کنسرت «به نام گل سرخ» از منظری دیگر

اینک متبسم بر آن شده تا این آلبوم را به صورت زنده در تالار وحدت تهران به گوش مخاطبانش برساند و از آن جا که زمان آلبوم کمتر از یک ساعت بود، وی تمهیدی اندیشید تا پاسخگوی نیاز یک کنسرت تقریباً دو ساعته باشد و به همین دلیل یک برنامه سه‏نوازی ساز سارود هندی با دو ساز کوبه‏ای در آغاز برنامه و سپس گروه‏نوازی بر اساس قطعاتی از سعید فرجپوری را در ادامه جاسازی کرد. در بخش پایانی کنسرت، اجرای کامل آلبوم یاد شده با خوانندگی سالار عقیلی صورت گرفت. بخش‏های سه‏گانه آن هر یک از منظری قابل توجه‏اند.

در بخش نخست که با سارود نوازی رجیب چاکرا بورتی از هند، تمبک و دایره کوکی توسط پژمان حدادی و نوازندگی کوزه و دف توسط بهنام سامانی همراه بود، می‏توان گفت یک موسیقی نیمه‏هندی به مخاطب عرضه شد. طبیعتاً دونوازی کوبه‏ای‏ها دقیقاً چیزی نیست که در هندوستان رایج باشد، بلکه برآمده از ذوق هنرمندان ایرانی در تلفیق انواع ریتم‏های موجود در موسیقی بومی و شهری ایران است. با این وجود چون موسیقی زبان مشترک انسانی است، هر نوازنده قابلی می‏تواند در کنار یک هنرمند خارجی ساعت‏ها هنرنمایی کند و این سه‏نوازی هم از این قاعده جدا نبود. گر چه قدرت نوازندگی دو نوازنده ایرانی گاهی بر سارود نوازی هنرمند هندوستانی می‏چربید ولی در مجموع صداهای پر انرژی از این گروه سه نفری بیرون آمد.

 اگر نوازنده‏ای به مراتب قوی‏تر از رجیب چاکرا بورتی حاضر بود، شاید اتفاق نیکوتری رخ می‏داد. چیزی که شاید برای عموم شنوندگان این کنسرت تازگی داشت، اجرای پرسش و پاسخ میان ساز سارود و دو نوازنده کوبه‏ای بود. زیرا در سنت موسیقی ایرانی چنین پرسش و پاسخ‏هایی چندان معمول نیست و صورت خفیف آن را در آثار زنده‏یادان فرامزر پایور و پرویز مشکاتیان شنیده‏ایم. البته آنان که با فعالیت‏های گروه ایرانی ضربانگ -فعال در اروپا- آشنایی دارند، با چنین فضاهای نو و جذاب، آشنا هستند.

در بخش گروه‏نوازی بر اساس قطعاتی بی‏کلام از سعید فرجپوری، نظم و انظباط همیشگی گروه دستان خودنمایی می‏کرد و مانند همیشه بی‏عیب و نقص اجرا شد. ویژگی بارز این بخش، تکنوازی تک‏تک نوازندگان در لابلای جملات گروه‏نوازی بود که در ابتدا خود فرجپوری و بعد متبسم نواختند و سپس نوبت نوازندگان مهمان و عموماً جوان گروه شامل رضا آبایی (قیچک آلتو)، شهرام غلامی (عود) و پویا سرایی (سنتور) رسید. زوج کوبه‏ای نیز مطابق سنت همیشگی گروه دستان، دونوازی‏های خاص خود را داشتند. آن چه در تکنوازی‏ها قابل تأمل بود، پختگی نوازندگان جوان در بیان جملات بود که به طور طبیعی باعث جلب اعتماد حمید متبسم شده و او نیز این جسارت را به خرج داده بود تا بی هیچ دغدغه‏ای دقایقی را به تکنوازی جوانان بدهد و خود نیز با آرامش در کنارشان ساز بزند.

سعید فرجپوری نیز که همواره نوازندگی‏اش بر وجه آهنگسازی او می‏چربد، تکنوازی نیکو و پر احساسی ارائه کرد. شهرام غلامی که با جدا شدن حسین بهروزی‏نیا اینک به صورت نوازنده مهمان، جور عودنوازی گروه دستان را بر دوش می‏کشد، همانند آثار تکنوازی پیشینش خوش جلوه کرد. امتیاز برجسته غلامی استفاده از برخی ویژگی‏های موسیقی بومی ایران به ویژه سنت دوتارنوازی ترکمن‏ها و ترک‏های شمال خراسان در عودنوازی است که پنجه وی را از دیگر همنسلانش متمایز می‏کند.

یکی از شاخص‏های تعیین کننده در تکنوازی موسیقی ایرانی، سرعت بیان جملات است که در هیچ فرمولی نمی‏توان آن را تثبیت کرد، جز این که هنرمند با توجه به شیوه گفتار فارسی بتواند سرعت بیان جملات عموماً آوازی را طوری تنظیم کند که نه بی‏خودی کشدار شود و نه با عجله صورت گیرد. در این خصوص حمید متبسم به چنان آرامشی دست یافته که علی‏رغم داشتن پنجه‏ای قوی برای تند نواختن، جملات آوازی را آن گونه می‏نوازد که انگار خواننده‏ای در حال خواندن است و برایش مهم است تک‏تک واژه‏ها برای مخاطب مفهوم باشد. این آرامش البته با توجه تجربه زیاد متبسم در خصوص اجراهای زنده که شاید رتبه اول را در میان همه صاحب‏نامان موسیقی ایران داشته باشد و همچنین گذر وی از میانسالی و رویش موهای سپید بر سرش دانست. در نقطه مقابل، پویا سرایی به عنوان جوان‏ترین عضو گروه به طور طبیعی کمی تندتر از سایرین، جمله‏های آوازی را می‏نواخت که احتمالاً گذر زمان وی را نیز به آرامش حمید متبسم خواهد رساند.

شاید بتوان این کنسرت را برای سالار عقیلی یک مراسم رونمایی وی از جوانی به پختگی ارزیابی کرد. گر چه او به لحاظ سنی هنوز جوان است ولی آن گونه پخته، بی‏غلط و با احساس می‏خواند که محمدرضا شجریان جوان در سال‏های آغازین دهه پنجاه می‏خواند. امروزه که به آن آثار گوش می‏دهیم، پختگی شجریان در همان اجراهای جشن هنر شیراز کاملاً خودنمایی می‏کند و اینک سالار عقیلی نیز به همت و تلاش خود و البته همراهی برخی از صاحب‏نامان موسیقی ایران به جایی رسیده که از مرز خطا عبور کرده و می‏تواند پنج شب روبروی مردم بنشیند و بی‏غلط بخواند. آرامش حمید متبسم در حین اجرا نیز مهر تأییدی است که خواننده جوان گروه، همطراز با سایر نوازندگان خواهد خواند و عدم توازنی پیش نخواهد آمد.