در دور اخیر مذاکرات، کشورهای اروپایی و آمریکا روش‌های قبلی خود را تکرار نکردند. کشورهای اروپایی و به‌ویژه آمریکا در دوره‌های قبلی مذاکرات، همزمان با مذاکرات، ادبیات تهدید را در رسانه‌های خود به کار می‌بردند. طی این مذاکرات حتی نماینده آمریکا و انگلیس نیز از تهدید سخن نگفتند. در واقع اگرچه آمریکایی‌ها گفتند که تحریم‌ها فعلاً ادامه خواهد یافت ولی این موضوع در محتوای مذاکرات کمرنگ بود.
در واقع غربی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که گذشت زمان به نفع‌شان نخواهد بود و بهتر است بر سر میز مذاکره با ایران بنشینند. اتفاقاتی که طی 2 سال اخیر در منطقه رخ داد نیز باعث شد تا غرب واقعیات جایگاه ایران در منطقه را بیشتر بپذیرد. با بیداری اسلامی که در منطقه رخ داده، جغرافیای سیاسی منطقه در حال تغییر است و شرایط به نفع گرایش‌های اسلامی در منطقه است. این مسئله باعث شده تا غرب روی گزینه نظامی حساب باز نکند.
اگرچه آمریکا و برخی کشورهای اروپایی اعلام می‌کنند که ایران فرصت زیادی ندارد ولی تحلیل‌های سیاسی نشان می‌دهد که فرصت برای این کشورها تنگ است. کشورهای غربی پس از اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران متوجه شدند که ایران می‌تواند کشورهای دیگری را جایگزین خریداران نفت خود کند. حل گام به گام پرونده هسته‌ای ایران واقعیت مذاکرات استانبول است.
آقای جلیلی و خانم اشتون در پایان مذاکرات اعلام کردند که به سمت یک روش گام به گام بر سر موضوع هسته‌ای در حال حرکت هستند و در بغداد آن را پیگیری می‌کنند. بر همین اساس نیز قرار شد که خانم اشتون و آقای باقری در مورد طرح مذاکره برای اجلاس بغداد به نتیجه برسند. در تحلیل یکی از سایت‌های غربی آمده بود که ایران در مذاکرات حرف جدیدی نزد و همان درخواست‌های قبلی خودش را ادامه داد و این غربی‌ها بودند که عنوان کردند مذاکرات سازنده و مثبت بوده است. این نشان می‌دهد که جهان غرب احتمالاً می‌خواهد دست از روش‌های قبلی خود بردارد و به این نتیجه رسیده است که با توجه به بحران اقتصادی و موقعیت در حال تغییر در منطقه ما، روش‌های قبلی مفید نخواهد بود.
اگر چه هنوز به‌طور رسمی نتیجه‌ای از مذاکرات روی کاغذ منتشر نشده ولی واقعیت این است که اروپا و غرب غنی‌سازی ایران را پذیرفته‌اند و چاره‌ای جز این نداشته‌اند. آقای جلیلی صراحتاً در پاسخ به سؤال یک خبرنگار که پرسید آیا درخصوص تعلیق غنی‌سازی 20 درصد صحبت شد یا نه؟ گفت که ما در مذاکرات اعلام کردیم که برمبنای ان‌پی‌تی عمل می‌کنیم و این حق ماست که غنی‌سازی 20 درصد داشته باشیم. بنابراین برخلاف آنچه در برخی رسانه‌ها مطرح شد ایران وعده‌ای درخصوص تعلیق غنی‌سازی 20 درصد نداده است. از سوی دیگر آقای جلیلی اعلام کرد تا موقعی که تحریم‌های غرب پابرجاست هیچ‌یک از توافقات از سوی ایران عملی نخواهد شد.
روسیه و چین نیز به‌عنوان 2 عضو 1+5 ارزیابی مثبتی از مذاکرات داشتند و این نشان می‌دهد که کشورمان موضع و جایگاه مناسبی در مذاکرات داشته است. اخبار غالب رسانه‌های بین‌المللی حکایت از آن دارد که ایران یک گام بزرگ در مذاکرات برداشته و موفقیت بزرگی که نصیبش شده این است که جهان غرب دیگر نمی‌تواند از توقف غنی‌سازی در ایران سخن به میان آورد. مشکلاتی که برای جهان غرب به‌وجود آمده باعث شده تا آنها نتوانند همانند قبل با ایران برخورد کنند.
در حال حاضر غرب به این باور رسیده است که اگر حرکت نظامی علیه ایران انجام دهد، با مقاومت وانتقام شدید ایران مواجه می‌شود. اروپا و آمریکا در هفته‌های اخیر به این نتیجه رسیدند که نمی‌شود با کشور نفت‌خیز ایران سر جنگ گذاشت و این یک نکته کلیدی است.
در مذاکرات هنگامی که آقای جلیلی درخصوص حق ایران برای غنی‌سازی صحبت می‌کرد، نمایندگان اروپا و آمریکا برخوردی را که با ایران در جلسات قبل می‌کردند نداشتند. در فضایی که ایجاد شده بعید به‌نظر می‌رسد اروپا و آمریکا در مذاکرات بغداد مباحثی همچون تعلیق غنی‌سازی یا تعطیلی سایت فوردو را اجبار کنند. ایران و 1+5 نمی‌توانند برای همیشه به‌عنوان 2 قطب روبه‌روی هم بایستند. طبیعی است که در مذاکرات هر دو طرف نهایت خواسته‌های خود را مطرح می‌کنند اما به‌نظر می‌رسد مذاکرات پیش رو دستاوردهای زیادی برای ایران خواهد داشت.
* استاد دانشگاه تهران
