر شبیه به ماجراجویی است اما آنچه می‌توانم در مورد تهران بگویم این است که این شهر توانسته به حداقل‌هایی دست یابد که بتواند جامعه ایمن را در خود مستقر کند و باعث افزایش کیفیت زندگی شهری شود.
- در واقع طرح جامعه ایمن در کشورهایی اجرا می‌شود که حداقل‌هایی از توسعه را داشته باشند؟
محمدی: در اجرای طرح جامعه ایمن ما چندان به توسعه‌یافته یا در حال توسعه بودن کشورها کاری نداریم. بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته خواهان ارائه این خدمات هستند. اما هر کشور باید حداقل‌هایی از بلوغ زندگی شهری را داشته باشد؛ به‌عنوان مثال هم‌اکنون طرح جامعه ایمن در برخی از شهرهای آمریکا، کانادا، آلمان، سوئد، نیوزیلند، چین و استرالیا در حال اجراست. آنچه برای ما اهمیت دارد و در شاخصه‌های توسعه‌ای به آن اشاره کرده‌ایم، سطحی از بلوغ شهری است. به‌عنوان مثال تهران هنوز به لحاظ رفتار ترافیکی با شاخصه‌های ما فاصله دارد اما حداقل‌هایی را هم داراست.
- یعنی می‌خواهید بگویید که این طرح همزمان در بسیاری از شهرهای مختلف اعم از توسعه‌یافته و در حال‌توسعه در دست اجراست؟
هنریکسون: بله. هم‌اکنون این طرح در بسیاری از شهرهای مختلف در حال اجراست. به‌عنوان مثال در کیپ‌تاون در آفریقای جنوبی که از جوامع مختلف قومی و قبیله‌ای تشکیل‌شده در حال اجراست. در این شهر همچنان آپارتاید نمود دارد. شهر دروگبان نیز در این کشور که یک شهر انگلیسی با استانداردهای جهانی است از شهرهای اجرای این طرح است. در حاشیه‌های شهری کیپ تاون که به‌صورت حلبی‌آباد است و زندگی زاغه‌نشینی رواج دارد، وضعیت متفاوت است؛ خشونت‌های غیرقابل باور در این منطقه بسیار دیده می‌شود.
بسیاری از پزشکان حتی در شهرهای‌توسعه‌نیافته نیز به سمت استقرار جامعه ایمن پیش می‌روند. همه آنها تلاش می‌کنند تا نظامی واحد در مناطق مختلف جهان ایجاد شود؛ از ادورادو پارک در ژوهانسبورگ تا دوربان. نکته مهم این است که همه تلاش می‌کنیم تا شبکه‌ای از جوامع ایمن داشته باشیم و این افراد بتوانند با همدیگر ارتباط داشته باشند و تجاربشان را به هم منتقل کنند تا بحران‌های طبیعی و بیماری‌ها و مشکلات زندگی شهری را هر چه زودتر و سریع‌تر رفع کنند.
