درباره تحولات اخیر در روابط افغانستان با پاکستان با آقای دکتر نوذر شفیعی، کارشناس مسائل بین‌الملل و عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان، گفت‌وگو کرده‌ایم.
- صحبت‌های اخیر کرزی نوعی کنایه به پاکستان است یا نوعی تغییر استراتژی؟
این تصمیم کرزی، بعد از یک‌رشته تحولات اتفاق افتاد؛ یعنی ترور برادر خود ایشان، ژنرال داوود و برهان‌الدین ربانی. ترور آنها لطمه سنگینی به اعتبار دولت کرزی محسوب می‌شود؛ بنابراین تصمیم برای قطع مذاکره با طالبان و کنایه به لزوم مذاکره با پاکستان، هم میتواند ناشی از خشم آنی و هم تدبیری بلندمدت باشد. این ترورهای پیاپی، نگرانی‌هایی را برای کرزی به‌وجود آورده است. این گفته از آن جهت میتواند تدبیر باشد که کابل به این باور رسیده است که پاکستان پشت حمایت از طالبان قرار دارد و مشکل اصلی را باید با پاکستان حل کرد.
صورت قضیه این است که تا به حال کرزی تمایل داشت با طالبان مذاکره کند و نقش پاکستان را نادیده بگیرد. منظور کرزی، هم میتواند تاکتیکی باشد و هم استراتژیک. هدف تاکتیکی آن است که به طالبان بفهماند از این پس اگر با فرایند صلح همراه نشوند، با پاکستان مذاکره و بر سر آنها معامله خواهد شد. جنبه استراتژیک هم این است که باید با پاکستان به‌عنوان حامی اصلی طالبان وارد مذاکره شد.
- آصف علی زرداری، رئیس‌جمهور پاکستان، مطلبی در واشنگتن‌پست با عنوان «با پاکستان حرف بزنید»، درج کرد. خواسته‌های پاکستان از آمریکا چیست؟
به‌نظر من، عنوان این یادداشت نشان می‌دهد که مسائل زیادی در پاکستان می‌گذرد که از کنترل رئیس‌جمهور هم خارج است؛ یعنی اگر اسامه بن لادن ناگهان در پاکستان پیدا می‌شود یا حمایت از طالبان ادامه پیدا می‌کند، این چیزی نیست که به‌عنوان سیاست اصلی در دستور کار دولت باشد بلکه مسئله‌ای است که بخشی از دولت که خارج از کنترل آن است، در این مسئله دخالت دارد و دولت هم کنترل مؤثری بر آنها ندارد. مراد از این بخش مشخصاً آی‌اس‌آی و نیروهای رادیکال است.
شاید پیام زرداری این باشد که آمریکا و پاکستان باید در کنار هم این مشکلات را حل کنند، نه اینکه واشنگتن، پاکستان را به سهل‌انگاری و ضعف متهم کند. زرداری می‌داند که آمریکایی‌ها خود قبلاً در شکل‌گیری این نهادها از جمله آی‌اس‌آی و تقویت گروه‌های رادیکال نقش داشته باشند و الان هم می‌توانند در مهار آنها مؤثر باشند.
بخش عمده‌ای از طالبان از سال‌ها قبل در پاکستان بوده‌اند. چرا در این برهه، فشار آمریکا بر پاکستان برای مقابله با طالبان تشدید شده است؟
مقر اغلب جریان‌های ضد‌حکومت افغانستان در پاکستان است. طولانی شدن بحران افغانستان شاید دلیل اول تشدید فشار آمریکا باشد. به اعتقاد آمریکاییان، بدون پشتیبانی پاکستان این بحران به این اندازه طولانی نمی‌شد؛ بنابراین آنان نیز مانند کرزی می‌گویند باید پاکستان را به‌عنوان حامی طالبان زیر فشار قرار داد. نکته دوم این است که خروج سربازان آمریکایی از افغانستان بدون سامان دادن به اوضاع سیاسی و امنیتی آن امکان‌پذیر نیست.
تداوم مبارزه طالبان با دولت افغانستان با پشتیبانی پاکستان میتواند به این روند خلل وارد کند. سوم اینکه اخیراً عملیات طالبان علیه آمریکایی‌ها گسترش یافته که این امر بدون حمایت پاکستان ممکن نیست. چهارم اینکه پاکستان تا حالا می‌گفت که در جنگ با تروریسم همراه آمریکاست اما حضور بن‌لادن در پاکستان و افزایش تلفات آمریکایی‌ها که در افغانستان در اثر حمله طالبان، این تلقی را به آمریکا داد که پاکستان خود بخشی از مسئله است، نه راه‌حل.
