اگرچه صدا و سیما هر سال در مناسبت‌های فرهنگی با محوریت کتاب، تولید و پخش برنامه‌های مختلفی را درباره نقد و بررسی کتاب و ترویج فرهنگ کتابخوانی در دستور کار خود قرار می‌دهد اما با پایان یافتن این مناسبت‌ها در دوره‌ای کوتاه و چند روزه، موضوع کتاب و نقد و بررسی آن طبق روال معمول به سوژه‌ای فرعی و حاشیه‌ای برای برنامه سازان و تولیدکنندگان رسانه ملی تبدیل می‌شود. گویی که در جامعه ما با توجه به سرانه مطالعه و شمارگان کتاب ضرورتی برای پرداختن به این موضوع از سوی متولیان فرهنگی کشور و حتی مخاطبان جدی کتاب احساس نمی‌شود تا با طرح تقاضای خود به مسئولان و برنامه‌ریزان بر ضرورت تولید و ارائه برنامه‌های این چنینی در شبکه‌های تلویزیونی تأکید کنند.
این در حالی است که آبان‌ماه گذشته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف ایجاد تعامل و همراهی بیشتر مسئولین فرهنگی با اصحاب قلم و بررسی مشکلات پیش روی نویسندگان، ناشران و اهالی کتاب با ارائه پیشنهادی به‌دست اندرکاران فرهنگی و برنامه‌سازان کشور، از آنها خواست تا به فکر تولید برنامه‌ای تلویزیونی مشابه برنامه هفت - که در حوزه سینما به بررسی اخبار این حوزه می‌پردازد- باشند و همانند این برنامه هر هفته به بررسی اخبار حوزه فرهنگ با محوریت کتاب بپردازند و اخبار مرتبط با کتاب، ناشران و نویسندگان را با حضور کارشناسان، منتقدان و متولیان فرهنگی کشور مورد نقد و بررسی قرار دهند.
حال سؤال این است که چرا امکان تولید و ارائه برنامه‌ای این‌چنینی درباره کتاب و مباحث مرتبط با آن- با توجه به شمارگان کتاب در کشور و سرانه مطالعه و فارغ از اینکه پیش‌نیازهای موجود برای تولید این برنامه‌ها در بطن جامعه وجود ندارد - در شبکه‌های تلویزیونی وجود ندارد و نمی‌توان از میان برنامه‌های تولید شده در سال‌های گذشته با محوریت کتاب و ادبیات دست‌کم به‌منظور ترویج فرهنگ کتابخوانی میان مردم، حتی از یک برنامه جذاب و چالشی پیرامون کتاب نام برد؛ برنامه‌ای که فارغ از گفت‌وگوهای تئوریک کارشناسان و منتقدین حاضر در آن درباره کتاب و موضوعات فرهنگی با طرح مشکلات و معضلات اهالی نشر و قلم و اخبار حوزه کتاب بتواند قشر وسیعی از مخاطب علاقه‌مند به این حوزه را در سراسر کشور به‌خود جذب کند و اثرگذاری رسانه‌ای همچون تلویزیون ملی را در ترویج فرهنگ کتابخوانی و افزایش سرانه مطالعه در کشور، ملموس و پررنگ کند.
برنامه تلویزیونی «صد» که در هفته‌های اخیر به‌صورت زنده با رویکرد نقد و بررسی مسائل فرهنگی و هنری و نه‌تنها کتاب، از شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی ایران روی آنتن رفت یکی از این برنامه‌ها بود که اگرچه تنها 7-8برنامه از 15قسمت پخش شده خود را با موضوع کتاب و با حضور کارشناسان و مسئولین فرهنگی کشور به خانه‌های مردم برد اما در همین مدت زمان اندک توانست مخاطب قابل توجهی را در حوزه فرهنگی به سوی خود جلب کند چرا که با طرح موضوعات چالشی و خبری پیرامون چاپ و نشر کتاب توانست در حد بضاعت خود با بررسی موضوع ممیزی کتاب و حواشی آن فارغ از ارائه مباحث تئوریک به دغدغه بسیاری از اهالی قلم در قسمت‌هایی از برنامه خود بپردازد.
اما متأسفانه تولید این برنامه فرهنگی و هنری در میانه راه به دلایل نامشخصی متوقف ماند. اگرچه به زعم بسیاری از مخاطبان مباحث فرهنگی و دوستداران این برنامه، پرداختن به مشکلات و معضلات ناشران و مسائل حاشیه‌ای آن در نشستی که با حضور محمد‌اللهیاری فومنی مدیرکل امور کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد، دلیل اصلی توقف پخش این برنامه زنده تلویزیونی بوده است. برنامه‌ای که با طرح دغدغه اهالی فرهنگ و هنر به جز حوزه سینما توانست تا حد زیادی مخاطبان این حوزه‌ها را به‌خود جذب کند و با طرح اخبار، چالش‌ها و معضلات این قشر، بخشی از عموم مردم را نیز به پیگیری دغدغه‌های اهالی قلم و دوستداران هنر در جامعه علاقه‌مند کند.
رضا جلالی که اجرای این برنامه تلویزیونی را هر هفته با همراهی یک کارشناس در حوزه کتاب، نمایش و هنرهای تجسمی برعهده داشت، در این‌باره می‌گوید: از دیدگاه من برنامه صد به‌ویژه در چند قسمتی که به موضوع کتاب و ممیزی آن در کشور پرداخت، در جذب مخاطب بسیار موفق عمل کرد و توانست بخشی از معضلات و مشکلات اهل قلم را با نمایی متفاوت و تأثیرگذار به مخاطب و متولیان فرهنگی کشور ارائه کند. چرا که این برنامه با قصد ارائه برنامه‌ای علمی یا تئوریک پیرامون کتاب و کتابخوانی تولید نشده بود و تنها دغدغه‌اش طرح مشکلات و اخبار اهالی ادبیات و قلم به‌منظور یافتن راه چاره برای تسهیل روند چاپ و نشر در حوزه کتاب و دیگر مشکلات موجود در حوزه‌های هنری همچون نمایش، موسیقی و هنرهای تجسمی بود.
وی درباره توقف تولید و پخش این برنامه تلویزیونی در میانه راه می‌گوید: به‌نظر می‌رسد ظرفیت پذیرش نقد در جامعه فرهنگی ما چه میان مسئولین فرهنگی و چه نویسندگان و هنرمندان اندک است و این مسئله موجب می‌شود تا راه‌های گفت‌وگو برای پرداختن به موضوعات و مباحثی که به واقع دغدغه بسیاری از اصحاب قلم و مخاطبان آنهاست، بسته شود و اینگونه می‌شود که عمر یک برنامه تلویزیونی موفق در حوزه کتاب یا دیگر موضوعات فرهنگی کوتاه می‌شود و تمایل دست اندرکاران برای پرداختن به سوژه‌های این‌چنینی کم و کمتر می‌شود.
این در حالی است که مهدی غنی‌یاری که در کنار سید جعفر بنی‌هاشمی تهیه‌کنندگی برنامه صد را برعهده داشت، در مصاحبه‌ای که همزمان با پخش این برنامه از شبکه سوم سیما، با پایگاه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان داشت درباره این برنامه می‌گوید: ما در حوزه مباحث فرهنگی و هنری خلأ وجود چنین برنامه‌ای را احساس کردیم چرا که در همه زمینه‌ها برنامه‌ای وجود داشت که باعث رفع معضلات آن حوزه می‌شد، مثلا در ارتباط با سینما برنامه هفت و در ارتباط با فوتبال برنامه نود وجود داشت، اما در بقیه حوزه‌های فرهنگی و هنری برنامه‌ای وجود نداشت. از این‌رو ضرورت تولید چنین برنامه‌ای احساس می‌شد تا عملکرد بخش فرهنگی و مدیران این حوزه را نقادانه زیر ذره بین قرار دهیم. اگرچه قصد ما این نیست که مچ کسی را بگیریم، بلکه به‌دنبال اصلاح معضلات این حوزه هستیم و قصد داریم با گوشزد‌کردن این معضلات و مشکلات به مسئولین فرهنگی کشور، در کنار هم چاره‌ای برای حل و فصل آنها پیش پای اهالی قلم و فرهنگ بگذاریم.
