کودکان و نوجوانان با لباس‌های نو راهی مدرسه‌می‌شوند. در این روزها والدین در تکاپوی تهیه بهترین کوله، راحت‌ترین لباس، بهترین وسیله کمک آموزشی و سالم‌ترین خوراکی‌ها هستند.در گزارش زیر سعی شده نکاتی کلیدی درباره تغذیه سالم، کوله پشتی مناسب، میان‌وعده مغذی و نکات بهداشتی لازم برای سپری کردن سال تحصیلی، به کودکان و والدینشان ارائه شود.
تقویت خلاقیت با صبحانه
یکی از سخت‌ترین کارهای دنیا بعد از بیدار شدن از خواب در ساعات اولیه صبح، صبحانه خوردن در ساعتی غیر از ساعت همیشگی است. شروع سال تحصیلی، ریتم و عادت خواب و خوراک تابستانه را برهم می‌زند. برای شروع و برهم‌زدن عادت سه‌ماهه باید کم‌کم فرزندتان را به خوردن صبحانه ترغیب کنید. کم خوردن صبحانه بهتر از نخوردن آن است. کودکانی که صبحانه نمی‌خورند به‌دلیل کاهش دریافت مواد غذایی و کاهش انرژی بدن، زودتر خسته می‌شوند و یادگیری و قوه خلاقیت آنها در کلاس درس کاهش می‌یابد؛ به‌خصوص آنکه کارایی آنان در انجام تکالیف ریاضی کاهش پیدا می‌کند. درواقع به‌دلیل پایین افتادن قند خون، توانایی و شرایط لازم را برای یادگیری مطالب در مدرسه نخواهند داشت. وعده صبحانه، نقش بسیار مؤثری در سلامت جسمی و فکری دانش‌آموزان دارد. آنها باید حتی‌المقدور شب‌ها شام را زودتر میل کنند و در ساعت معینی به رختخواب بروند تا صبح‌ها زودتر از خواب بلند شوند و وقت کافی برای خوردن صبحانه داشته باشند. در وعده صبحانه استفاده از غذاهایی از قبیل نان و پنیر و گردو، کره، مربا و تخم‌مرغ همراه با یک لیوان شیر توصیه می‌شود.
میان وعده سالم
وسوسه خوردن لواشک به جای سیب و پرتغال، همیشه با کودکان است؛ به‌خصوص در زنگ‌های تفریح. ترغیب آنها به جایگزین کردن تنقلات بی‌فایده یا حتی مضر فرایندی زمانبر است و به گفته کارشناسان نیاز به فضای صمیمی و با صراحت دارد. کودکان امروز بهتر از کودکان دیروز می‌دانند که پفک از نفت درست نشده است (اشاره به خاطره مشترک کودکان 30ساله امروزی)، پس بهتر است از ارزش غذایی کم این تنقلات و فواید بسیار میان‌وعده‌های سالم برایشان توضیح دهید. برای آنها توضیح دهید که خوراکی‌های فاقد ارزش غذایی مانند چیپس، پفک، لواشک و تمرهندی علاوه بر ایجاد سیری کاذب، در درازمدت موجب ابتلای آنها به سوء‌تغذیه شده و خوردن هله‌هوله‌هایی مثل کیک و بیسکوئیت و شکلات به‌دلیل باقی ماندن این مواد لای دندان‌ها باعث پوسیدگی آنها می‌شود. والدین سعی کنند مصرف شکلات، شیرینی، نوشابه‌های گازدار، ساندویچ سوسیس و کالباس و... را محدود کنند. میوه یا شیر و کیک و یا غذاهایی که در منزل طبخ شده مانند کتلت بهترین گزینه برای استفاده دانش‌آموزان در زنگ تفریح میان‌روز هستند. خرما، نخودچی، کشمش، انجیر، بادام، گردو، ساندویچ مرغ و لقمه‌های نان و پنیر که توسط والدین برای دانش‌آموزان تهیه می‌شوند، ویتامین‌ها و مواد معدنی مهمی را که در یادگیری و افزایش انرژی نقش دارند برای دانش‌آموزان تأمین می‌کنند. مصرف میان‌وعده به‌عنوان غذای سبک در زنگ تفریح برای تجدید انرژی ضروری است. البته به کودکانتان آموزش دهید که قبل از خوردن مواد غذایی در میان‌وعده‌ها حتما دست‌های خود را با آب و صابون بشویند.
بوفه مدارس
پایگاه تغذیه‌ای سالم در مدارس همان بوفه مدرسه است که قرار است در آن خوراکی‌های سالم عرضه شود تا سلامت دانش‌آموزان تأمین شود. این پایگاه‌ها در همه مدارس وجود ندارند ولی هر بوفه‌ای بایستی شرایط سالم بودن مواد خوراکی، فضای فیزیکی و فروشنده مواد خوراکی را فراهم بکند. خوراکی‌هایی که در بوفه‌های مدارس باید به فروش برسند شامل خشکبار، خرما، انواع میوه خشک، انواع مغزها، کشمش، نخودچی، آجیل سویا وانجیر خشک هستند. عرضه موادی مثل انواع ماست، کشک، شیر، پنیر و انواع میوه‌های سالم و ضد‌عفونی شده، بیسکوئیت‌های سبوسدار و غذاهای پخته مانند آش، سوپ، لوبیا، عدس، فرنی و حلیم می‌تواند تنوع زیادی را برای زنگ‌های تفریح ایجاد کند. براساس استانداردهای وزارت بهداشت باید این پایگاه‌ها یا همان بوفه‌ها، اول از همه سقفشان صاف (حتی‌الامکان مسطح) بدون ترک‌خوردگی، درز و شکاف و همیشه تمیز باشد. درها و پنجره‌ها هم باید از جنسی مقاوم تهیه شوند و سالم، بدون ترک‌خوردگی، شکستگی و زنگ‌زدگی و قابل شست‌وشو بوده و همیشه تمیز باشند.
بوفه در حاشیه
هرساله در آستانه بازگشایی مدارس، وعده برخورد با دستفروش‌های مواد خوراکی در حوالی مدارس داده می‌شود ولی با این حال این دوره‌گردها نقش بوفه ثانوی خود را طی سال‌های متمادی حفظ کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد نظارت والدین و آموزش کودکان بهترین روش برای کسادی بازار آنهاست. کودکان باید بدانند که موادغذایی‌ای که توسط دوره‌گردها به فروش می‌رسد بسیار آلوده است و اصول بهداشتی در تهیه آنها رعایت نشده. گردوغبار و دود همیشگی شهر‌ها هم چاشنی دائمی این مواد غذایی است. به بچه‌ها یاد بدهید که هیچ‌گاه از افراد غریبه مواد غذایی قبول نکنند زیرا ممکن است آلوده و خطرناک باشند.
تغذیه
عمده‌ترین مشکلات تغذیه‌ای کشور، سوء‌تغذیه ناشی از کمی دریافت پروتئین، کمبود ید، کمبود آهن و کم‌خونی ناشی از آن است. البته کمبود ویتامین A، ویتامین‌های گروهB مثل ویتامینB2و کمبود ویتامینD در کودکان نیز گزارش شده است. بعضی از این کمبودها به‌دلیل فقر مواد مغذی در غذاهای منطقه، همه گروه‌های سنی را درگیر می‌کند ولی کودکان به‌دلیل افزایش نیاز در دوران رشد بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند. کودکان نیاز بیشتری به مواد مغذی و ریزمغذی‌ها مانند ید و آهن دارند.کودکان سنین مدرسه، به‌ویژه اگر متعلق به خانواده‌هایی باشند که از نظر اقتصادی و اجتماعی در سطح پایینی هستند، ممکن است به درجاتی از فقر آهن و کم‌خونی ناشی از آن مبتلا شوند. در مناطقی که آب آلوده برای شرب وجود دارد و وضعیت بهداشت محیط در سطح مطلوبی نیست، ممکن است دریافت آهن از طریق مواد غذایی کافی باشد ولی ابتلا به بیماری‌های عفونی و انگلی موجب سوء تغذیه ناشی از پروتئین و انرژی می‌شود که خود روی جذب آهن اثر دارد.
وسایل کمک آموزشی
هر چه که بتواند کیفیت تدریس و یادگیری را افزایش دهد وسیله‌ای برای کمک به آموزش است. بنابراین وجود این وسایل علاوه بر ایجاد سهولت در یادگیری، منجر به تنوع در روش یادگیری و سرگرمی دانش‌آموزان می‌شود. سال‌هاست که این وسایل کمک آموزشی از موارد آشنای بچه‌های نسل قدیم شامل نخود و لوبیا گذشته و به وسایل الکترونیکی و ساختنی ارتقا پیدا کرده است. تحقیقاتی که تا به حال به عمل آمده است نشان می‌دهد که از طریق تدریس معمولی تنها 30درصد مطالب یاد گرفته می‌شود درحالی‌که اگر یادگیری با استفاده صحیح از وسایل ارتباطی صورت گیرد میزان یادگیری افراد را تا 75درصد بالا می‌برد. وسایل کمک آموزشی بازده آموزشی را از لحاظ کمی و کیفی افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که یادگیری انفرادی شود. این وسایل تجارب واقعی و حقیقی را در اختیار شاگردان قرارمی‌دهند و در نتیجه موجب فعالیت بیشتر آنها می‌شوند. وسایل کمک آموزشی در توسعه و رشد مفاهیم مختلف در ذهن شاگردان مؤثرند و مهارتی را به‌طور کامل و مؤثر به آنها می‌آموزند.
همکلاسی ناخوانده
وجود شپش در میان موهای دانش‌آموزان، اگر نگوییم فراگیر ولی محتمل است، به‌خصوص در فصل‌های سرد سال که دانش‌آموزان تنگ هم نشسته و لباس‌های پشمی و گرم به تن دارند. شاید آغاز سال نو تحصیلی زمان خوبی برای یادآوری شپش‌ها نباشد ولی به‌خاطر داشته باشید که برای مقابله با آنها می‌توان موهای سر کودکان را هفته‌ای یک‌بار بررسی کرد. به کودکانتان یاد بدهید تا از اشیای دیگران مثل شانه، تل، مقنعه و... استفاده نکنند. دانش‌آموزان دختر در مدرسه مقنعه خود را از سر خارج نکنند. پالتو یا بارانی دانش‌آموزان ابتدا در نایلون قرار داده شود، سپس در کلاس آویزان شود تا با هم تماس نداشته باشد. شپش و تخم آن از راه استفاده همزمان شانه زدن و استفاده از شامپوهای ضدشپش از بین می‌رود. با رعایت این نکات حداقل تا 21روز این موجود از بین می‌رود.
کوله‌پشتی استاندارد
ذوق خریدن کیف نو را با خرید کیفی استاندارد و با کیفیت در کودکان تداوم بدهید. در خرید کیف برای دانش‌آموزان به نکات زیر توجه کنید:. کوله‌پشتی نباید به‌راحتی تغییر شکل دهد. اندازه کوله‌پشتی باید متناسب با جثه دانش‌آموز باشد. به والدین توصیه می‌شود از خرید کوله‌پشتی در اندازه‌های بزرگ و مخصوص بزرگسالان برای کودکان خودداری کنند. در حالت طبیعی، کوله‌پشتی پس از آویزان کردن باید حدود سه‌سانتی‌متر بالاتر از خط گودی کمر قرار بگیرد. تمایل شانه‌ها به طرف جلو، به جا ماندن آثار بند کوله‌ها و ایجاد قرمزی روی پوست کودک و افت کوله به سمت پایین از نشانه‌های استاندارد نبودن کوله‌پشتی است. محتویات کیف باید کمترین وزن را به بدن دانش‌آموز وارد کند. جنس کوله باید از نوع سبک باشد که خود موجب اضافه وزن نشود. کوله پشتی‌ها باید دو بند ضخیم داشته باشند. بند نازک کوله به رگ‌های عصبی و خونی آسیب وارد کرده و احتمال ایجاد دردهای عصبی مزمن و ناراحتی‌های پوستی را افزایش می‌دهند. همچنین آویزان کردن کوله از یک طرف باعث کج‌شدن اندام فرد و آسیب به ستون مهره‌ها می‌شود. تسمه‌های کوله‌پشتی باید به‌طور متقارن تنظیم شده باشد؛ عدم‌تقارن دو تسمه موجب برهم خوردن تعادل بدن می‌شود. تقسیم بندی داخل کیف باید به‌گونه‌ای باشد که وسایل ثابت بمانند و به راحتی جابه جا نشوند و در زمان تکان‌خوردن وسایل داخل کیف، نوسان به بدن انتقال پیدا نکند. خانواده‌ها نباید دفتر و کتاب اضافی داخل کیف فرزندان خود بگذارند. بهتر است در کیف آنها حداکثر دودفتر و دو کتاب باتعدادی مناسب قلم و خودکار گذاشته شود. استفاده از کوله‌پشتی‌های غیراستاندارد خطر ابتلا به کمردرد‌های مزمن را افزایش می‌دهد. گودی کمر، شانه‌های نامتقارن و تمایل شانه‌ها به طرف جلو ازجمله عوارض شایعی است که بر اثر حمل کوله‌های غیراستاندارد، در بین دانش‌آموزان مشاهده می‌شود.
