تحولات مصر در واقع یک انقلاب چندلایه بود که همه مسائل اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ایدئولوژی و مجموعه‌ای از اینها را در بر می‌گرفت و باعث شد که مصر به نقطه کنونی‌‌اش برسد.
موضوعی که در رابطه با مصر حتما باید به آن توجه داشت این است که این کشور یک کشور چند ملیتی و چند فرهنگی و مذهبی است. همچنین مصر در یک موقعیت استراتژیک به لحاظ جغرافیایی واقع شده که از یک تمدن کهن و فرهنگ غنی برخوردار است که بدون تردید یکی از مهم‌ترین کشور‌های اسلامی است و آنچه امروز در مصر در حال وقوع است، قطعا در آینده جهان اسلام تأثیر خواهد داشت. به‌عنوان مثال الازهر به‌عنوان یک مرکز بزرگ دینی در سطح جهان اسلام مطرح است و از تأثیرگذاری بالایی در میان ملت‌های اسلامی برخوردار است.
البته به‌نظر می‌رسد که انقلاب مصر هنوز ادامه دارد و تمام نشده‌است. مصر برای رسیدن به آنچه مطلوب مردم این کشور است، راهی طولانی در پیش دارد. گروه‌های مختلف سعی خواهند کرد دیدگاه‌ها و اندیشه‌های خود را در معرض قضاوت و رأی مردم بگذارند و به تدریج نیروهای موجود در مصر پالایش خواهند شد و آنان که اصیل‌تر هستند و به آرمان‌های مردم نزدیک‌ترند، جریان غالب در آینده مصر را رقم خواهند زد.
در مورد رابطه ایران با مصر باید توجه داشت که این ارتباط بعد از پیمان کمپ‌دیوید با تدبیر درست حضرت امام (ره) قطع شد. اکنون که به گذشته می‌نگریم به این نتیجه می‌رسیم که در آن مقطع ایشان بهترین تصمیم را گرفته بودند که درستی آن اکنون برای همگان مشخص است. البته ژرف‌نگری حضرت امام(ره) تنها به این مورد محدود نمی‌شود و مواردی مانند این و یا نامه به گورباچف و پیش‌بینی فروپاشی شوروی از این دست مسائل هستند که بعد‌ها بینش بلند ایشان را به همگان اثبات کرد.
نکته‌ای که تاکنون کمتر مطرح شده و من اینجا می‌خواهم آن را بیان کنم این است که در مقطعی در زمان دکتر خرازی به جایی رسیدند که بسیار به برقراری رابطه با مصر نزدیک شده بودند. در آن زمان وقتی این موضوع با رهبری مطرح شد، ایشان نکاتی را در خصوص فاصله گرفتن رژیم حسنی مبارک با اسرائیل مطرح فرمودند و قرار بود مصری‌ها اعلام کنند که از کمپ‌دیوید و رژیم صهیونیستی فاصله گرفته‌اند. این هم باز یک نمونه از بینش بلند رهبری بود که در این مسئله نمود پیدا کرد.
البته در آن زمان به‌دلیل کارشکنی‌های مقامات امنیتی مصر این رابطه برقرار نشد. آن موقع 2مانع برای ایجاد رابطه با مصر وجود داشت که یک مسئله فشار‌های اسرائیل و آمریکا و امنیتی کردن موضوع از سوی آنها بود. در مصر عموما نیروهای امنیتی مخالف برقراری روابط با ایران بودند و آن را تهدیدی برای خود می‌دانستند. آمریکا و اسرائیل نگران بودند ایجاد رابطه میان ایران و مصر پایگاه ایران را در مصر تقویت کند و مقاومت علیه رژیم صهیونیستی و آمریکا را در منطقه افزایش دهد. از جانب ایران اما مانع اصلی بحث روابط مصر با رژیم صهیونیستی بود و همانطور که حضرت امام(ره) به‌دلیل امضای قرارداد کمپ‌دیوید دستور به قطع روابط با مصر داده بودند، رهبری هم اعلام کرده بودند که مصر باید از اسرائیل و قرارداد کمپ‌دیوید فاصله بگیرد و این موضع ما بود. لذا این دو مسئله در آن زمان باعث شدند دو کشور نتوانند با هم ارتباط برقرار کنند.
اما اکنون فضا تغییر کرده؛ حکومت قبلی رفته و حکومت جدیدی بر سر کار آمده است. به عقیده بنده در ارتباط با مصر نباید عجله کنیم چرا که روابط ما با مصر قطعا و دیر یا زود برقرار خواهد شد اما عجله کردن و اقدامات شتابزده کار را دشوار‌تر می‌کند. بنابر این باید دیپلماسی هوشمندانه و گام به گام همراه با صبر داشته باشیم و تنها در این صورت است که می‌توان به برقراری رابطه‌ای اصولی با مصر امیدوار بود. در غیر این صورت، تعجیل و شتاب در برقراری رابطه با کشوری که خودش هنوز درگیر کوران تحولات و تحت‌تأثیر نیروهای مختلف است نه تنها شایسته نیست، بلکه کار‌ها را دشوار‌تر نیز خواهد کرد.
از سوی دیگر نباید از تاخیر صورت گرفته خیلی نگران بود چرا که گروه‌های مصری می‌دانند که ایجاد رابطه با ایران، بر اقتدار آنان در منطقه و جهان اسلام خواهد افزود. بنابراین قاهره نیز خواهان ایجاد رابطه با ایران است اما این کار باید با کمی تأنی صورت گیرد.
به هر حال ایران و مصر هر دو به‌عنوان یک کشور بزرگ و صاحب تمدن و فرهنگ کهن به‌عنوان نقاط ثقلی در جهان اسلام مطرح هستند و هر دو کشور به یک اندازه از این ارتباط سود خواهند برد و این موضوع برای هر دوطرف آشکار شده که منافع آنان در گرو ایجاد ارتباط محکم و اصولی میان دو کشور است.
بر این اساس مصر نیز به اندازه ایران مایل به برقراری روابط دیپلماتیک با ایران است اما شرایط داخلی آنان به گونه‌ای است که باید به آنها فرصت داده شود. به هر ترتیب این نکته را نیز نباید از خاطر دور داشت که رابطه‌ای که به مدت 30 سال، قطع بوده به آسانی و یک شبه برقرار نمی‌شود و مستلزم طی‌شدن یک پروسه زمان‌بر است. کاری که در این مقطع، ایران می‌تواند انجام دهد ادامه دادن مسیر گفت‌وگو و تماس‌ها از موضع عزت و حکمت و مصلحت است.
حمیدرضا آصفی،
سخنگوی سابق وزارت امور خارجه
