اخم چهره‌تان بابت صحبتی که آن را ناشایست می‌خوانید، ناپایدار و آن قهقهه‌ای که بعد از گفتن جمله «این روزها تابوشکنی مد شده است» در فضا می‌پیچد، مستدام باشد. اما به چند جمله آماری در این مورد توجه کنید؛ شاید شما هم خواستید کمی ادب را کنار بگذارید و خراشی روی تابوها بیندازید.
تخمین زده شده 88درصد ازموارد ابتلا به بیماری اسهال به‌دلیل آب‌آشامیدنی غیرمطمئن، سرویس بهداشتی ناکافی و فقر بهداشتی است و در این بین، 90درصد از قربانیان این بیماری کودکان زیر‌پنج سال و اغلب در کشورهای در حال توسعه هستند. حدود 4هزار و 100کودک روزانه در سراسر جهان جان خود را به‌دلیل اسهال از دست می‌دهند. این بیماری دومین عامل مهم مرگ‌ومیر کودکان زیر پنج سال در دنیاست.
تنها 63درصد از جمعیت دنیا به سرویس بهداشتی توسعه‌یافته(سرویسی که جداسازی بهداشتی فضولات انسانی و محیط انسانی را تضمین می‌کند) دسترسی دارند. همه انسان‌ها در روز حدودهفت‌میلیارد لیتر اجابت مزاج می‌کنند و یک‌میلیارد و 100میلیون نفر مجبور هستند این کار را در فضای باز انجام دهند چون 40درصد از مردم راه ایمن و سالمی برای دفع ندارند. مشکل دفع باعث بیش از نصف 9میلیون مرگ قابل پیشگیری کودکان در سال است چرا که دومیلیون و 500هزار نفر از داشتن توالت بهداشتی و مناسب محروم هستند.
سنگاپور، شروع جنبش
درحالی‌که باید برای عده‌ای آمارهای ناخوشایند ذکر کرد تا دست‌کم جلوی خنده‌شان در مقابل شنیدن گزاره ساده و اساسی «داشتن توالت، یکی از حقوق شهروندی و اساسا جزو حقوق بشر است» گرفته شود، تعدادی دیگر در نقاط مختلف دنیا در حال هم‌اندیشی برای حل چالش پیش‌رو و تعدیل اثرات آن روی سلامت انسان هستند.
«سازمان جهانی توالت» با 235عضو از 56کشور به‌طور جدی روی این موضوع تمرکز دارد و در این راستا، سالانه روز جهانی و نشست جهانی توالت را برگزار می‌کند. شاید روزی که نخست‌وزیر سنگاپور (2004-1990) گفت: «موفقیت ما باید توسط شرایط سرویس‌های بهداشتی عمومی‌مان اندازه‌گیری شود»، تصور نمی‌کرد همین یک جمله جرقه‌ای برای شروع یک جنبش جهانی باشد.
بنیانگذار سنگاپوری این سازمان بعد از شنیدن سخنان نخست‌وزیر، انجمن توالت سنگاپور را در سال1999 تاسیس کرد. او بعد از اینکه متوجه شد در دیگر نقاط دنیا هم‌چنین انجمن‌هایی وجود دارد، سازمان جهانی را با 15عضو بنیان نهاد. این سازمان بین‌المللی غیرانتفاعی برای بهبود شرایط توالت‌ها و سیستم فاضلاب در سراسر جهان فعالیت می‌کند.
این نهاد در سال2001، 19نوامبر را به‌عنوان روز جهانی توالت اعلام کرد تا کشورهای مختلف با جشن‌گرفتن این روز در گسترش آگاهی نسبت به جدی بودن مسئله کمک کنند. در همان سال نیز نخستین نشست جهانی توالت در سنگاپور به‌منظور هم‌اندیشی برای حل این مشکل جهانی برگزار شد.
یکی از کارهای مهم دیگری که سازمان جهانی توالت انجام می‌دهد، آموزش است و از سال2005 سازمان تصمیم گرفت که زیرمجموعه‌ای مستقل، دوره‌های آموزشی برگزار کند؛ پس «کالج جهانی توالت» را تاسیس کرد. کالج در حقیقت تضمینی است برای اینکه از طریق آموزش و تمرین، استانداردها در طراحی توالت و به‌کارگیری فناوری‌های بهداشتی در این زمینه لحاظ شود.
به‌تازگی هم دامنه فعالیت‌های کالج جهانی تا اجرای برخی از تعهدات سازمان گسترش پیدا کرده است. این تعهدها شامل کاهش تعداد افرادی است که دسترسی به سرویس بهداشتی ندارند یا بهبود توالت‌ها ویا توسعه راهکارهای پایدار سرویس بهداشتی(یعنی توسعه سرویس بهداشتی مدارس و سرویس بهداشتی محیطی برای قشر پایین جامعه) می‌شود.
چمباتمه بزنید!
هدف از برگزاری روز جهانی توالت که در تقویم سازمان ملل هم ثبت شده است، شکستن تابوهای پیرامون این موضوع و بالابردن سطح آگاهی جهانی از کشمکش روزانه آن چند میلیارد انسانی است که به سرویس بهداشتی تمیز و مناسب دسترسی ندارند. هدف دیگر، هشدار در مورد پیامدهای عاطفی و روانی‌ای است که این کمبود برای افراد فقیر درپی دارد.
در حال حاضر، این روز در بیش از 19کشور و با بیش از 51رویداد مختلف جشن گرفته می‌شود. سازمان جهانی توالت در سال2010، کمپین ابتکاری «چمباتمه‌زدن بزرگ» را راه‌انداخت که 600سنگاپوری در محل‌های تعیین شده حاضر شدند و مانند هنگامی که به توالت می‌روند، نشستند. از دل این کمپین، 24کمپین دیگر در سراسر جهان به‌وجود آمد.
این سازمان امسال هم کمپین دیگری راه انداخته که دادخواستی خطاب به رهبران جهان است و هرکسی می‌تواند به‌صورت آنلاین آن را امضا کند. نام این کمپین «سر قول‌تان بمانید» است و به‌دست شرکت‌کنندگان اجلاس «اهداف توسعه هزاره» ، می‌رسد که در سپتامبر سال2013 برگزار می‌شود.
رهبران جهان وعده‌هایی در سطوح محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی در مورد ایجاد سرویس بهداشتی مناسب و فراهم کردن آب آشامیدنی سالم در فقیرترین کشورهای جهان داده‌اند اما به قول سازمان جهانی توالت «حرف زدن کافی نیست» و با این کمپین در حقیقت از آنها خواسته می‌شود تا به وعده‌هایشان عمل کنند.
شاید برای افرادی که می‌خواهند در این تلاش جهانی برای بهبود شرایط بهداشتی میلیاردها نفر سهیم باشند، سؤال پیش بیاید چه‌کاری از عهده‌شان برمی‌آید؟ به‌نظر این نهاد هیچ محدودیتی در آنچه مردم می‌توانند در بالابردن آگاهی عمومی نسبت به بحران سرویس بهداشتی انجام دهند، وجود ندارد.در سایت رسمی این روز جهانی آمده است که هر کس با توجه به خلاقیت، زمان، محیط فرهنگی و سیاسی کشورش می‌تواند برنامه‌های متنوع و مفرحی را سازماندهی کند. در این بین تعدادی هم ایده‌هایی مانند ایجاد یک صف توالت، اجرای پروژه چمباتمه‌زدن و میزبانی یک نمایشگاه توالت عمومی جهت کمک به برگزاری جذاب‌تر و بهتر روز جهانی توالت داده‌اند.
نکته جالبی که بین ایده‌های پیشنهادی دیده می‌شود، سهیم‌کردن چهره‌های معروف اجتماع برای شرکت در رویدادهای برگزار‌شده است و اینکه آنها حمایت‌شان را از این موضوع اعلام کنند. در سال‌های گذشته هم برنامه‌های متفاوت و خلاقانه‌ای در سطح جهان برگزار شد. در آمستردام یک توالت بزرگ در یکی از خیابان‌ها گذاشته شد تا نشان دهند این نیاز همگانی است. در سیدنی افرادی روزنامه به‌دست روی توالت فرنگی نشسته بودند. در صفحه اول روزنامه با فونت درشت در مورد روز جهانی توالت نوشته شده بود.
برلینی‌ها در سال2008 روز جهانی توالت را با گذاشتن 50عدد توالت بسیار بزرگ‌تر از اندازه واقعی در بیرون ایستگاه مرکزی مترو جشن گرفتند. در سال گذشته میلادی هم، سنگاپور برای جلب توجه عمومی، توالتی غول‌پیکر توسط بطری‌های مواد شوینده درست کرد.
هم‌اندیشی برای بهداشت عمومی
نشست جهانی توالت هرساله با حضور سازمان‌های غیردولتی، نهادهای دولتی، دانشگاه‌ها و صنعتی‌ها به‌منظور حل کردن مشکلات پیش‌روی سرویس بهداشتی و فاضلاب که زندگی بسیاری را نامطلوب ساخته است، برگزار می‌شود. نخستین اجلاس در سنگاپور برگزار شد و طی 10سال گذشته سئول، تایپه، پکن، شانگهای، بلفاست، مسکو، بانکوک، دهلی، ماکائو و فیلادلفیا میزبانی آن را برعهده داشته‌اند. این نشست امسال در دوربان آفریقای جنوبی برگزار می‌شود.
اجلاس دوربان در دو محور اصلی برگزار می‌شود؛ محور اول، سرویس بهداشتی و حقوق بشر است که اعلامیه سازمان ملل در سال2010، دسترسی به آب تمیز و سرویس بهداشتی از مصادیق حقوق بشر است و جنسیت و سرویس بهداشتی زیرمجموعه آن هستند.
محور دوم به بهداشت و سلامتی اختصاص دارد. در این بخش درباره مواردی مانند اهمیت کارهای عملی پایدار در زمینه بهداشت و سلامت (هم در مدارس و هم خانه) بحث می‌شود. گفته می‌شود که نشست دوازدهم، محلی برای گردآوری تفکرات فردی و جمعی دانشگاهی‌ها، متخصصان حقوقی، کارشناسان فنی، رهبران صنعتی، جامعه مدنی، دولت‌ها، آموزش‌دهندگان و تمام کسانی است که نقشی در سرویس بهداشتی و فاضلاب، آموزش، بهداشت و درمان و حقوق‌بشر دارند. این نشست اهدافی را دنبال می‌کند که یکی از آنها بسیج تمام منابع موجود به‌منظور تسریع در رسیدگی به مشکل 600میلیون آفریقایی، دسترسی به سرویس بهداشتی اولیه و آب تمیز است. اجلاس دوازدهم قصد دارد در مورد راهکارهای تضمینی برای رسیدن به اهداف موردنظر به توافق برسد. این اهداف شامل بهبود کیفیت زندگی، کرامت انسانی برای تمام آفریقایی‌ها، به‌ویژه زنان و کودکان، بازتعریف مسئله جنسیت در سرویس بهداشتی کاهش قابل توجهی در جرم و فقر، کاهش مرگ‌ومیر کودکان و حفاظت از آب تمیز و دیگر منابع طبیعی آفریقا می‌شود.
تشکیل کمیته کاری، با حضور متخصصان در زمینه‌های مختلف از دیگر مواردی است که در این نشست پیگیری می‌شود. هدف از تشکیل کمیته، یکپارچه کردن فعالیت‌ها، پیگیری پیشرفت کارها و ارائه گزارش عملکردهاست. این کمیته در پی آن است که همکاری نهادهای بین‌المللی مانند بانک‌جهانی، سازمان ملل و یونیسف را به‌منظور ضمانت از هدف مشترک که همان کرامت برای همه انسان‌هاست جلب کند.
