برای پیشگیری از شروع سرطان‌های جدید، دانشمندان عوامل خطرزا و عوامل محافظ را بررسی می‌کنند. به هرچیزی که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد، عامل خطرزا و به هر چیزی که احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهد، عامل محافظ می‌‌گویند. از برخی عوامل خطرزای سرطان می‌توان جلوگیری کرد ولی از بسیاری هم نمی‌توان اجتناب کرد؛ مثلا، سیگار و برخی ژن‌های وراثتی خاص، هر دو عامل خطرزای برخی انواع سرطان هستند ولی تنها از کشیدن سیگار می‌توان اجتناب کرد. تمرین‌های ورزشی منظم و برنامه غذایی سالم عوامل محافظ در برابر برخی انواع سرطان هستند. اجتناب از عوامل خطرزا و افزایش استفاده از عوامل محافظ ممکن است خطر را کاهش دهد ولی به این معنی نیست که احتمال بروز سرطان کاملا منتفی شده است.
راه‌های متعدد جهت پیشگیری از سرطان در دست مطالعه و بررسی است، از جمله:
* تغییر در شیوه زندگی یا عادت‌های غذایی
* اجتناب از عواملی که به سرطان منجر می‌شوند
* استفاده از دارو برای درمان شرایط پیش سرطانی یا برای جلوگیری از شروع سرطان
سرطان بر اثر عوامل بسیار متنوع و طی چند سال به‌وجود می‌آید. برخی از این عوامل خطرزا را می‌توان مهار کرد. پیروی از رفتار و عادت‌های سالم و پرهیز از عوامل خطرزای محیطی خاص به پیشگیری از ابتلا به سرطان کمک می‌کند، از این رو، اهمیت دارد که از اطلاعات روند ملی برخورد با سرطان، در جهت نظارت بر کاهش این عوامل خطرزا آگاه باشید. تمرکز این بخش به 2گروه عمده عوامل خطرزا معطوف است: عوامل خطرزای رفتاری و عوامل خطرزای محیطی.
عوامل خطرزای رفتاری
بنابر برآورد دانشمندان، 50 تا 70درصد مرگ‌و میر ناشی از سرطان به‌دلیل رفتار و عادت‌های انسان از جمله استعمال دخانیات، عدم فعالیت بدنی و عادت تغذیه‌ای نامناسب است. نخستین قسمت بخشِ پیشگیری، توضیح رفتارهایی است که در پیشگیری از سرطان مؤثرند.
مصرف دخانیات
عدم استفاده از سیگار یا سایر فراورده‌های دخانیات:
* سن شروع به سیگار کشیدن
* سیگار کشیدن در جوانان
* سیگار کشیدن در بزرگسالان
* ترک سیگار
برنامه غذایی
داشتن وزن مناسب و برنامه غذایی با چربی متعادل همراه با میوه و سبزی کافی، به‌همراه محدود کردن مصرف گوشت قرمز و پرهیز از نوشیدن مشروبات الکلی نیز گام‌هایی مهم در کاهش خطر ابتلا به سرطان به شمار می‌روند.
* خوردن میوه و سبزی
* محدود کردن مصرف گوشت قرمز
* برنامه غذایی با چربی متعادل
* پرهیز از مشروبات الکلی
* فعالیت بدنی
* حفظ یا رسیدن به وزن مناسب
* فعالیت بدنی داشتن
عوامل محیطی
مواد شیمیایی خاص، عوامل زیستی، مواد سمی و مانند اینها را از دلایل ایجاد سرطان می‌دانند.
* دود غیرمستقیم سیگار
* قرار گرفتن در معرض مواد‌شیمیایی
* آفت‌کش‌ها
* دیاکسین‌ها
بیشتر اطلاعات مربوط به پیشگیری از سرطان، از بررسی‌هایی همه‌گیرشناسی‌ها مبتنی بر مشاهده سرچشمه می‌گیرد. این بررسی‌ها رابطه عوامل تغییرپذیر و اصلاح در سبک زندگی یا در معرض عوامل محیطی بودن و برخی انواع سرطان را نشان می‌دهند.
مستدل‌ترین دستاورد پژوهش‌های چند دهه گذشته، رابطه مصرف دخانیات با چندین نوع سرطان است. عفونت‌ها را نیز می‌توان جزو عوامل ایجاد سرطان به‌شمار آورد. ویروس پاپیلومای انسانی در ابتلا به سرطان دهانه رحم عاملی اساسی به شمار می‌رود و ثابت شده است که ایمنی حاصل از واکسن این ویروس، کاهش ضایعات پیش‌سرطانی را در پی داشته، به همین ترتیب، ویروس اِپشتاین- بار موجب لنفوم بورکیت و هلیکوباکتر پیلوری موجب سرطان معده می‌شود؛ البته هنوز برای پیشگیری از ابتلا به این سرطان‌ها درمان‌های ضدعفونت خاصی مشخص نشده‌اند.
سایر عوامل خطر قابل تعدیل مربوط به سرطان عبارتند از: مصرف مشروبات الکلی (که خطر ابتلا به سرطان‌های دهان، مری، پستان و دیگر سرطان‌ها را افزایش می‌دهد)، عدم فعالیت بدنی (که خطر ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ، پستان، مخاط رحم و احتمالا چند نوع سرطان دیگر را افزایش می‌دهد ) و چاقی (که خطر ابتلا به سرطان‌های روده‌بزرگ، پستان، مخاط رحم و احتمالا چند نوع سرطان دیگر را افزایش می‌دهد).
شواهد مبتنی بر مشاهده، رابطه مصرف مشروبات الکلی، عدم‌فعالیت بدنی و چاقی و افزایش خطر ابتلا به برخی انواع سرطان را نشان داده است. برای مشخص کردن اینکه آیا این رابطه علیتی بوده است و با پرهیز از چنین رفتارهایی حقیقتا می‌توان خطر ابتلا به سرطان را کاهش داد، به بررسی‌های بیشتری نیاز است. سایر عوامل رفتاری و محیطی مربوط به سرطان (که می‌توانند مفید یا مضر باشند) شامل، برخی رفتارهای جنسی و تولید مثلی، مصرف استروژن به شکل مازاد بر تولید بدن (به‌صورت قرص و مانند آن)، قرار گرفتن در معرض تشعشع یونیزان و ماورای‌‌بنفش بودن، تماس با برخی مواد شیمیایی در منزل یا محل کار و عوامل عفونی هستند.
مشخص شده است که آزمایش خون مخفی در مدفوع، موجب کاهش بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان روده بزرگ می‌شود. آزمایش‌های غربالگری سرطان روده‌بزرگ با آندوسکوپی روده‌بزرگ و سیگموئید، احتمالا با کشف و برداشتن پولیپ‌های پیش‌سرطانی، بروز مرگ‌ومیر ناشی از سرطان روده‌بزرگ را کاهش می‌دهد. به‌همین صورت، آزمایش سلول‌شناسی دهانه رحم (با آزمون پاپ اسمیر) منجر به شناسایی و برداشتن ضایعات پیش سرطانی می‌شود. به مرور زمان مشخص‌شده که این آزمایش‌ها موارد بروز مرگ‌ومیر ناشی از سرطان دهانه‌رحم را بسیار پایین آورده است.
نکاتی برای شیوه زندگی سالم در جهت پیشگیری از سرطان
1- تا حدامکان لاغر باشید، بدون اینکه زیر وزن باشید. اندازه دور کمر، معیاری برای چربی شکمی است. اندازه دور کمر در مردان نباید بیشتر از 94سانتی‌متر و در زنان بیشتر از 80سانتی‌متر باشد.
2- روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید. می‌توانید 30دقیقه را به بخش‌های 10 یا 15دقیقه‌ای تبدیل کنید. فعالیت بدنی بیشتر می‌تواند سودمندتر باشد.
3- از مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند پرهیز کرده و غذاهای پرانرژی را محدود کنید.
4- از سبزیجات، میوه، آرد کامل و حبوبات نظیر انواع لوبیا بیشتر استفاده کنید. از سبزیجات و میوه با رنگ‌های متفاوت استفاده کنید مانند اسفناج، زغال اخته، پیاز سفید و سیر
5- عدم مصرف الکل به ویژه در زنان
6- مصرف گوشت قرمز را محدود کنید و از مصرف گوشت‌های فراوری شده خودداری کنید. مصرف گوشت قرمز را در هفته به 0/5 کیلوگرم کاهش دهید و از گوشت مرغ، غذاهای دریایی و حبوبات بیشتر استفاده کنید.
7- مصرف غذاهای شور و فراوری شده با سدیم را محدود کنید. روزانه بیشتر از 2/4 گرم نمک استفاده نکنید و به جای آن از ادویه استفاده کنید. امروزه، دریافت سدیم بیشتر از طریق مصرف غذاهای فراوری شده است تا نمکی که حین پختن غذا به آن اضافه می‌کنیم.
8- عدم استفاده از مکمل‌ها برای پیشگیری از سرطان- غیر از ویتامین D- شواهدی برای مفید بودن استفاده از مکمل‌ها در پیشگیری از سرطان وجود ندارد.
9- مادران بهتر است نوزاد را تا 6ماه بعد از تولد، به‌طور انحصاری با شیر خود تغذیه کنند و بعد از 6ماهگی از غذاها و مایعات استفاده کنند.
10- پس از اتمام دوره درمان بیماری، بهبود‌یافتگان می‌بایست به توصیه‌های پیشگیری از سرطان عمل کنند.
* بیشتر از غذاهای گیاهی استفاده کنند و مصرف گوشت قرمز و گوشت‌های فراوری شده را محدود کنند.
* فعالیت بدنی روزانه به مدت 30دقیقه یا بیشتر و وزن مناسب داشته باشند.
