پایتخت گردشگری

  تعدد پروژه‌هایی که از سال1385 تا امروز در شهر تهران به بهره‌برداری رسیده، نشان از نقشه‌راه مشخصی برای گسترش محیط‌های فراغتی دارد که هر روز بر کمیت و کیفیت آنها افزوده می‌شود. تعمیم نگاه مدیریت شهری در تفوق ایده شهروند‌محوری بر خودرو محوری موجب شد طرح جامعی برای گسترش فضاهای عمومی شهر تنظیم شود. در این نگاه، تعریف جدیدی از شهر ارائه شد که بر فضاهای فراغتی تمرکز داشت و تلاش می‌کرد گزینه‌های متعددی برای گردش و تفریح اهالی تهران ارائه کند. توجه به بوستان‌ها، باغ‌راه‌ها و امکاناتی در آنها که می‌تواند برای مردم شهر متنوع باشد، به مثابه الگویی در جای‌جای پایتخت شناخته شد که شمال، جنوب، غرب و شرق شهر را متحول کرد و شهروندان را به طراوت و شادابی مهمان ساخت. آنچه در ادامه می‌آید، نگاهی است فهرست‌وار به برخی پروژه‌های شاخص فراغتی که در سال‌های اخیر، فضای پایتخت را بیش از پیش برای شهروندان و مسافران آن دلپذیر کرده است.

بوستان ولایت

گوشه جنوب‌غربی تهران در مرز مناطق جنوبی شهر، در سال‌های اخیر شاهد تحولی بوده که اتفاقی بزرگ برای گردشگری در جنوب تهران تلقی می‌شود. انتهای اتوبان نواب در سال گذشته، نقش فرسوده و بی‌کاربری شهری 77هکتاری خود را تغییر داد و به همت شهرداری تهران، بزرگ‌ترین بوستان شهری را در خود دید. پادگان قلعه‌مرغی بیش از نیم قرن در جنوب تهران جای خود را محکم کرده بود و کمتر کسی حدس می‌زد تحولی امروزی در فال آن باشد. شهرداری تهران اما در کمتر از چهار ماه، برای تهرانی‌ها 77هکتار بوستان ساخت که شامل المان‌ها و مجموعه‌های سرگرم‌کننده می‌شود. هم‌اکنون بخش‌های متعددی ازجمله کوه‌یخی، زمین اسکیت، زمین بازی کودکان و نوجوانان، وسایل تندرستی کودکان، بزرگسالان و معلولان، کفپوش مخصوص زمین‌های بازی اسکیت و مجموعه شهربانو در این بوستان بزرگ پذیرای مردم از نقاط مختلف پایتخت است. فضاهای عمومی و وسیع این بوستان همچنین سبب شده برخی از برنامه‌های فرهنگی شهرداری تهران نظیر نمایش شب‌آفتابی، نمایشگاه عطر سیب و جشنواره تفریحات ورزشی در سال‌های اخیر در این بوستان برگزار شود.

بوستان نهج‌البلاغه

دهکده‌ای گردشگری در منطقه دوشهرداری تهران وجود دارد که تقسیمات شهری، آن را با عنوان بوستان نهج البلاغه می‌شناسد. این فضای 35هکتاری با رودخانه‌ای بزرگ و داشتن امکانات رفاهی و تفریحی متنوع به‌عنوان تفرجگاه اصلی مردم شهر تهران به‌ویژه ساکنین غرب پایتخت در آمده است. بوستان نهج‌البلاغه در بخش وسیعی از دره فرحزاد بین بزرگراه نیایش، بزرگراه همت و غرب بزرگراه یادگار امام با طول یک‌و‌نیم‌کیلومتر و عرض متوسط۳۰۰ متر احداث شده است. طرح این بوستان چهار فاز دارد که فاز اول آن آذر سال1388 به بهره‌برداری رسید. تاکنون برای ساخت این بوستان یک میلیون و 500هزار ساعت کار انجام و بیش از ۱۵میلیارد تومان هزینه شده‌است. پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در مسیری که ویژه این کار ساخته شده اصلی‌ترین تفریح این مجموعه محسوب می‌شود. علاوه براین، مسیر سربالایی دامنه رود نیز شرایط کوهنوردی سبک را برای مراجعان ایجاد می‌کند. این بوستان همچنین دارای مسجد، مقبره شهدای گمنام، پارکینگ ۷۵۰ واحدی، فضاهای جانبی برای استراحت خانواده‌ها و سه مجموعه بازی برای کودکان است.

دریاچه چیتگر

طرح دریاچه چیتگر افق‌های یک مرکز تفریحی خاص را در غرب تهران نمایان می‌کند که اثرات متعددی بر فضای شهر می‌گذارد. این دریاچه که بزرگ‌ترین دریاچه مصنوعی خاورمیانه محسوب می‌شود، امکان بهره‌برداری بهینه از منابع آبی موجود در محدوده طرح و تلطیف هوای بخشی از شهر تهران را دارد و در دهه فجر امسال فاز اول آن افتتاح می‌شود. طرح اصلی این پروژه از شهریور89 آغاز شد اما ساخت دریاچه مصنوعی قدمتی 42ساله دارد. این دریاچه که کار ساخت آن در شمال پارک جنگلی چیتگر اجرا می‌شود، از سه بزرگراه اصلی شهر، مسیر دسترسی دارد و منابع آبی آن از روددره کن و حوزه آبریز شمال منطقه22تأمین می‌شود و 140هکتار مساحت خواهد داشت. حوزه آبگیر دریاچه در مرحله پیشرفت 95درصدی به سر می‌برد و بخش ساحلی در حال عملیات سنگفرش است. بخش ساحلی این پروژه 66هکتار وسعت دارد که طرح‌های تکمیلی زیادی از قبیل ساخت مسجد، فضاهای فرهنگی و تفریحی در آن پی‌ریزی شده است. این دریاچه همچنین سه جزیره با کاربری‌های تفریحی و خدماتی، فرهنگی و اجتماعی خواهد داشت تا تفرجگاهی گسترده برای شهروندان تهرانی و فضایی مناسب برای گذران اوقات فراغت باشد.

باغ موزه قصر

آنها که تهران را با همه ابعاد شهری و گسترده‌اش می‌شناسد، می‌دانند که بهره‌برداری از 60هکتار فضای فرهنگی در قلب تهران به حرف هم کار آسانی نیست اما مدیریت شهری پایتخت رویای اهالی مرکز شهر را تحقق بخشید. رویای دستیابی به فضاهای غیرقابل‌استفاده شهر و تبدیل آنها به تفرجگاه‌های عمومی و فرهنگی در قلب پایتخت پس از تجربه بوستان‌سازی‌ در محل سابق پادگان قلعه‌مرغی به ثمر نشست. قصر که قدیمی‌ترین زندان پایتخت محسوب می‌شد در طرحی بدیع از سال84 توسط شهرداری تهران خریداری و در سال86 با اخذ مجوزهای لازم، طرح‌های فرهنگی‌هنری آن اجرا شد. مردم محلات همسایه زندان قصر پس از 80سال در ماه‌های اخیر، شیرینی یک تفرجگاه فرهنگی هنری را حس کردند که بخش‌های فراغتی و تفریحی را کنار خانه آنها ایجاد کرده است. هم‌اکنون این فضای بزرگ و زیبا در منطقه هفت شهرداری تهران دارای بخش‌های متنوعی نظیر باغ موزه تاریخی، کوشک قجری، کافه گالری و بندهای مرور تاریخ معاصر ایران است. یکی از این بخش‌ها متعلق به رادیو است که براساس سابقه تاریخی ساخته شده است. در زمان حکومت مظفرالدین‌شاه قاجار، نخستین‌بار رادیو در کشور از محوطه باغ قصر پخش شده بود.

اراضی عباس‌آباد

68 هکتار از زمین‌های مجاور بزرگراه‌های مدرس، همت و رسالت که جزو معدود اراضی دست نخورده و بکر تهران محسوب می‌شد، امروزه تبدیل به مجموعه عظیم تفریحی بی‌نظیری شده است. طراحی و احداث فضاهایی چون باغ‌کتاب، باغ هنر، باغ موسیقی، باغ‌موزه دفاع‌مقدس، باغ فلسفه و هر باغی که بتوان به عرضه فرهنگ و هنر در آن پرداخت، ازجمله طراحی‌های اراضی عباس‌آباد تهران است. 100هزار مترمربع از این اراضی را محوطه بوستان نوروز و پارک اکو در برگرفته که دریاچه‌ای به وسعت تقریبی 1 /2هکتار در قلب آن قراردارد. این دو فضای گردشگری بهترین محل برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی در مرکز شهر محسوب می‌شود.

باغ هنر نیز در شرق اراضی عباس‌آباد جانمایی شده که دارای کاربری فرهنگی و هنری است و در مجموعه باغستان‌های شمالی اراضی عباس‌آباد قرار دارد. این باغ به‌علت مجاورت با مصلی، باغ‌دره دفاع‌مقدس و ایستگاه‌های مترو، گرایش‌ عمده علمی- هنری دارد و مجموعه‌های باغ کتاب، باغ نمایش و باغ‌موزه جواهرات در آن جانمایی شده است. در این مجموعه خانه‌های شعر، موسیقی، نقاشی و معماری که در چهار جبهه اصلی باغ هنر مستقر می‌شوند با باغ ایرانی به یکدیگر پیوند می‌خورند و بدین‌ترتیب همه کانون‌های هنری در یک مکان گردهم می‌آیند. باغ اساطیری هنر ایران بر فراز بلندایی از دامنه‌های البرز و مشرف به چشم‌اندازهای پیرامون، استقرار یافته است. گلستان بنادر با سطحی حدود 24هزار مترمربع نیز در ضلع شرقی ساختمان بنادر و دریانوردی جمهوری اسلامی قرار دارد که در آن فضاهای موضوعی اعم از کالبد و فضای کشتی، کالبد و فضای لنگرگاه، کالبد و فضای فانوس دریایی و ایستگاه درشکه جهت استفاده بازدیدکنندگان درنظر گرفته شده است. اما پرکاربردترین بخش اراضی عباس‌آباد، بوستان آب‌و‌آتش است که با مساحت 24هزار مترمربع در شمال مجموعه قرار دارد.

چهاربرج آتش در محدوده‌ای از آب‌نماهای متنوع، در عین ایجاد محیطی سرزنده و جذاب در ساعات مختلف شبانه‌روز، نشانه‌هایی شاخص در بخش ورودی اصلی مجموعه اراضی عباس‌آباد را سامان داده‌اند.براساس طرح جامع اراضی عباس‌آباد در قطعات سه و چهار این اراضی،‌ کاربری فضای سبز و مجموعه گردشگری سفرنامه در زمینی به وسعت حدود 65هکتار تعریف شده است. در این مجموعه گردشگری، کاربری‌هایی ازجمله گلستان آب و آتش، هتل و مجتمع دیدار، گلستان‌های بنادر، منظومه شمسی، فناوری‌های دیجیتال، فناوری رسانه‌ای، توشه، آفریقا، آموزش و بازار فرهنگی اکو تعریف شده و در حال ساخت است.

در این میان مابین کاربری منظومه شمسی و پارک اکو، بازار گل و گیاه طراحی شده است. با توجه به نبود مراکز عمده توزیع گل در مناطق شمال شهر تهران یا فروشگاه زنجیره‌ای گل، بازار گل و گیاه عباس‌آباد جهت ارائه خدمات این صنعت به شهروندان و تسهیل در تهیه گل و گیاه، تعریف شده است. پلانتاریوم یا آسمان‌نما نیز تالاری است که در آن نمایی از ستارگان، سیاره‌ها و دیگر پدیده‌های آسمانی برای اهداف آموزشی یا سرگرمی نمایش داده می‌شود. پلانتاریوم با دارابودن فضای باز می‌تواند به محوطه‌ای آموزشی برای علم نجوم نیز تبدیل شود. در مرکز گنبد آسمان‌نما همچنین پروژکتوری تعبیه شده که شامل پروژکتورهای جداگانه‌ای برای خورشید، ماه، سیارات و ستارگان است. این پروژکتورها توسط موتورهای دقیقی به حرکت درمی‌آیند و درصورت لزوم، سرعتشان سریع یا آرام می‌شود. یکی از طرح‌هایی که جذابیت مجموعه تپه‌های عباس‌آباد را کامل می‌کند، ساخت تله‌کابین در آن است. این تله‌کابین 12‌ایستگاه خواهد داشت که مساحت هر ایستگاه آن بین 500 تا 800متر مربع بوده و در آن امکانات رفاهی و رستوران ساخته خواهد شد. ایستگاه‌های این تله‌کابین در بیهقی، بوستان نوروز، باغ فرهنگ، بوستان طالقانی، گلستان‌بنادر، آب‌و‌آتش، باغ موزه دفاع‌مقدس، میدان فرهنگ و... راه‌اندازی خواهد شد.