درباره روابط جدید واشنگتن اسلام‌آباد با آقای دکتر نوذر شفیعی استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل خارجی مصاحبه کرده‌ایم.
- واقعیت روابط آمریکا و پاکستان چیست؟
روابط آمریکا و پاکستان در مقاطع مختلف دستخوش تغییر و تحولاتی شده است. در دوره جنگ سرد، پاکستان یکی از متحدان نزدیک آمریکا بود و علت این هم‌پیمانی الزامات دوره جنگ سرد از جمله قطب‌بندی‌های موجود و نقشی بود که پاکستان در جبهه ایالات متحده در مبارزه با کمونیسم داشت. در دوره پس از جنگ سرد و حادثه 11 سپتامبر، پاکستان مجدداً جایگاه مهمی در سیاست خارجی آمریکا و دکترین‌های امنیتی آن پیدا کرد؛ زیرا تصور بر این بود که پاکستان می‌تواند نقش مهمی برای آمریکا در جنگ با رادیکالیسم اسلامی ایفا کند و به این علت که عرصه درگیری جایی است که پاکستان در آن مستقر است، یعنی آسیای مرکزی، جنوب آسیا و بخش‌هایی از خاورمیانه، سیاست پاکستان از سال 2001 تا دست کم 2010 به‌گونه‌ای بود که هم از اسلامگرایان حمایت می‌کردند و هم به آمریکایی‌ها می‌گفتند در جنگ با تروریسم در کنار آنان هستند. پیدا شدن بن لادن و هدف قرار گرفتن وی در پاکستان نقطه عطفی در این روند بود و از آن پس آمریکایی‌ها در نیت پاکستانی‌ها دچار تردید شدند. در این شرایط، واشنگتن اینگونه نتیجه گرفت که اسلام‌آباد خلاف گفته خود و در کنار تروریست‌ها علیه آمریکا عمل کرده است. پاکستان معتقد است که حمله آمریکایی‌ها به اقامتگاه بن‌لادن نقض حاکمیت ملی این کشور است. در 2 کشور هم جناح‌بندی‌هایی علیه کشور مقابل شکل گرفته است. کاهش کمک‌های آمریکا به پاکستان نیز یکی از اقدامات جناح بدبین به پاکستان در آمریکاست.
- آیا تنش بیشتری را می‌توان در روابط 2 کشور پیش‌بینی کرد؟
به‌نظر من، روابط آمریکا و پاکستان بیشتر براساس ساختارهاست تا کارگزارانی که درون ساختارها عمل می‌کنند. کاهش کمک‌های آمریکا در واقع بخشی از یک تصمیم ساختاری در این کشور است. سیاست خارجی در خلأ صورت نمی‌گیرد و محصول فعالیت دیوانسالاری و نهادهای دیگر است. از این‌رو اگر پنتاگون در کاهش این روابط نقش داشته باشد، محصول برتری پنتاگون در این الگوی دیوانسالاری است؛ یعنی وزارت دفاع توانسته است نظر خود را بر وزارت خارجه، وزارت بازرگانی و دیگر دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده در عرصه سیاست خارجی تحمیل کند. برایند این نگاه این است که اگر بخواهیم پاکستان را به همکاری در جنگ با تروریسم وادار کنیم، این تنبیه‌هاست که می‌تواند پاکستان را وادار کند نه پاداش‌ها؛ زیرا پاداش در دوره قبل داده شد اما نتیجه‌ای که قرار بود حاصل شود، نشد.
- پاکستان آمریکا را به اقداماتی تلافی‌جویانه تهدید می‌کند. آیا این تهدیدها عملی می‌شود؟
کشورها گاه نقش راهبردی دارند، گاه موقعیت راهبردی و گاه خودشان یک قدرت راهبردی هستند. در این شرایط ایالات متحده قدرت راهبردی است و پاکستان دارای نقش راهبردی که می‌تواند در پیشبرد راهبرد ایالات متحده در جنگ با تروریسم مؤثر باشد. پاکستان از این نقش استفاده می‌کند و تصورش این است که اگر ایالات متحده، پاکستان را از دست بدهد، ممکن است کارش در مبارزه با تروریسم دشوار شود. به اعتقاد من، اگر پاکستان بخواهد در روند راهبرد آمریکا برای مبارزه با تروریسم اخلال کند، با توجه به موقعیت فعلی و جایگاهی که دارد، می‌تواند این کار را بکند و آمریکا را با دشواری مواجه کند.
