رؤیاها می‌آیند

مدیران در مقاطع و مناصب مختلف وعده‌های فراوان می‌دهند. گوشه ذهن بسیاری از مردم پر از وعده‌های نافرجام مسئولان است و هر روز وعده‌ای با مهر «دریغا» بایگانی می‌شود. در این میان اما برخی وعده‌ها به انجام می‌رسد. بزرگراه‌سازی‌ نیز از این دست حکایت‌هاست که وعده‌اش را همه می‌دهند اما کمتر کسی آن را به نتیجه می‌رساند. در نگاهی واقع‌گرا باید به این مهم اذعان کرد که ساخت بزرگراه برای تهران دهه 90، کار بس دشواری است. باید از میان خانه‌ها و گذرها، مسیری گزیده شود که کمترین تخریب و هزینه را برای شهر داشته باشد. در میان تمام محدودیت هایی که ساخت یک بزرگراه در بین بافتی قدیمی از یک شهر دارد قرار است تا خرداد سال بعد ساخت بزرگراهی 35 کیلومتری در تهران به سرانجام برسد.

شاید40سال پیش که نخستین طراحی حلقه بزرگراهی تهران روی کاغذ آمد، کمتر کسی با قوی‌ترین خوش‌بینی‌ها هم به شرایط امروز فکر می‌کرد. بزرگراه‌هایی که دهه50توسط شرکت «سوفرتو» برای تهران پیش‌بینی شده بودند، سرانجام قرار است تکمیل شوند. این موفقیت حتی در نهضت بزرگراه‌سازی‌ اواخر دهه60 و اوایل دهه70نیز به تکمیل حلقه بزرگراهی منجر نشد. براساس آخرین طرح جامع شهری، تهران به 550کیلومتر شبکه بزرگراهی نیاز دارد و تا پایان سال89، 430کیلومتر از آن تکمیل شده و به بهره‌برداری رسیده است اما به عقیده کارشناسان با تکمیل شبکه بزرگراهی شهر تهران تا خرداد آینده، انقلاب دیگری در حوزه شبکه بزرگراهی ایجاد می‌شود.

نقــطه آغــازیــن بســیاری از بزرگراه‌های شهری تهران چه آنها که در دهه70ساخته شدند و چه قدیمی‌ترها، به سال‌های دهه 50برمی‌گردد؛ زمانی که شرکت مهندسان مشاور فرانسوی به‌نام سوفرتو براساس نخستین طرح جامع شهر تهران که در سال 1347به تصویب رسید، از سوی شهرداری تهران دعوت شد تا طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران را طراحی کند. در این طرح الگوهای حمل‌ونقل شهر تهران در طول 20سال آینده مورد توجه قرار گرفت. افق دید این طرح، سال 70قلمداد شد و برای پایتخت مجموعه‌ای از معابر و بزرگراه‌های شهری و خطوط مترو پیش‌بینی کردند. در واقع الگوی اولیه طرح، شبکه مختلط بزرگراه- مترو بود تا ضمن خدمات‌رسانی به نواحی مرکزی شهر، ارتباط نقاط پیرامونی تهران را نیز تأمین کند.

ساخت بزرگراه‌های شهر تهران ازجمله همت، رسالت، یادگارامام، امام‌علی، شهید باقری، نواب، آزادگان، نیایش و صدر - بابایی برای نخستین بار در طرح شرکت سوفرتو مطرح شد. ساخت بسیاری از بزرگراه‌ها حتی تا سال67آغاز نشد و معدودی از این بزرگراه‌ها نیز تا سال54توسط دو شرکت انگلیسی با نام‌های اوویوروپ و پارتنرز اینترنشنال لیمیتد تنها در بخش‌هایی در دست ساخت بود.تا هفت سال پیش، ساخت بزرگراه‌ها حرکتی لاک‌پشتی را طی می‌کرد اما در هفت سال اخیر به استناد آمار و ارقام، نیمی از 430کیلومتر شبکه بزرگراهی در دوره مدیریت شهردار فعلی تهران، ساخته شد و به بهره‌برداری رسید. تنها در سال گذشته مدیریت شهری 54کیلومتر بزرگراه شریانی و 36کیلومتر بزرگراه همراه با 30پل به مردم شهر تهران تقدیم کرده است.

بر این اساس تنها 125کیلومتر تا تکمیل کامل شبکه بزرگراهی شهر باقی مانده است. بزرگراه‌های شهید زین‌الدین، شهیدخرازی، بزرگراه صدر، آزادگان و امام علی مهم‌ترین پروژه‌های بزرگراه‌سازی‌ در پایتخت هستند که بهره‌برداری از همه آنان تحولاتی بزرگ برای شهر ایجاد می‌کند.آخرین وضعیت بزرگراه‌های شهر تهران نشان می‌دهد که هم‌اکنون 304کیلومتر شبکه بزرگراهی در تهران وجود دارد که 171/5کیلومتر آن از سال 84تا 90ایجاد شده است. این پیشرفت با ثبت رکورد ساخت 24/4کیلومتر در سال رخ داده است.

افق طرح‌های بزرگراه‌سازی‌

چنانچه تا سال92مشکلات توسعه و افزایش شبکه بزرگراهی رفع و طرح جامع و تفصیلی شهر تهران به‌طور کامل اجرا شود، ساخت شبکه‌های بزرگراهی شهر تهران زیرزمین به موازات روی زمین شروع خواهد شد؛ هرچند این حرکت با احداث تونل توحید و رسالت از سال‌ها قبل آغاز شده و با آغاز عملیات ساخت تونل نیایش مرحله‌ای دیگر از آن رنگ واقعیت گرفت. پس از اجرای شبکه بزرگراهی در سطح شهر، برخی از میادین بزرگ، ‌تقاطع‌ها و بزرگراه‌های تهران به زیرزمین منتقل می‌شود. براساس نگاه حاکم، اولویت مدیریت شهری داشتن شهری انسان محور است نه خودرومحور و باید به سوی نقطه‌ای حرکت کرد که عابران پیاده اصل و اساس حرکت و زندگی در شهر باشند.در مطالعات کارشناسان در مورد آینده شبکه بزرگراهی شهر تهران و اهمیت عابران پیاده دو گزینه مطرح شد. این دو گزینه عبارتند از اینکه یا باید خودروها از زیر سطح شهر حرکت کنند یا از روی سطح، زیرا سطح شهر گنجایش حجم فعلی خودروها را ندارد. در این میان ساخت تونل صدر- نیایش نقطه اوج این انقلاب عمرانی در احداث زیر ساخت‌ها در شهر تهران است. این تونل 7/5کیلومتری تا پایان سال 92به بهره‌برداری می‌رسد.

در حال حاضر تمامی شبکه بزرگراهی قابل استفاده که در شهر تهران ساخته می‌شود، در اطراف تهران قدیم قرار دارد و به‌دلیل بافت متراکم مرکز شهر، هنوز این شبکه بزرگراهی به داخل شهر نفوذ نکرده است اما بزرگراه امام علی به‌عنوان بزرگ‌ترین طرح دارای معارض در تاریخ تهران، تعریف بزرگراه‌سازی‌ را نیز در پایتخت تغییر می‌دهد تا افقی دیگر از تحول برای شهر معنا پیدا کند.

با نگاهی به جدول می توان متوجه شد که در هفت سال گذشته چقدر بزرگراه ساخته شده است.