استانداردهای بین‌المللی جامعه ایمن این است که در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی، سلامت و تمام شرایط و جزئیات زندگی انسان تهدیدی برای جامعه نباشد و به‌صورت جامعه ایمن درآید. ایجاد جامعه ایمن به‌عنوان رسالت کلی و هدف، متوجه تمامی دولت‌هاست تا برای دسترسی به جامعه ایمن تلاش کنند و همچنین سعی کنند برای ایجاد جامعه‌ای عاری از هرگونه خطر اقدام کنند. اما نکته مهم روش‌هایی است که برای دسترسی به جامعه ایمن باید مورد توجه قرار بگیرد و باید بدانیم که برای شکل‌گیری جامعه ایمن، نقش مردم باید بیشتر شود اما آنچه متأسفانه نسبت به آن توجهی نشده نقش مردم است. باید برای هر شهروند در دسترسی به جامعه ایمن نقش و تکالیف و حقوق معین کنیم تا هر شهروند بداند در دسترسی به جامعه ایمن چه نقش‌هایی را برای او تعریف کرده‌اند تا در رسیدن به هدف تسریع شود. دسترسی به جامعه ایمن برای همه افراد جامعه امری مهم و ضروری است.
موضوع دیگر هم کمبودی است که به لحاظ فرهنگی داریم. اگر نتوانیم تعریف درستی از ایمنی داشته باشیم، دسترسی به اهداف برایمان سخت خواهد بود؛ مثلا خودرویی که تولید می‌شود باید به‌گونه‌ای باشد که شهروند در استفاده از آن هیچ دغدغه‌ای نداشته باشد؛ به‌ویژه به لحاظ ایمنی. اما سؤال این است که آیا واقعا خودروهایی که الان در کشور تولید می‌شوند براساس استانداردهای جهانی هستند؟ آیا ایمن نبودن خودروها ناشی از مواداولیه برای ساخت خودروهاست یا ناشی از نیروی کار و وجدان کاری؟ زمانی که یک خودرو تولید می‌شود اگر بدانیم که آن را شهروندان همین کشور باید استفاده کنند، آن وقت دیگر مشکلی پیش نمی‌آید.
واقعیت این است که یک خودروی ایمن به‌عنوان یک وسیله نقلیه در حمل‌ونقل ایمن اهمیت بسیار دارد. بنابراین اگر بخواهیم در سطح شهری مانند تهران از خودروهای دارای ایمنی مناسب استفاده کنیم باید نیروی کار متعهد نیز برای تولید و ساخت چنین خودروهایی اقدام کند.
اگر در حمل‌ونقل شهری و ترافیک به‌دنبال این باشیم که همه خودروهایی که در سطح شهر تردد می‌کنند، ایمن باشند باید چگونه عمل کنیم؟ ترافیک یک فرهنگ است و از رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی گرفته تا تردد خودروهای ایمن همه در شکل‌گیری این فرهنگ نقش دارند. بروز تلفات جرحی و تصادفات مختلف در سطح شهر به‌معنای نبود فرهنگ مناسب ترافیک در شهرمان است اما در این امر مشکلات استاندارد نبودن خودروها نیز دخیل است. نبود یک خودروی استاندارد و ایمن باعث افزایش تلفات در تصادفات می‌شود که متأسفانه کشورمان به لحاظ آماری در این زمینه وضعیت مناسبی ندارد و در رده‌های بالای جهانی به لحاظ تلفات جانی ناشی از تصادفات قرار دارد.
عابر پیاده هم باید بداند که او هم اگر رعایت نکند حادثه‌ساز خواهد بود. تردیدی نیست که این مثال‌ها زیاد و در واقع بیانگر آن است که افراد باید تربیت شوند و در نظام آموزشی و نگاه فرهنگی به تفکر ایمنی دست یابند. توسعه زیرساخت‌ها از گام‌های بنیادین شکل‌گیری جامعه ایمن است. یکی از مهم‌ترین مباحث اصلی، موضوع مقایسه میزان خودروها و سطح معابر است. اگر امروز به دوره‌ای بازگردیم که بخواهیم برای پایتخت کشور تصمیم‌گیری کنیم آیا واقعا مکان فعلی تهران را انتخاب خواهیم کرد که بر گسل زلزله قرار دارد؟ مسلما این کار را نخواهیم کرد چون علم می‌گوید این شهر روی گسل زلزله است و شهر را در جایی بنا کرده‌ایم که برای مردم و شهروندانش ناامنی روانی ایجاد کرده است و ما در جانمایی یک شهر، ناخواسته اصلی‌ترین مؤلفه جامعه ایمن را از مردم و شهروندان یک شهر گرفته‌ایم.
باید بگویم که اگرچه در جانمایی شهر تهران به‌عنوان یک پایتخت ناخواسته دچار مشکل شده‌ایم اما شهر تهران را در برابر مسائل و مشکلات احتمالی رها نکرده‌ایم. واقعیت این است که نباید از حق گذشت که مدیریت شهری برای ایمنی بیشتر شهر تلاش کرده است. این تلاش در دو سطح بوده است:سطح اول ایجاد زیرساخت‌های لازم و سطح دوم نیز تحقق جامعه ایمن بوده که در معادلات جهانی بسیار دارای اهمیت است.
در سطح اول زیرساخت‌های لازم برای بروز هرگونه بحران و مشکلات احتمالی فراهم شده است؛ به‌عنوان مثال روزگاری اگر در این شهر آتش‌سوزی رخ می‌داد، بسیاری از شهروندان دچار مشکل می‌شدند و اراده چندانی برای مقابله با این مشکل وجود نداشت اما اکنون افزایش ایستگاه‌های آتش‌نشانی و وجود امکانات مناسب برای مقابله با چنین معضلاتی، موجب شده است که خدمات‌رسانی‌ها بهتر انجام گیرد. همچنین تلاش‌هایی که هم‌اکنون سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در سطح این کلانشهر انجام داده بسیار دارای اهمیت است. تنها با مثالی، بر این موضوع می‌توان تاکید کرد؛ سیلی که در زمستان سال گذشته در استانی مانند گیلان چندکشته به همراه داشت، در تهران به‌دلیل فعالیت‌های زیرساختی، کاملا مهار شد و با مدیریت مناسب کمترین آسیبی به شهر وارد نکرد.در سطح دوم نیز اقدامات شهرداری تهران برای استقرار جامعه ایمن در پایتخت جمهوری اسلامی گامی مهم بود و امیدواریم که در سال91 با پیوستن مناطق باقیمانده به این جامعه، تهران نخستین کلانشهر دنیا باشد که به‌طور کامل به شبکه جامعه جهانی ایمن پیوسته است.
* رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران
