با مهدی دهقان‌نیری- در جایگاه مدیر- درباره نقش رادیو نمایش و مسائل آن گفت‌وگو کرده‌ایم.
- یک سال و شش‌ماه است که رادیو نمایش افتتاح شده است. روند جذب مخاطب را در این‌مدت چطور ارزیابی می‌کنید؟
زمانی که رادیو نمایش افتتاح شد، تنها سه درصد مخاطب در حوزه تهران داشتیم. ابتدا ما تنها 7ساعت پخش داشتیم؛ یعنی از ساعت 5بعدازظهر تا 12شب اما بلافاصله مخاطبان ما اعتراض کردند که زمان خالی را پر کنید. ما هم آنونس‌های شبکه را درست کردیم که مداوم می‌گفت اینجا رادیو نمایش است و کارهای دیگر که به شکل آنونس ساخته و پخش می‌شد. این آنونس‌ها هم برای خودش مخاطب داشت اما چون تعدادش کم بود، به‌تدریج برای مردم تکراری شد و مردم اعتراض کردند، به همین دلیل ما نمایش‌های کوتاه، ترانه تیتراژهای سریال، فیلم و آنونس را طراحی کردیم که از صبح تا پنج بعدازظهر آن را پخش می‌کردیم. هنگامی که این‌کار را شروع کردیم به‌دلیل اینکه نمایش‌ها کوتاه و طنز بود، مردم به‌تدریج جذب این بخش از برنامه‌ها شدند و مخاطبان ما به 9درصد رسید و شبکه رادیو نمایش در عرض یک‌ماه به شبکه 24ساعته تبدیل شد. در این مقطع ماه مبارک رمضان هم فرا رسید و به همین دلیل برنامه‌ریزی کردیم که نمایش‌های بلند و مرتبط با این‌ماه را صبح‌ها پخش کنیم و لذا شبکه ما ماهیت 24ساعته پیدا کرد. از این پس مخاطبان ما به 14درصد افزایش پیدا کرد. روند افزایش مخاطب از سه درصد تا 14درصد از تیرماه تا اوایل شهریورماه سال گذشته طول کشید و این موضوع روند جذب مخاطب را نشان می‌دهد که مخاطب چگونه با رادیو نمایش خو گرفته است. همین موارد باعث شد که ساعت پخش رادیو نمایش طبق دستور مسئولان رادیو از پنج بعدازظهر به دو بعدازظهر منتقل شود که این اتفاق از عید فطر صورت گرفت و تا به امروز ما 10ساعت پخش اصلی و6ساعت هم از 12شب تا شش صبح تکرار برنامه داریم و از شش صبح تا ساعت دو بعدازظهر یک باکس از نمایش کوتاه و بلند و ترانه برای مخاطب داریم و مخاطبان ما الان 14تا 14ونیم درصد هستند. بنا به آمارها رادیو نمایش پابه پای رادیو پیام حرکت می‌کند.
- انتخاب متن‌ها و نمایشنامه‌ها برچه اساسی است؟
سه‌هدف را در رادیو نمایش دنبال می‌کنیم؛ اول بحث مناسبت‌های تقویمی است که ما بی‌شمار مناسبت داریم وچون یک رسانه هستیم باید متناسب با آن مناسبت برنامه پخش شود. دومین هدف بحث سیاست‌ها و برنامه‌ریزی سازمانی است. به‌عنوان مثال سازمان به ما می‌گوید که در ارتباط با عسلویه، پیشرفت‌های دولت، تحریم‌های دشمن مجموعه نمایشی رادیویی داشته باشید. این موارد دومین هدف رادیو نمایش است که ما براساس آن نمایش رادیویی تولید می‌کنیم و سومین هدف ما برنامه‌ریزی براساس سیاست‌های مرکز هنرهای نمایشی است که بر جنبه‌های رقابتی، اطلاع‌رسانی جشنواره‌ها و استفاده از متون فاخر ادبیات جهان تأکید دارد. ما بر مبنای این سه هدف برنامه نمایشی تولید می‌کنیم.
- رادیو نمایش زیرمجموعه مرکز هنرهای نمایشی است اما چرا در سی‌ویکمین جشنواره تئاتر فجر بخش رادیو- تئاتر از جشنواره تئاتر حذف شده است؟
حذف نشده است.
- اما در فراخوان این دوره این بخش دیده نشده است.
ما با قادر آشنا به‌عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی به تفاهم رسیده‌ایم که این بخش باشد. معمولا فراخوان بخش رادیو- تئاتر ، فراخوانی مستقل است. سال گذشته یک بند یک خطی در فراخوان نوشته بودند ولی بعدا یک فراخوان مفصل ومستقل داده بودند.
- امسال آن یک بند یک خطی هم وجود نداشت.
دبیر جدید جشنواره تئاتر فجر آگاهی از رادیو - تئاتر نداشت و بدون هماهنگی با ما این فراخوان منتشر شد. زمانی که فراخوان منتشر شد ما متوجه شدیم و اعتراض کردیم و دوستان پیگیر این بخش جشنواره تئاتر فجر هستند.
- فراخوان رادیو- تئاتر در چه مرحله‌ای است؟
در حال آماده کردن آن هستیم.
- با توجه به اینکه کمتر از دوماه دیگر به برگزاری جشنواره تئاتر فجر مانده است آیا برای انتشار فراخوان دیر نشده است؟
خیر. چون هنرمندانی که در حوزه رادیو- تئاتر کار می‌کنند، در جریان این بخش هستند. موضوعات هم در جشنواره تئاتر آزاد است و خود هنرمندان پیگیر آماده کردن کار هستند وحتی امکاناتی هم از ما برای آماده کردن کار گرفته‌اند.
- رادیو نمایش نسبت به حوزه رادیو و تئاتر مرکز هنرهای نمایشی سیاست‌های متفاوتی دارد؛ حتی سیاست‌های متفاوتی نسبت به رسانه تلویزیون دارد. به‌عنوان مثال اشاره می‌کنم به پخش فیلم «جدایی نادر از سیمین» که از تلویزیون پخش نشد اما از رادیو نمایش پخش شد.
خطوط قرمز در هر رسانه‌ای شرایط خاص خودش را دارد. نمی‌شود گفت که خطوط قرمز ثابت است. بعضی از خطوط قرمز بین همه رسانه‌ها مشترک است اما بعضی از خطوط قرمز با توجه به رسانه معنی می‌شود. به‌عنوان مثال در مورد پخش موسیقی، مثلا برخی از موسیقی‌ها در سیما قابل پخش است اما در صدا قابل پخش نیست. پخش برخی از فیلم‌های سینمایی به‌دلیل مسائل حجاب از تلویزیون مشکل است، هرچند که الان می‌شود اصلاحات انجام داد اما همان فیلم‌ها از بخش رادیو- فیلم ما قابل پخش است که ما هم آنها را پخش می‌کنیم. به‌عبارت دیگر هر رسانه مسائل و خطوط قرمز خودش را دارد. حتی خطوط قرمز رادیو اقتصاد با خطوط قرمز رادیو ایران متفاوت است. به‌دلیل اینکه رادیو اقتصاد یک رادیو تخصصی است اما رادیو ایران، یک رادیو اجتماعی و عمومی است و به بخشی از اقتصاد می‌پردازد.
- عمر رادیو نمایش نزدیک به دوسال است و پیدا کردن این خطوط قرمز متغیر، نیاز به زمان دارد؛ چگونه این خطوط قرمز را پیدا کردید؟
ما برای تمام بخش‌های رادیو نمایش مباحث و طرح‌های علمی داشتیم. اشاره می‌کنم به برنامه رادیو- فیلم که بسیار هم پرمخاطب شده است چرا که با پشتوانه علمی روی آنتن رفت. درهمان ابتدا که قرار شد این بخش برنامه پخش شود، ما فکر کردیم که اگر بخش تیتراژ فیلم را از رادیو- فیلم پخش کنیم مردم فقط موسیقی کار را می‌شنوند، بنابراین ما به تیتراژ فکر کردیم و برایش طراحی کردیم که شخصی اسامی اشخاص را بخواند. وقتی شروع کردیم به خواندن، این سؤال پیش آمد که اگر فلان بازیگر در فلان نقش بازی می‌کند، در حقیقت کدام صدا به او مربوط می‌شود؟ به همین دلیل تصمیم گرفتیم که اول تیتراژ بگوییم که مثلا پرویز پرستویی و یک دیالوگ او را بگذاریم تا همه بدانند که کدام صدا به او مربوط است. درحقیقت می‌خواهم بگویم که کار علمی شده است. یا به‌طور مثال در بخشی از فیلم فقط حرکت دوربین به همراه موسیقی است. زمانی که این به رادیو- فیلم می‌آید، مخاطب فقط موسیقی را می‌شنود. اینجا تصمیم گرفتیم که حرکت دوربین را به چند طریق توصیف کنیم. در این مرحله دوربین یا بازیگری است که ما او را وارد فیلم کرده‌ایم یا شده راوی یا شده یک مجلس خودمانی که یک نفر فیلم را می‌بیند و توضیحات لازم را می‌دهد. این کارهای علمی را در زمینه رادیو- فیلم انجام دادیم تا توانست برای مخاطب جذاب بشود.
- پخش این فیلم‌ها با اجازه تهیه‌کننده و کارگردان فیلم صورت می‌گیرد؟
بله هرکاری که پخش شده با رضایت دو طرفه بوده چرا که ما باید فیلم سینمایی را رادیویی می‌کردیم و چون هنر این کار را هم بلد بودیم همه موافق بودند.
- با توجه به صحبت‌های شما می‌توان روند رادیو نمایش را مثبت تلقی کرد. چه راهکارهایی دارید که این روند رو به رشد باشد؟
نکته‌ای که برای ما خیلی مهم است، نظر مخاطب است و مخاطب دوست دارد که پای به پای رادیو نمایش بیاید و هر آنچه از لحاظ نمایشی نیاز دارد از این رادیو بگیرد. دلمان هم می‌خواهد که خبرهای متفاوت را از رادیو نمایش به مردم بگوییم اما با توجه به اینکه ما رادیو تخصصی هستیم نمی‌توانیم به این نیاز مردم پاسخ بدهیم. شاید همین موضوع است که باعث می‌شود مخاطب ما به سمت رادیوهای دیگر سوق پیدا کند.
- به هرحال رادیوی تخصصی امکانات و محدودیت‌های خاص خودش دارد.
بله. اما در پخش خبرهای مرتبط با نمایش در چهار حوزه رادیو، تلویزیون، سینما و تئاتر سعی کردیم نخستین رسانه‌ای باشیم که این خبرها را اعلام می‌کنیم ولی در کل در حال رایزنی هستیم که یک بخش خبری داشته باشیم تا تمام خبرها را رصد کند و به این وسیله مخاطب ما به رادیوهای دیگر رجوع نکند. این برنامه‌های آینده ماست که بنا به نظر مخاطب، طراحی شده است.
