نکتهای که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در مراسم پایانی جایزه جلال سال گذشته با اشاره به قول دری، از او خواست تا این اتفاق زودتر بیفتد. حال آنطور که دری میگوید این اتفاق افتاده است و 70درصد کتابها به سرعت مجوز میگیرند. اما...
1 - بهمن دری هیچ وقت نمیگوید این 70 درصد کدام گروه از کتابها هستند و از چه ناشرانی منتشر میشوند. با یک حساب سرانگشتی میتوان براساس آماری که خود او داده است، به نتایج جالبی رسید: به گفته دری در سال گذشته، 65هزار عنوان کتاب مجوز نشر گرفتهاند و امسال نیز احتمالاً همین تعداد، مجوز دریافت میکنند. 70 درصد از 65هزار یعنی 45هزار و 500 عنوان. اگر این محاسبات را رند کنیم، به این نتیجه میرسیم که در سال گذشته 45هزار عنوان بهسرعت مجوز گرفتهاند و باقی، نه.
2 - باقی، یعنی 20هزار عنوان، که روشن است رقم کوچکی نیست. اما نکته اساسی این است که بهمن دری هیچ وقت نمیگوید این 20هزار عنوان که حدود 30 درصد باقیماندهاند، ظرف چه مدت مجوز میگیرند؟ و از آن مهمتر، در چه گروهی از آثار قرار میگیرند؟ به عبارت روشنتر میتوان اینپرسش را مطرح کرد که عناوین آثار جدی منتشرشده در یک سال، چقدر تعدادشان بیشتر از 20هزار عنوان است!؟ اگر آثار کمکدرسی، علمی دانشگاهی، آثار مرتبط با مباحث روزمره و... را از گردونه کتابهایی که مورد بررسی قرار میگیرند حذف کنیم، چه تعداد کتاب باقی میماند؟ این پرسش از آن جهت اهمیت دارد که اساساً مسئله ممیزی و صدور مجوز درباره این آثار موضوعیت ندارد و آنچه قابل بحث و بررسی است، روند صدور مجوز آثاری است که جدیاند و در حوزههای علومانسانی جدی، ادبیات جدی و هر چیز جدی دیگری قرار میگیرند. بد نیست دوباره این پرسش را طرح کنیم؛ آثار جدی منتشرشده در یک سال، چه میزان از 20هزار عنوان بیشتر است یا 20هزار عنوان چند درصد از آثار جدی منتشرشده در یک سال است که موضوع صدور مجوز دربارهشان موضوعیت دارد؟
3 - نکته قابل بحث دیگر همانطور که گفته شد، زمان صدور مجوز برای این 30درصد است. اگر فرض کنیم که همه آثار غیرجدی، ادبیات عامهپسند، کتابهای دانشگاهی، کتابهای بازاری، کمکدرسی و... بهسرعت یا حتی ظرف 24ساعت مجوز میگیرند، آنهایی که در این گروه قرار نمیگیرند و به گفته بهمن دری، حدود 20هزار عنوان هستند، ظرف چه مدت مجوز میگیرند؟
4 - در طول یک سال در حوزه ادبیات جدی (مجموعه داستان، رمان، مجموعه شعر و...) - که همواره چالشبرانگیزترین حوزه در موضوع صدور مجوز است - کمتر از 2هزار عنوان کتاب منتشر میشود که بخش مهمی از 30درصد مورد اشاره بهمن دری محسوب میشوند. از این تعداد عناوین، چه تعداد میتوانند ظرف 24 تا 48 ساعت مجوز بگیرند؟ شواهد نشان میدهد در بخش ناشران خصوصی، تقریباً هیچ!
5 - ترکیب کتابهایی که ظرف 24ساعت مجوز میگیرند و آنهایی که نمیگیرند، به کلی متفاوت است. نادیده گرفتن تفاوت این ترکیب و تنها اتکا کردن به آمار، به فروکردن سر زیر برف میماند. آمارها به تنهایی هیچچیز نمیگویند و تنها با تحلیل و بررسی محتوایی و ردیابی ترکیب اعداد در گسترههای متفاوت، اعداد و ارقام معنادار میشوند. مسئله صدور مجوز هیچگاه آن 70 یا حتی 80 درصدی که به سرعت مجوز میگیرند نبوده و نیست و نخواهد بود؛ مسئله همیشگی، 30-20درصد باقیمانده است که بهسرعت مجوز نمیگیرند و در بسیاری موارد، ماهها در اداره کتاب معطل میشوند. این 30-20درصد هم البته چیزی بین 13هزار تا 20هزار عنوان کتاب است و اصلاً نمیتوان نادیدهاش گرفت.