هدایت کنندگان این هواپیما در کالیفرنیا آرام و قرار ندارند؛ این هواپیمای بدون سرنشین فقط به یک ماموریت شناسایی معمولی فرستاده شده بود اما حالا کار به جایی رسیده که مجبورند آن را نابود کنند. جنگندهها ناگهان سر میرسند و همه چیز تمام میشود. یک فروند هواپیمای شکارچی MQ-1 که یکی از پراستفادهترین روباتهای قاتل در نیروی هوایی آمریکاست نابود شده است. مستندات پایان بهتآور هواپیمای بدون سرنشین 4میلیون دلاری در نوامبر 2007، در اسناد بررسی حوادث نیروی هوایی آمریکا موجود است. شرح بیش از 70حادثه درخصوص هواپیماهای بدون سرنشین از سال 2000 در اسنادی جمعآوری شده که به تازگی انتشار یافته است. هر یک از این حوادث منجر به نابودی هواپیما یا حداقل خسارتی 2میلیوندلاری شده است.
گزارشهای رسمی از حوادث پیش آمده، زوایای تاریک برنامههای جاسوسی و ترور هواپیماهای بدون سرنشین را مشخص میکند؛ هواپیماهایی که در مورد آنها تبلیغات زیادی شده اما حالا مشخص میشود خیلی از آنها غلو بوده است. آزمایش، پرواز و هدایت هواپیماهای بدون سرنشین از طریق بیش از 60 پایگاه در سراسر دنیا صورت میپذیرد. اغلب، ماموریت آنها پشتیبانی از نیروهای ویژه است.
حوادث هواپیماهای بدون سرنشین توجهها را به سوی محدودیتهای فنی این وسیله و اشتباهات انسانی در ماموریت آنها معطوف کرده است. خبرگزاری مککلاچی اخیرا طی گزارشی فاش ساخته که برای پرواز فقط یک هواپیمای بدون سرنشین از نوع شکارچی بهمدت 24ساعت، 170نفر درگیر هستند. در حادثه نوامبر 2007 که ذکر آن ابتدا آمد بروز یک مشکل الکترونیکی باعث شد سامانه خود نابودساز هواپیما فعال شود. جنگندههای آمریکایی هم لاشه آن را بمباران کردند تا به دست دیگران نیفتد.
عواملی همچون خطای خلبان هدایت کننده، آب و هوای نامساعد و بروز اشکال فنی باعث سرنگونی هواپیماهای بدون سرنشین در افغانستان، جیبوتی، خلیج عدن، عراق، کویت، خود آمریکا و مناطق دیگر شده است.
در سال 2001، هواپیماهای بدون سرنشین نیروی هوایی از نوع شکارچی، 7500ساعت پرواز داشتند که این میزان در پایان سال گذشته به 70هزارساعت رسید. حوادث این هواپیماها هم با بالا رفتن ضرباهنگ عملیات آنها افزایش یافت. در سال 2001، فقط 2فروند هواپیمای بدون سرنشین در اثر تصادم نابود شدند. در سال 2008، 8فروند از این هواپیماها سقوط کردند. سال گذشته این تعداد به 13فروند رسید. شایان ذکر است که آمار بیش از 70حادثهای که پیش از این برای هواپیماهای بدون سرنشین ذکر شد طبق قوانین سختگیرانه نیروی هوایی جمعآوری شده و حوادث متعدد دیگر در این آمار نیامده است.
دشمن جان هواپیمای بدون سرنشین
توفان، هوای ابری، رطوبت و خطای انسانی تنها خطرات تهدیدکننده هواپیمای بدون سرنشین نیستند. در حادثه نوامبر 2008، یک فروند هواپیمای بدون سرنشین از نوع شکارچی در یک روز توفانی از فرودگاه نظامی قندهار به هوا بلند شد. بیش از 5دقیقه از پرواز نگذشته بود که خلبان هدایت کننده متوجه تغییر مسیر هواپیما شد. او برای بازگرداندن هواپیما به مسیر اصلی آن را چرخاند. اما ماهیت دشوار این کار، هوای توفانی، طراحی هواپیما و وضعیت نامتعادل آن به خاطر آنکه فقط زیر یکی از بالهایش موشک داشت باعث شد هواپیما به دور خود شروع به چرخیدن کند. بهرغم تلاشهای خوب هدایتکننده، هواپیما سقوط کرد و منفجر شد.
گاهی اوقات هدایت هواپیما از دست خارج میشود. اواخر فوریه 2009، 5گروه مختلف طی پروازی 8ساعته هدایت یک فروند هواپیمای بدون سرنشین از نوع شکارچی را یکی پس از دیگری به دست گرفتند؛ هواپیما در آسمان عراق پرواز میکرد. هدایت هواپیما در اختیار پنجمین گروه بود که ناگهان ارتباطشان با آن قطع شد. در آن لحظه هیچ کس نمیدانست هواپیما کجا و در چه حالی است.
بعدا مشخص شد که قطع ارتباط، سامانه خود نابودساز هواپیما را فعال کرده است. 10دقیقه قطع ارتباط کافی بود تا هواپیما سقوط کند و نابود شود.
در میانه آگوست 2004، یعنی هنگامی که عملیات هواپیماهای بدون سرنشین در منطقه تحت ماموریت فرماندهی مرکزی آمریکا (آن دسته از نیروهای نظامی آمریکا که محل ماموریتشان خاور میانه، کشورهای شمال آفریقا، افغانستان و پاکستان است) در اوج خود بود خدمه یک فروند هواپیمای بدون سرنشین از نوع شکارچی با انبوهی از پیامهای هشدار مربوط به موتور و مولد برق روبهرو شدند. کمک خلبان هدایت کننده با استفاده از دوربینش هواپیما را بررسی کرد و خیلی زود متوجه مشکل شد؛ دم هواپیما آتش گرفته بود. چیزی نگذشت که هدایت آن از دست خارج شد و سقوط کرد. بهرغم محدودیتهای فنی جنگ از راه دور که در بررسیهای نیروی هوایی به صراحت آمده است آمریکا همچنان سرمایهگذاری درخصوص هواپیماهای بدون سرنشین را افزایش میدهد. براساس راهبرد جدید نظامی اوباما، نیروی هوایی در حال بررسی طرحهایی برای استفاده از افزایش بودجهاش است و روباتهای پرنده نقشی عمده در این خصوص دارند.
هواپیماهای بدون سرنشین- حدود 7500 فروند- با احتساب انواع کوچک خود یک سوم هواپیماهای ارتش ایالات متحده را تشکیل میدهند. براساس اطلاعات رسمی که در اختیار سایت TomDispatch قرار گرفته 285 فروند از هواپیماهای بدون سرنشین از نوع شکارچی، فرشته مرگ و شاهین جهانی (Global Hawk) هستند.
در پایگاههای نیروی هوایی، هواپیماهای بدون سرنشین پیشرفته دیگری هم به نامهای نگهبان و انتقامگیر (Avenger) وجود دارد. دفتر بودجه کنگره سال گذشته طی گزارشی فاش ساخت که وزارت دفاع قصد دارد طی 10سال آینده حدود 730 فروند هواپیمای بدون سرنشین جدید در اندازههای متوسط و بزرگ خریداری کند.
آمریکا طی دهه گذشته به استفاده گسترده از هواپیماهای بدون سرنشین روی آورده تا پیروزی را از آن خود کند اما در افغانستان و عراق به این هدف دست نیافت.
شاید هواپیماهای بدون سرنشین در مناطق قبیلهای پاکستان القاعده را زمینگیر کرده باشند اما این کار تنفر یک ملت 190میلیونی را به همراه داشته است.
بهرغم پیشرفتهای فناوری، تاکتیکی و راهبردی باز هم نیروهای سازمان سیا و نیروی هوایی که از راه دور و از مقابل نمایشگرهای رایانه خود عملیات را هدایت میکنند نمیتوانند مردم عادی را از جنگجویان القاعده تشخیص دهند، در نتیجه هواپیماهای بدون سرنشین که خود قاضی، هیات منصفه و مجری حکم هستند بر خلاف حقوق بینالملل برنامه ترور را اجرا میکنند. در این میان، پیمانکاران خصوصی هم در افزایش میزان مرگ و میر نقش دارند. آنها باید اهداف را بهازای یک بازه زمانی مرور کنند و بین کشتن و نکشتن تصمیم بگیرند. حفظ شغل آنها به عملکردشان در این خصوص بستگی دارد.
همزمان با افزایش به کارگیری هواپیماهای بدون سرنشین، ضعفهای آنها هم مشخصتر میشود؛ در سال 8002 ناراضیان عراقی دوربینهای هواپیماهای بدون سرنشین را با استفاده از یک ویروس خطرناک هک کردند. اکثر خلبانان این هواپیماها تحت فشار روانی بالا هستند. در حادثهای دیگر طی یک شلیک بهخودی دو نیروی ارتش کشته شدند. سقوط این هواپیماها رو به افزایش است و سرانجام اینکه ایران توانست یک فروند هواپیمای بدون سرنشین پیشرفته را در اختیار بگیرد.
طی دهه گذشته، ذهنیت« هر چه بیشتر بهتر» به افزایش تعداد هواپیماهای بدون سرنشین، پایگاهها، خلبانان و قربانیان آنها منجر شده و هیچ رهاورد دیگری حاصل نشده است. هواپیماهای بدون سرنشین فقط برای افزایش کشتهها و ایجاد دشمنی به کار میآیند.