کشورهای با حکومت‌های پادشاهی و کشورهای با حکومت‌های جمهوری. دسته اول کشورهایی هستند که همچنان نظام سلطنتی به‌جامانده از عصر استعمار را ادامه داده‌اند؛ مراکش، اردن، عربستان سعودی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس.
کشورهایی که در دوره اول بیداری عربی نهضت مردمی در آنها اتفاق افتاد، بلافاصله به دامن حکومت‌های متمرکز با ایدئولوژی‌های چپ افتادند. مصر، لیبی، سوریه، عراق، یمن‌جنوبی و الجزایر در فردای خیزش‌های مردمی دچار کودتاهای افسران شدند و اندیشه‌های پان عربیسم و بعث چنان وضعیتی برای مردم به‌وجود آورد که برخی حسرت بازگشت به گذشته را داشتند. لبنان که در این دو دسته جای نمی‌گیرد، دچار جنگ داخلی شد و تونس نیز به دست مستبدینی اداره شد که رئیس‌جمهور بودند، اما روسای جمهور دائمی و تمامیت‌خواه.
در هر دو گروه از کشورهای فوق، برنامه‌ریزی برای توسعه همه‌جانبه جامعه با تکیه بر آزادی‌های سیاسی و حتی رشد اقتصادی جدی گرفته نشد. در کشورهایی که ثروت نفت قرار بود رفاه را تا حد ممکن بالا ببرد، واقعیت آن است که این ثروت به توسعه اجتماعی و ارتقای آموزش و ایجاد احزاب سیاسی منجر نشد. در همه کشورها فساد نکته اصلی در ناامیدی مردم از طبقه حاکمه شد. عربستان سعودی که ادعا می‌کند در آنجا فساد کمتر است، چه فسادی از این بالاتر که 22هزار نفر از خانواده سلطنتی دارای حقوق ماهانه بالا از طرف دولت هستند. این مستمری هیچ ربطی به داشتن منصب و یا ما بازای کار کردن ندارد.
در کشورهای دیگر علاوه بر فساد اقتصادی، ورود ارتش و مراکز نظامی و امنیتی و در دست گرفتن قدرت در طول سالیان دراز به یک رویه تبدیل شد. به همین دلیل در کشورهای با تمایل چپ‌گرایانه، تحولات آزادیخواهانه زودتر شروع شد، زیرا فشار سیاسی و محرومیت اقتصادی در این کشورها زودتر از کشورهایی با نظام پادشاهی، پول نفت و سیستم سرمایه‌داری خود را نشان داد. اما اگر چه کشورهای پادشاهی به‌خصوص کشورهای حاشیه خلیج‌فارس فکر می‌کنند که بر موج حوادث سوار‌شده و با دیپلماسی پیش‌دستانه خود مانند قطر جلوی وقوع این حوادث را در کشورهای خود گرفته‌اند، احتمالا همه فرایند را محاسبه نکرده‌اند. آینده چه خواهد شد؟ بدون شک حتی با سرکوب برخی از حرکت‌ها در برخی از کشورها مانند بحرین، در آینده با حکومت‌های کثرتگرای بیشتری در منطقه خاورمیانه سروکار خواهیم داشت.
البته این کار در کوتاه‌مدت تمام نخواهد شد، زیرا حکومت‌های خودکامه منطقه بنیان‌های اجتماعی را ریشه‌کن کرده‌اند. در لیبی تا رسیدن به یک حکومت با مشارکت مردمی سال‌ها زمان باقی است. در مصر، ارتش یک مانع اساسی برای ادامه نهضت مردم است. اما به‌نظر می‌رسد دو راه بیشتر وجود ندارد؛ یا تصمیم‌گیران سیاسی در کشورهای عربی خود، اصلاحات و تحول را انجام خواهند داد و یا مردم کشورهای عربی این کار را از طریق حضور در خیابان‌ها انجام خواهند داد. من به‌آینده خوشبین هستم.
