فرقی نمی‌کند چه ساعتی از شبانه‌‌روز به شهر مقصدتان برسید، چون هتل‌ها در آن فصل به اندازه‌ای جای خالی دارند که حتی می‌توانید اتاقتان را هر شب تغییر دهید. ولی در آخرین روزهای اسفند، داستان عوض می‌شود و تا پایان تعطیلات نوروز این شما هستید که باید به حرف هتلداران گوش بدهید و هر اتاقی را که در اختیارتان گذاشتند، دو دستی بچسبید تا بتوانید یک شب را در آن سپری کنید.
با این حال در تعطیلات نوروزی امسال هتلداران برخی از استان‌ها با نگرانی مشاهده کردند که اتاق‌هایشان حتی در پرمسافرترین روزهای سال، خالی مانده است.
هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها و دیگر اماکن مجاز اقامتی مشهد در ایام نوروز امسال با کاهش 40درصدی ضریب اشغال در مقایسه با سال گذشته مواجه شدند در حالی که همین شاخص در نوروز 89، رشدی 30 درصدی را نشان می‌داد. حالا که تعطیلات نوروز پشت سرگذاشته شده، بزرگ‌ترین نگرانی هتلداران مشهدی این است که در ماه‌های آینده نیز این کاهش ادامه یابد. مشهد یکی از معدود شهرهای گردشگرپذیر است که مسافران آن فقط به تعطیلات یا فصل‌های خاصی از سال محدود نمی‌شوند، بنابراین اگر سفرهای نوروزی به این شهر کاهش یابد، این نگرانی در بین هتلداران گسترش می‌یابد که احتمال دارد این وضع در دیگر روزهای سال هم ادامه پیدا کند.
خانه‌ها در رقابت با هتل‌ها
محمد قانعی، رئیس اتحادیه هتلداران خراسان رضوی، درباره نگرانی‌های هتلداران این استان می‌گوید: «ما برای کاهش درصد اشغال هتل‌ها در نوروز نگران نیستیم؛ نگرانی ما از ماه‌ها و روزهای آینده است. وقتی مشهد که باید گل سرسبد گردشگری کشور باشد با کاهش 40درصدی ضریب اشغال هتل‌ها مواجه می‌شود، یعنی این صنعت روزهای سختی را پیش‌رو دارد. پیش‌بینی ما این است که در ماه‌های بعدی سال هم روند کاهش مسافر در مشهد ادامه خواهد یافت.»
این نگرانی‌ها در حالی به‌وجود آمده که از سال‌ها پیش سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در صنعت هتلدارای خراسان‌رضوی صورت گرفته است، به همین دلیل بسیاری از سرمایه‌گذاران نیز چشم‌انتظار روزهای پیش‌رو هستند تا ببینند چه سرنوشتی برای آنان رقم می‌خورد.
قانعی که مدیریت هتل آزادی مشهد را بر عهده دارد معتقد است آسیب دیدن صنعت هتلدارای فقط به سرمایه‌گذاران این بخش ضربه نمی‌زند و بسیاری از دیگر بخش‌های اقتصادی و اجتماعی نیز تحت‌تأثیر این آسیب قرار می‌گیرند؛ «وقتی یک هتل تعطیل شود، فقط سرمایه‌گذار و صاحب هتل آسیب نمی‌بیند، بلکه همه کسانی که در آن مجموعه مشغول کار هستند دچار بحران و مشکل می‌شوند که مشکلات آنان در درازمدت به جامعه انتقال می‌یابد. در واقع سرمایه‌گذار، هتلش را تعطیل می‌کند و به هر راهی که باشد با طلبکارها و بانک کنار می‌آید اما افراد شاغل در آن مجموعه نمی‌توانند به سادگی مشکل خود را رفع کنند.» این هتلدار مشهدی از وجود هتلی در مشهد می‌گوید که با در اختیار داشتن 580 شاغل، نزدیک به 60 میلیارد تومان بدهی دارد و در وضع کنونی امید چندانی به ادامه فعالیت آن برای مدتی طولانی وجود ندارد.
براساس آمار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی در این استان 127 هتل، 527 مهمانپذیر، یک متل و هزار و 267 منزل شخصی و استیجاری پذیرای مسافران هستند. افزون بر آن، در تعطیلات نوروز از کلاس‌های درس، مهمانسراهای دولتی و کمپ‌های موقت هم برای اسکان مسافران استفاده می‌شود با این حال هیچ‌یک از این مراکز مشکلی برای کار هتلداران به‌وجود نیاورده است، تنها مشکل آنان با خانه‌های استیجاری غیرمجاز است که در حال تبدیل شدن به رقیبی برای هتل‌ها هستند. رئیس اتحادیه هتلداران خراسان رضوی تنها راه حل این مشکل را نظارت دولتی می‌داند و تأکید می‌کند: «هتلداران براساس تمام ضوابط موجود کار می‌کنند و باید عوارض و مالیات پرداخت کنند، اما به جای آنکه از آنان حمایت شود، می‌بینیم خانه‌های شخصی در حال در دست گرفتن بازار اسکان مسافران مشهد هستند. ورود این خانه‌ها که بدون هیچ نظارت و ضابطه‌ای مشغول کار هستند، به چرخه هتلداری، عوارض اقتصادی و اجتماعی به‌دنبال خواهد داشت و به بسیاری از ناهنجاری‌ها دامن می‌زند.»
او می‌افزاید: «زمانی در شهر مشهد به خانه‌های استیجاری نیاز داریم که هتل‌ها فضای کافی برای اسکان مسافران نداشته باشند، یا ضوابط را رعایت نکنند یا گران باشند که هیچ‌یک از این اتفاق‌ها در مشهد نیفتاده است حتی امسال قیمت هتل‌ها افزایش پیدا نکرد. در تعطیلات نوروز قیمت اتاق در هتلی 2ستاره با صبحانه، ناهار و شام هر شب بین 15 تا 20 هزار تومان بود که مبلغ بسیار کمی برای چنین خدماتی است. ما به حمایت دولت نیاز داریم چون امسال در کنار کاهش مسافر با افزایش هزینه‌ها مواجه بودیم. در چنین وضعی دیگر نمی‌توانیم با خانه‌های شخصی رقابت کنیم چون بر شیوه فعالیت آنها هیچ نظارتی وجود ندارد و رقابت ما با آنها در حالت نابرابر انجام می‌شود.»
«نصف جهان» در کما
اصفهان یکی دیگر از شهرهای کشور است که تعداد مسافران آن در روزهای سال، اوج و فرود دارد و می‌توان گفت که مسافران نصف‌جهان به یک فصل خاص یا تعطیلات محدود نمی‌شوند. اما پیش از آغاز تعطیلات نوروز امسال، هتلداران اصفهانی از وضع کار و کاسبی خود بسیار نگران بودند تا جایی که علی‌اصغر رضایت، رئیس اتحادیه هتلداران استان اصفهان، بهمن سال گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاری میراث فرهنگی عنوان کرده بود: «هتل‌های بزرگ اصفهان تا امروز درخواست چندانی برای رزرو نداشته‌اند، در حالی که در مدت مشابه سال‌های گذشته، تعداد زیادی از هتل‌های این شهر برای تعطیلات نوروز رزرو می‌شد که بر همین اساس پیش‌بینی می‌کنیم امسال تعداد مسافران نوروزی کمتر از سال‌های گذشته باشد.» البته هتلداران اصفهانی به بداقبالی همکاران مشهدی و شیرازی خود نبودند با این حال با رشد سال‌های گذشته نیز مواجه نشدند. براساس آمار اتحادیه هتلداران استان اصفهان میزان اشغال هتل‌های این استان، نزدیک به همان آمار سال گذشته بود. از 27 اسفند 89 تا 13 فروردین 90، میزان اشغال هتل‌های اصفهان معادل 81/34 درصد اعلام شد.
علی اصغر رضایت درباره نگرانی‌های هتلداران در روزهای پیش از آغاز تعطیلات نوروز می‌گوید: «در آن زمان هنوز وضع هدفمند کردن یارانه‌ها مشخص نبود و نمی‌دانستیم مسافر به اصفهان می‌آید یا نه. در اصفهان میزان اشغال هتل‌ها مانند سال گذشته بود اما در مشهد و شیراز میزان اشغال، کاهش پیدا کرد. البته در مازندران این رقم افزایش داشت که این موضوع نشان می‌دهد با توجه به کمتر بودن مصرف بنزین در مسافت بین تهران تا شمال در مقایسه با شهرهای دیگر، مسافران نوروزی ترجیح دادند فاصله‌های کوتاه‌تر را به‌عنوان مقصد سفرهای خود انتخاب کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «با مسئولان تعدادی از جایگاه‌های سوخت‌گیری اصفهان تماس گرفتیم و براساس آماری که آنان ارائه دادند، مشخص شد حدود 40 درصد از مسافرانی که در تعطیلات نوروز در این جایگاه‌ها سوخت‌گیری کرده‌اند از سهمیه بنزین 100 تومانی، 40درصد از سهمیه بنزین 400تومانی و 20درصد دیگر از بنزین 700 تومانی استفاده کرده‌اند.»
رضایت که مدیریت هتل کارون اصفهان را برعهده دارد یکی از مشکلات هتلداران در شهرهایی مانند اصفهان را کم‌کاری در جذب گردشگر می‌داند؛ «در استان اصفهان فقط میدان نقش‌جهان و ابنیه تاریخی وجود ندارد. استان از توان بسیار خوبی برای جذب طبیعت‌گردان نیز برخوردار است اما درباره این اماکن هیچ فعالیت تبلیغی صورت نمی‌گیرد تا منجر به جذب گردشگران شود. تا زمانی که فعالیت‌های گسترده برای جلب گردشگر از سوی مسئولان صورت نگیرد مشکلات هتلداران باقی خواهد ماند. هتل‌های کشور در سال 89، درصد اشغالی کمتر از 10 درصد داشتند که یکی از علت‌های آن، نیامدن گردشگران خارجی به داخل کشور بود.»
رئیس اتحادیه هتلداران استان اصفهان یکی دیگر از مشکلات فعلی صنعت هتلداری را ثابت نگه‌داشتن قیمت هتل‌ها می‌داند و بر این موضوع تأکید می‌کند که در سبد کالاهای مصرفی هتل‌ها، 135 رقم کالا با 48/7 درصد رشد قیمت روبه‌رو بودند. رضایت تصریح می‌کند: «اگر افزایش نیافتن قیمت هتل‌ها بخواهد ادامه پیدا کند، دیگر هیچ توجیه اقتصادی برای کار هتلداری وجود نخواهد داشت. پیشنهاد من این است که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، به هتلداران این امکان را بدهد که از «قیمت مسقف» به شکل آزادنه استفاده کنند؛ یعنی زمانی که برای عرضه، کشش وجود دارد قیمت‌ها افزایش پیدا کند و در زمان‌های دیگر قیمت‌ها کاهش داشته باشد. البته در این شیوه، افزایش قیمت نیز براساس سقف‌های مشخص شده صورت خواهد گرفت، به این ترتیب هم بین هتلداران رقابت ایجاد می‌شود و هم کیفیت هتلداری افزایش پیدا می‌کند.»
براساس آماری که این هتلدار ارائه می‌کند قیمت متوسط اتاق در یک هتل پنج ستاره کشورهای اروپایی 355 یورو و همین قیمت برای هتل‌های 5ستاره اصفهان 170 هزار تومان است. علاوه بر تفاوت قیمتی که میان قیمت ارائه خدمات در هتل‌های داخلی و خارجی وجود دارد، هتلداران کشورهای دیگر از منابع درآمدی دیگر و انواع تسهیلات و امکاناتی که در اختیار مسافران قرار می‌دهند، هم به‌عنوان منابع درآمدزا استفاده می‌کنند. رضایت در مقایسه این هتل‌ها با هتل‌های ایران می‌گوید: «در هتل‌هایمان غیراز اجاره دادن اتاق، امکانات چندانی نداریم، بقیه خدمات به یک رستوران و یک تالار خلاصه می‌شود که نمی‌توان از طریق آنها به سود اقتصادی دست یافت به همین دلیل مسئولان باید با توجه به افزایش هزینه‌ها، تسهیلات دیگری را برای هتلداران در نظر بگیرند، در وضع فعلی درآمد ما جوابگوی هزینه‌هایمان نخواهد بود.»
رئیس اتحادیه هتلداران استان خوزستان: دستمان بسته است
هر استانی برای جلب مسافر، مشکلات خاص خودش را دارد. زمستان سرد کردستان، مسافران این استان را فراری می‌دهد و باران‌های پاییزی از میزان سفر به استان‌های حاشیه دریای خزر می‌کاهد. خوزستانی‌ها اما مشکلاتشان بیشتر از دیگر استان‌هاست؛ کمی که از بهار بگذرد گرمای طاقت‌فرسای این استان آغاز می‌شود و در پاییز هم گردوغباری که بادهای برخاسته از صحراهای کشورهای همسایه سوغات می‌آورند، مسافران خوزستان را فراری می‌دهد. درباره مشکلات هتلداران استان با عبدالحمید حرمتی، رئیس اتحادیه هتلداران خوزستان گفت‌وگو کرده‌ایم.
- در تعطیلات نوروز امسال درصد اشغال هتل‌های برخی از استان‌های کشور در مقایسه با سال گذشته کاهش زیادی داشت که برخی از کارشناسان دلیل آن را فاصله این استان‌ها از مرکز و به‌ویژه تهران می‌دانند. با توجه به فاصله استان خوزستان از پایتخت آیا تعداد مسافران نوروزی استان و درصد اشغال هتل‌های این استان کاهش داشت؟
کلا در چند سال اخیر به‌دلیل بروز پدیده گرد و خاک، مهمانان نوروزی استان کمتر شده‌اند ولی تعداد مسافران امسال مانند سال گذشته بود. براساس آماری که در اختیار داریم از روز 25 اسفند سال 89 تا 13 فروردین امسال درصد متوسط اشغال هتل‌های کل استان 65درصد بود. البته این درصد در شهرهای مختلف تفاوت داشت؛ برای مثال در شهرهای آبادان، خرمشهر و اهواز درصد اشغال به 75 درصد هم رسید، اما در شهرهای کوچک‌تری مانند ماهشهر، شوش و شوشتر میزان اشغال هتل‌ها کمتر بود.
- پس در استان خوزستان کاهش مسافر نداشتید؟
افت مسافر داشتیم. وقتی یک شهر یا استان در ایجاد جاذبه گردشگری ناموفق باشد، نمی‌تواند گردشگران را به‌خود جلب کند. باید به این موضوع توجه کنیم که هتل محل اقامت است و نه جذب‌کننده گردشگر. اگر مسافری به اهواز بیاید غیر از بازدید از چغازنبیل و چند اثر تاریخی دیگر، هیچ‌چیزی برای عرضه به او وجود ندارد. در اهواز موزه‌ای وجود ندارد؛ حتی موزه جنگ هم نداریم. برخلاف خیلی از کشورهای دیگر که از رودخانه و فضاهای ساحلی خود برای جلب گردشگران استفاده می‌کنند، ما هیچ استفاده‌ای از ساحل کارون نمی‌کنیم، حتی همان امکاناتی را که در شهرهای دیگر وجود دارد، مثل باغ پرندگان در اصفهان که خود یک جاذبه گردشگری محسوب می‌شود، در اختیار نداریم. یکی از مهم‌ترین عواملی که بر صنعت هتلداری تأثیر می‌گذارد همین جذب گردشگر است؛ برای مثال جایی مانند دبی که مسافران بسیاری به آن سفر می‌کنند همیشه در فکر ایجاد جاذبه‌های تازه‌تر برای جلب بیشتر گردشگران است به همین دلیل می‌بینیم در این منطقه بیابانی، پیست اسکی می‌سازند. به‌نظر من اگر در همین اهواز جاذبه‌های بیشتری وجود داشته باشد، مردم به این شهر و استان خوزستان سفر می‌کنند و به آسانی هزینه‌های چنین سفری را می‌پردازند. در شهرهای شوش و شوشتر تعداد زیادی آثار تاریخی وجود دارد که همان آثار هم به درستی به مسافران معرفی نمی‌شوند و تبلیغات مناسبی برای آنها انجام نمی‌شود. اگر از همان چیزهایی که در اختیار داریم
به درستی استفاده کنیم، جلب گردشگر در استان خوزستان رونق بیشتری خواهد داشت.
- امسال نرخ هتل‌ها در تعطیلات نوروز تغییری نداشت. با توجه به افزایش هزینه‌های هتلداری در سال 90 فکر می‌کنید تا چه زمانی بتوانید با همان نرخ‌های قبلی به فعالیت ادامه دهید؟
با توجه به افزایش دستمزدها و هزینه حامل‌های انرژی، باید برای نرخ هتل‌ها هم فکری کرد. البته به ما قول داده‌اند کمک‌هایی برای پرداخت هزینه‌های هتلداران در نظر گرفته شود یا قیمت‌ها را اصلاح کنند. منتظر هستیم تا در روزهای بعد از تعطیلات نوروز برای این مشکل هتلداران چاره‌ای در نظر گرفته شود. اگر این مشکل برطرف نشود کیفیت هتلداری پایین خواهد آمد.
- پیشنهاد شما برای رفع این مشکل چیست؟
اگر تعیین نرخ خدماتی که هتل‌ها ارائه می‌کنند در اختیار خود هتلداران قرار بگیرد به‌دلیل ایجاد رقابت بین آنان هم نرخ‌ها پایین‌تر می‌آید، هم کیفیت ارائه خدمات افزایش پیدا می‌کند. در تمام دنیا در زمان‌های پرمسافر، نرخ هتل‌ها افزایش پیدا می‌کند و در زمانی که مسافران کمتر می‌شوند، قیمت پایین می‌آید، اما در ایران فقط می‌توانیم نرخ‌ها را کاهش بدهیم و در زمان اوج سفر دستمان بسته است. البته استان خوزستان روزهای پرمسافر زیادی ندارد و تعطیلات نوروز تنها روزهایی است که مسافران زیادی به این استان سفر می‌کنند.
- در چندسال اخیر درباره واگذاری مهمانسراهای دولتی به بخش خصوصی طرح‌هایی مطرح شد. آیا این طرح‌ها در بهبود وضع هتلداری در استان خوزستان تأثیری داشت؟
در وضع فعلی بزرگ‌ترین مشکل ما در استان خوزستان ساخت مهمانسراهای دولتی است. با اینکه ساخت این مهمانسراها در قانون ممنوع شده، اما همچنان ادامه دارد. در خوزستان 45 مهمانسرای دولتی وجود دارد، اما تعداد هتل‌های استان 38 واحد است. فعالیت این مهمانسراها افزون بر اینکه هزینه‌های بسیار سنگینی را به دولت تحمیل می‌کند، تأثیر زیادی در کاهش درآمد هتلداران دارد. سال88 دو مهمانسرای دیگر هم در استان ساخته شد که ساخت هردو آنها برخلاف قوانین مصوب دولتی بود. هزینه ساخت، نگهداری، مهمانداری و اداره این مهمانسراها بسیار بیشتر از هزینه‌ای است که دولت باید برای اقامت کارکنان خود در هتل‌های استان بپردازد. افزون بر آن هتل‌ها برای استان درآمدزا هستند و به دولت هم با پرداخت عوارض و مالیات پول می‌دهند، اما مهمانسراهای دولتی فقط هزینه‌برند. استفاده از بودجه عمومی برای اداره این مهمانسراها ممنوع است اما سازمان‌ها و اداره‌ها با استفاده از شیوه‌های مختلف از این قانون فرار می‌کنند؛ برای مثال به جای استفاده از عنوان مهمانسرا، این امکان را مرکز یا کانون فرهنگی نامگذاری می‌کنند ولی در آنها مهمانان خود را اسکان می‌دهند. در چند سال اخیر شرکت نفت 2 مهمانسرا ساخته است که در مجموع نزدیک به هزار تخت دارد. با توجه به اینکه بسیاری از سفرهای کاری به استان خوزستان در ارتباط با شرکت نفت است، ساخت این مهمانسراها تأثیر منفی زیادی بر صنعت هتلداری استان داشته است.
