مسند دشوار قضاوت فیلم

هر چند این اتفاق در سال‌های گذشته نیز رخ می‌داد اما آن چه امسال باعث شده این مساله بیش از پیش به چشم بیاید این بود که  داوری مطابق با گمانه زنی‌ها نبود.

فیلم‌هایی که به نظر می‌رسید سیمرغ‌های زیادی به خانه ببرند ناکام ماندند و بعضی در ناباوری صاحب جایزه شدند.

اما اعتراض به داوری‌های این دوره پس از اعلام اسامی کاندیداها آغاز شد. سینمای مطبوعات که پس از پایان نمایش هر فیلم محل نقد و بررسی اجمالی فیلم‌های به نمایش در آمده بود، پس از اعلام کاندیداها تبدیل به محفلی برای اعتراض به نحوه داوری‌ها شد و جلسات به تشنج کشیده شد.

اولین معترض در این میان ابوالقاسم طالبی بود که با فیلم «دست‌های خالی» به جشنواره آمده بود.

در این جلسه طالبی، گفت: «به‌عنوان کسی که سال‌هاست کار سینمایی می‌کنم، دلم می‌خواست سیمرغ بگیرم. اما حاضر نیستم برای سیمرغ زیربار خیلی چیزها بروم. البته شاید تشخیص‌ داوران این بوده که فیلم ما شایسته جایزه نیست.»

او قصه‌ سیمرغ را تکراری خواند و گفت: بعضی روزنامه‌ها پول می‌گیرند تا چیزی درباره جوایز ننویسند، اما ما کباب سیمرغ نیستم و معتقدیم بالاخره کسی باید حرفی بزند، چون اتفاقاتی می‌افتد که نباید بیافتد و روزنامه‌نگاران هم باید آن را مطرح کنند.

مریلا زارعی بازیگر این فیلم نیز که حتی بیشتر از کارگردان معترض بود، با انتقاد از نوع انتخاب نامزدها گفت: وقتی نگاه شخصی بر جشنواره حاکم می‌شود، بازیگران ما، از سریال‌های ‌٩٠قسمتی سر درمی‌آورند.

او مدعی شد که داوران نه تنها فیلم «دست‌های خالی»را ندیدند، بلکه نخواستند که آن را ببینند و در بسیاری از موارد، به فیلم‌های سفارشی جایزه‌ می‌دهند. عده‌ای به بازیگران خط می‌دهند و شاید در میان دوستان داور هم وجود داشته باشند، کسانی که با بعضی از بازیگران مشکل دارند.

دوستان داور نشان دادند، سینمای ما استحقاق بیش از این‌را ندارد و برای من باعث تعجب است، چرا به‌جای پنج کاندیدا در رشته‌ بازیگری تنها سه نامزد، اعلام شده است. گرفتن تندیس برای من مهم نیست؛ اما دوستان کسانی را نامزد کرده‌اند که چاپ تصاویرشان باعث فروش نشریات زرد می‌شود!

مازیار میری  نیز که امسال با «پاداش سکوت» به جشنواره آمده بود و البته  همگان گمان می‌کردند فیلم او جوایزی را نصیب عوامل سازنده‌اش کند در جلسه نشست فیلم با اعلام اینکه امسال آخرین سال حضورم در جشنواره است گفت: جشنواره فجر در حال رفتن به جایی است که فیلم‌سازان برای شرکت نکردن در آن با هم رقابت کنند و احترامش دارد از بین می‌رود، واقعا از نحوه داوری‌ها متعجبم. من الان حق را به رسول ملاقلی‌پور و بهمن فرمان‌آرا می‌دهم که فیلمشان را قبل از جشنواره اکران کردند. «پاداش سکوت» هم آخرین حضور من در این جشنواره است و دیگر هیچ زمانی در بخش رقابت جشنواره شرکت نخواهم کرد. در این جشنواره قبل از اینکه فیلم‌ها دیده شود، رای داده می‌شود. 

 در این میان حتی پرویز پرستویی که جوایز زیادی را تاکنون از این جشنواره گرفته با لحنی اعتراض آمیز گفت : من دغدغه  جایزه ندارم  و یاد گرفتم برای جایزه کار نکنم و قرار است فقط کار کنم. اتفاقاتی هم که افتاده خیلی برایم مهم نیست، فقط دوست دارم این فیلم خوب دیده شود. فرهاد توحیدی نویسنده فیلمنامه نیز از داوری‌ها اظهار تاسف کرد و گفت: گمان می‌کنم کج‌سلیقگی وجود دارد که این همیشه در مورد فیلمنامه کمتر خودش را نشان می‌دهد. در بقیه بخش ها هم کاندیداها به تعداد گذشته نبودند و ظاهرا امسال سوالات کنکور را سخت‌تر گرفته بودند.

اعتراض به داوری، در نشست فیلم «اخراجی‌ها» شدیدتر بود. مسعود ده‌نمکی اعتراض خود را حتی در زمان دریافت جایزه بهترین فیلم مردمی دوباره اعلام کرد و گفت: من نه مرغ می‌خواهم و نه سیمرغ، سیمرغ متعلق به بازیگران فیلم است که به خاطر حضور من نادیده گرفته شدند و از آنها معذرت می‌خواهم. متاسفانه نخبگان ما عقب‌تر از مردم حرکت می‌کنند و من آمده‌ام تا این فاصله را کم کنم. من از بچگی دوست داشتم قاضی شوم اما وقتی این قضاوت را دیدم دیگر این کار را دوست ندارم.

بهرام رادان برنده سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول هم از بی‌توجهی داوران به فیلم «سنتوری» گله کرد و گفت: امیدوارم این فیلم جایزه‌اش را از مردم بگیرد.

داوران چه گفتند؟

هیات داوران بخش سودای سیمرغ مسابقه سینمای ایران متشکل از: شهریار بحرانی، محمد داودی، جواد طوسی، محمدعلی نجفی، عبدالحمید قدیریان، علی نصیریان و محمد رضا هنرمند بیانیه‌ خود را  هم زمان با اختتامیه منتشر کرد.

در متن بیانیه‌ آمده است: بگذارید این جمله تکراری یک بار دیگر تکرار شود که هر جمع هفت نفره دیگر، قطعاً نظرات دیگری در داوری خود می‌داشتند اما، همه ما در این که سینمای کشورمان روز به روز و سال به سال رشد می‌کند و به ارزشهای حرفه‌ای بیشتری دست پیدا می‌کند، هم رای هستیم. کمال گرایی در ذات سینماست و این ویژگی است که نقاط ضعف حرکت و تلاش جمعی‌مان به سمت سینمایی متعالی و مترقی را مداوماً به رخ می‌کشد.

نقاط ضعفی چون نبود توجه جدی به تحقیق، ظرفیتهای اندک فیلمنامه‌های بلند سینمایی،‌ بهره‌وری ناکافی از ظرفیت‌های گسترده فرهنگی و هویت ملی و بومی، کم‌ توجهی به‌ رعایت استانداردهای حرفه‌ای سینما و جذب مخاطب. شتابزدگی‌های بی‌مورد می‌تواند علت‌العلل برخی از موانع دستیابی به سینمای متعالی‌مان باشد. حالا چه داور باشیم چه نباشیم

محمدعلی نجفی در پاسخ به اعتراض به داوری‌ها می‌گوید: امسال پنجمین سالی است که داور جشنواره فیلم فجر هستم و به جرأت می‌گویم یکی از بهترین هیأت داوری ها را شاهد بودم. همه داوران متخصص بودند و به دقت، فیلم‌ها را می‌دیدیم و ساعت‌ها در موردشان بحث می‌کردیم و تحت هیچ شرایطی نیز تحت تأثیر قرار نمی‌گرفتیم و قضاوتمان تنها براساس خود فیلم بود.

نمی‌توان این مسئله را کتمان کرد که بخشی از داوری هم سلیقه‌ای است، ‌اما قضاوت‌ها عادلانه و درست صورت گرفت و هیأت داوری برای انتخاب‌ها انرژی بسیاری گذاشتند و با دقت و موشکافی فیلم‌ها را بررسی کردند. به نظر من دوستان  معترض تمام فیلم‌ها را ندیده‌اند، من به آنها توصیه می‌کنم که فیلم‌ها را با همان وقت و دقتی که ما گذاشتیم و دیدیم، ببینند و نظر بدهند.

خدا را شکر که هیات داوران این دوره از جشنواره از چنان شرافت کاری خاصی برخوردار بودند که هیچ بهانه‌ای برای زیر سئوال بردن آنها باقی نمی‌ماند.

جواد طوسی با اظهار تأسف از واکنش محافل سیاسی به نحوه داوری‌ها می‌گوید: متأسفانه سمت و سوی حوزه فرهنگ در حال سیاسی شدن است، فیلمی که از دیدگاه کارشناسانه از ارزشهای ایده‌آل و مطلوبی برخوردار  نیست از سوی محافل مختلف بزرگ و مهم جلوه داده می‌شود.

فیلم «اخراجی‌ها» اگر به درستی به دور از سیاست‌بازی‌های ژورنالیستی بررسی شود، می‌تواند در نمایش عمومی به رونق سینمای اقتصادی کمک کند، اما اگر فراتر از این انتظار داشته باشیم و بخواهیم جوایز یک دوره از جشنواره را نصیب خود کند، اشتباه کرده‌ایم.

ظرفیت «اخراجی‌ها»‌در همان سطح کاندیداهایش بود. اگر قرار است این رویه اعتراضها ادامه یابد و هر فردی  از هر تریبونی نظر بدهد ما با آنارشیسم بی‌رحمانه‌ای مواجه می‌شویم که  ضررش فقط متوجه سینماست.مسائل حساسیت‌زا در دوره‌های گذشته نیز وجود داشت و اگر معترضی وجود داشت بنا به مصلحت سکوت می‌کرد.

بعضی متأسفانه حوزه فرهنگ را سیاسی می‌کنند. آیا باید نگاه منتقد یا مردم یکی باشد. آیا زیبایی‌شناسی آحاد یک جامعه منطبق با منتقد است؟ در دوره‌های قبل نیز همین گونه بود اما این‌قدر ساز کوک نمی‌شد. متأسفانه در یک شرایط خودجوش چنین موجی به‌وجود نمی‌آید و اعتراض‌های فعلی کاملاً حساب شده و برنامه‌ریزی شده است.

فیلم‌سازان  نباید از هر تریبونی برای امتیاز گرفتن استفاده کنند. سینمای ما زمینه‌های زیادی برای آسیب‌پذیری دارد و در صورت تشدید این وضعیت، سینما متضرر می‌شود.

محمدرضا جعفری جلوه، معاونت سینمایی وزارت ارشاد و مسئول برگزاری جشنواره فیلم فجر نیز در گفتگو با باشگاه خبرنگاران گفت: کسانی که صبورانه در انتظار توفیقات آینده می‌نشینند و کسانی که نارضایتی خود را اعلام کرده‌اند، هر دو را پاس می‌داریم، اما نباید فراموش کنیم که هر کس وارد رقابتی می‌شود باید قواعد رقابت را بپذیرد حال ممکن است موفق شویم یا نشویم. بویژه وقتی داوران از بدنه سینمای کشور و از نخبگان سینمای ایران هستند این ایراد کمتر وارد است. من در مجموع داوری امسال را در تداوم داوری‌های پیشین، متین و متوازن می‌بینم.

نقد داوری‌ها در محافل سیاسی

اما دامنه بحث و اعتراضات به نحوه داوری به محافل سینمایی محدود نشده و دامنه آن حتی به مجلس و محافل سیاسی نیز کشیده شده است.

در این راستا عماد افروغ رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از بررسی نحوه داوری جشنواره فیلم فجر امسال و مسائل پیش‌آمده در حاشیه جشنواره در این کمیسیون خبر داد و گفت: سینماگران ما باید نسبت خود را با مردم مشخص کنند. هنگامی که سینماگران را نقد می‌کنیم می‌گویند از حمایت مردمی برخورداریم و هنگامی که مردم قضاوت می‌کنند و فیلمی را برمی‌گزینند، می‌گویند داوری مسئله‌ای فنی است. برخورد ما با مردم دوگانه است و در جشنواره، قضاوت آنها نادیده گرفته شده است. فیلم‌ها برای مردم تولید می‌شوند و مردم یکی از ملاک‌های اصلی داوری هستند.صفار هرندی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز اعلام کرده بدون تأمل در مورد داوری‌های صورت گرفته در جشنواره اظهار نظر نمی‌کند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد واکنش افروغ به نحوه داوری‌ها و دفاع وی از فیلم «اخراجی‌ها» گفت: افروغ رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس طبعاً یک دیدگاهی دارد که از آن دفاع می‌کنند اما نظر من این است که جشنواره به خوبی پیش رفت و در کل برآیند عمومی کار مثبت است و باید برای آینده بهتر عزم دلسوزان سینما جزم شود. همیشه در قضاوت و داوری یک چون و چرایی وجود دارد، چه بسا بعضی از این چون و چراها بجا هم هست. از سویی دیگر مشاور فرهنگی رئیس جمهور نیز در واکنش به داوری‌های این دوره اظهار نظر کرده است.

جواد شمقدری معتقد است: سیمرغ‌های جشنواره امسال از پرواز خود ناراضی‌اند. در جشنواره امسال فیلم‌های ارزشمندی دیده نشدند و سیمرغ‌ها به سمتی پرواز کردند که در راستای سیاست‌های سال‌های گذشته بود.